Даймехкан безам сочинение на чеченском языке
Обновлено: 02.07.2024
В.В. Путин и А.А. Кадыров - архитекторы новой России : материалы Научного симпозиума "В.В. Путин и А.А. Кадыров - архитекторы новой России", посвященного 60-летию со дня рождения Первого Президента Чеченской Республики, Героя России А.А. Кадырова, г. Москва, 14 августа 2011 г
Дагахьлаттам : 1934-чу шерин бIаьста ялта дергахь болх бечу белхилошна = Памятка работникам весенне-посевной кампании 1934 г.
МостагIчун самолеташний, парашютисташний тоьпаш а, карахь лело пулеметаг а муха кхисса еза = Как стрелять из винтовок и ручных пулеметов по вражеским самолетам и парашютистам.
Нохч-ГIалгIайн Автономни Советски Социалистически Республикан Конституци (Коьрта закон) : Нохч-ГIалгIайн АССР-н боьалгIачу гуламан Лакхарчу Советан V-чу сессис бинчу хийцамашций, тIетохарщций цхьаьна = Конституция (Основной закон) Чечено-Ингушской Автономной Советской Социалистической Республики
Правительствон арахьарачу политикан хьокъехь : 1940-чу шеран 29-чу мартехь ССР-н Союзан Лакхарчу Советан VI-чу сессин заседанехь Халкъан Комиссарийн Советан председателан, Кхечу Мехкашца Долчу ГIуллакхийн Халкъан комиссаран доклад = Внешняя политика правительства
Яртин, кIотарин, цаьрги ниссин йолчин, шайн кхаьсттина хазна йоцчу советашкахь хьесапаш леладаран инструкци : (СССР-ан Белхалойн-Ахархойн Инспекцин халкъан комиссариато цIагIйина, СССР-ан халкъан ахчана комиссариатаца бертахь 26/VI 1928 шарахь) = Инструкция по учету и отчетности для сельских. хуторских, аульных и других равнозначных им советов, не имеющего самостоятельного бюджета
Йоццун историн-Iилмунан-серлонан бахамуллин Нохчийн область юьйчун очерк = Краткий историко-культурный и экономический очерк Чечни
Качественные имена прилагательные в чеченском и ингушском литературных языках : Автореф. дис. на соиск. учен. степени канд. филол. наук : (688)
Казахски ССР-н къинхьегамхойн депутатийн областийн, районийн, гIаланийн, поселкийн, эвлийн (яртийн, станицийн, кишлакийн) советашка харжамаш баран хьокъехь йолу положение : (Казахски ССР-н Лакхарчу Советан Президиуман указаца чIагIйина 1950 шеран 6 октябрехь, Казахски ССР-н Лакхарчу Советан Президиуман указаца 1954 шеран 20 декабрехь тIеэцначу хийцамашца) = Положение о выборах в областные, районные, городские, поселковые и аульные Советы депутатов трудящихся Казахской ССР
Вовшана тIе ца латаран хьокъехь Советско-Германски договор ратификаци даран хьокъехь : 1939 шеран август беттан 31-чу дийнахь СССр-н Союзан Лакхарчу Слветан хиллачу заседанехь накъост Молотован хаам = О ратификации советско-германского договора о ненападении
Кхузаманахьлерчу хьелашкахь партийни пропагандан декхарийн хьокъехь : КПСС-н ЦК-н сацам = О задачах партийной пропаганды в современных условиях
Дуьхьхьирлечуй, юкхкъеричу ишколехь дешаран программийн , низаман а хьокъехь ВКП(б)-н Коьртин Комитетан сацам = Постановление ЦК ВКП(б) об учебных программах и режиме начальной и средней школы
Чеченцы, ингуши в Великой Отечественной войне, 1941-1945 = Нохчий, гIалгIай Сийлахь-боккхачу даймехкан тIамехь : (статьи, очерки, рассказы)
ХIунда кхойку Къилбседехарчу Кавказан аманхошка белхахойн, ахархойн ЦIечу Эскиран гIуллукхе = Почему горцы Северного Кавказа призываются на службу в Рабоче-Крестьянскую Красную Армию
Нохч-ГIалгIайн Автономни Советски Социалистически Республикан Конституци (Коьрта закон) : тIеэцна йолхалгIачу гуламан Нохч-ГIалгIайн АССР-н Лакхарчу Советан рогIера йоцчу борхаIалгIчу сессехь 1978 шеран 26-чу майхь = Конституция (Основной закон) Чечено-Ингушской Автономной Советской Социалистической Республики
Къаьмнин областин партин ороганизацийн рогIерачу декъарин хьокъехь = Об очередных задачах партийных организаций национальных областей
Нохчийн меттан практикум : юккъерчу юкъарадешаран шк. дешархошна а, юьхьанцарчу кортамаллин а, лаккхарчу дешаран учрежденийн студенташнаа лерина дешаран пособия = Практикум чеченского языка
Нохч-ГIалгIайн Автономни Советски Социалистически Республикан Конституци (Коьрта закон) : Нохч-ГIалгIайн АССР-н бортIалгIачу луламан Лакхарчу Советан рогIера йоцчу хойтталгIачу сессехь 1989-чу шеран 3-чу ноябрехь Нохч-ГIалгIайн АССР-н Законаца бинчу хицамашца а, тIетохаршца а тIеэцна = Конституция (Основной закон) Чечено-Ингушской Автономной Советской Социалистической Республики
ПхоьалгIачу пхеашаррахь советски юьртбахаманиашинашъяран хилла кхиамаш = [Достижения совесткого сельскохозяйственного машиностроения в пятой пятилетке]
Политически а, Iилманан а хаарш даржоран Еригсоюзан юкъараллин устав = Устав Всесоюзного общества по распространению политических и научных знаний
Колхозехь муху хIоттон а, лелон а беза шуьрин бахам = Как организовать и вести молочное хозяйство в колхозе
Чеченский язык в картинках = Нохчийн мотт суьрташкахь : первый шаг : для дошкольного и младшего школьного возраста
оборонан пачхьалкхан комитетан председатела И. В. Сталина 1941-чу шеран 3-чу июлехь радто чухула лина къамел = Выступление по радио Председателя государственного комитета обороны И. В. Сталина 3 июля 1941 г.
1931-чу шарахь Нохчин-чохь бIаьыеш бан безачу юьртин бахаман белхин а, бахамаш юкъурулле берзоран а хьокъехь справочник = Справочник весенних работ в сельском хозяйстве коллективизации в Чечне на 1931 год
Советски Союзан Коммунистически Партин устав : КПСС-н XXVII съездо чIагIйина = Устав Коммунистической Партии Советского Союза
Социализман дуьненан система - машаран, прогрессан уггаре а мехала гIуллакх ду = Мировая система социализма - важнейший фактор мира и прогресса
Российски Советски Фелеративни Социалистически Республикан Конституци (Коьрта закон) : тIеэцна уьссалгIачу созыван РСФСР-н Лакхарчу Советан рогIера йоцчу ворхIалгIачу сессехь 12 апрелехь 1978 шарахь = Конституция (Основной закон) Российско Советской Федеративной Социалистической Республики
Советскт Союзан Коммунистически партин Центральни Комитетан пленуман хьокъехь: инфориационни хаам; Мехкан производителни ницкъийн кхида а айам хиларехьа, халкъан бахаман массо а дакъошкахь: КПСС-н ЦК-н пленумехь 1959 чу шеран 29-чу июнехь накхост Н. С. Хрущев дина къамел; Промышленностеххьий, гIишлошъяреххIий тезнически прогресс чехкаяккхаран хьокъехь болу КПСС-н XXI-чу съездан сацамаш кхочушбарехь партийний, советский организацийн а, халкъан бахаман Советийн а белхан хьокъехи: 1959-чу шеран 29-чу июнехь тIеэцна болу КПСС-н ЦК-н пленуман сацам; Турпалаллин къинхьгамца дIахIоттор вай коммунизман сийлахь-йоккха гIишло!: Советски Союзан белхалошка а, зуда-белхалошка а, колхозникашка а, колхозницашка а, советски интеллигенцмга а, массо къинхьегамхошка а болу КПСС-н ЦК-н пленуман кхайкхам = Материалы июньского пленума ЦК КПСС
ХIун хаан диекъарилахь ву юртин советан уполномоченний шолугIчу пхиеа шерин зайоман хьокIиехь (доьугзIчу шарахь хоьчург) = Что должен знать уполномоченный сельского совета о займе второй пятилетки (выпуска четвертого года)
Вайн махкара дарбане бецаш а, хьуьнан стоьмаш а = Лекарственные травы и дикие плодовые деревья нашей республики
Второй Всероссийский съезд Советов рабочих и солдатских депутатов, 25-26 октября (7-8 ноября) 1917 г. : Сборник
Орфографин а, пунктуацин а диктантийн сборник : бархIшеран школан V-чуй кл. хьерхархошна пособие = Сборник диктантов по орфографии и пунктуации
Коммунистически кхиоран хьокъехь : (1940-чу шеран 2-чу октябрехь, Москва гIалин партийни активан собранехь йина доклад) = О коммунистическом воспитании
ХIара довза а, хаа а декхарийлахь ву хIора а : бахархошна хьехамаш-хаамаш = Это должен знать и уметь каждый
Республиканская научно-практическая конференция "Чеченский язык: теория, история, проблемы" : сборник статей
"Чеченский язык: теория история проблемы" республиканская научно-практическая конференция (2007 Грозный)
"Тайпанин ширчу Iадатехь лаьцна дечу зулумин хьокъехь" долун X дакъа РСФСР-ан ТаIзарин кодесана тетохаран, РСФСР уголовно-процессуальнин кодексан 11 статьяна цхьа тергаммий, 26 статьяна 3-н тергаммий тетохаран хьокъехь ара хецна законаш = О дополнении Уголовного кодекса РСФСР главой X "О преступлениях, составляющих пережитки родового быта", примечанием 3 ст. 65 Земельного кодекса РСФСР, примечанием к ст. 11 и примечанием 3 ст. 26 Уголовно-процессуального кодекса РСФСР
1. Стоьмиш бакъор; 2. Стоьмин хударш кечдар; 3. Стоьмиш хи чу бохкар = 1. Сушка фруктов 2. Заготовка пюре фруктового и томатного 3. Мочение фруктов и овощей
Юьратрачу потребительски обществан (юьртпон) примерни устав = Примерный устав сельского потребительского общества (сельпо)
5-6 классашкахь нохчийн мотт хьехар : (учебникана метод. куьйгалла) = Методическое руководство к учебнику чеченского языка для 5-6 классов
Myslivost : Odborný časopis prn. ludovou myslivost Vidava Min-vo zemědělství lesního a vodního hospodarstvi. 1970, Č.7
Владимир Ильич Ленин вина 100 шо кхачарна : Советски Союзан Коммунистически Партин Центральни Комитетан тезисаш = К 100-летию со дня рождения Владимира Ильича Ленина
Русско-чеченский словарь спортивных терминов и словосочетаний = Оьрсийн-нохчийн спортивни терминийн а, дешнийн цхьаьнакхетарийн а словарь
Колхозхойн-хIайттархойн Ерригсоизан шолгIачу съездан жамIаш : ВКП(б)-н ЦК-н юьртан бахаман отделан заведушчес Мскохан, Ленинградан партаактивиашкехь йина доклад = Итоги второго Всесоюзного съезда колхоников-ударников
Сценарий внеклассного мероприятия на чеченском языке, предназначен для учителей чеченского языка и классных руководителей, работающих на территории Чеченской Республики. Сценарий предназначен для проведения внеклассного мероприятия, поднимающих вопросы любви к матери и к Родине. Авторы состовители: чарсвнукаева Л.Б. и Дадаева Л.Ш. Надеемся, что составленный сценарий вы сможете использовать при проведении мероприятий воспитательного характера.
Дак1алоцушберш:
Жаннат – йокххах йолу йиша;
Амнат – жимах йолу иша;
Селима – Жаннатан йо1;
Бекист – шин йишин нана.
1 - г1а дакъа
Кхечу махка д1а а бахана, бехаш хилла цхьана ненан доьзал. Сингаттамо ч1ог1а к1елйитина хилла цхьа йиша.
Суьрташка а хьожуш г1ийла 1аш Жаннат ю, гена йоцуш ловзуш цуьнан йо1 Селима ю.
Чуйоьг1у Амнат:
- Жаннат, чохь дуй шу?
- Дера ду-кх, Амнат.
- Дала йоьзийла, Амнат.
- Могшалла муха ю хьан?
- Дика ю, Амнат, алхьамдуллилах1.
- Хьо ма сингаттаме ю, сан йиша. Вай дика дехаш маду, вайна оьшуш х1умма а ма дац – хьажахь х1ара хаза г1аланаш, хаза меттигаш.
- Иштта-м дара иза, делахь а вайн Даймахке кхочуш х1умма дан а дац: вайн хаза, лекха лаьмнаш, баьццара хьаннаш, шийла шовданаш, вайн дайша дитина хаза г1иллакхаш, вайн нохчийн маттахь дека зевне аьзнаш, цаьрца дуста х1умма дан а дац.
- Х1ун дийр ду т1аккха, вай вешан лаамца даьхкина ма ду кхуза.
- Хьуна х1ун аьлла хета-м ца хаа суна, Амнат, амма со кхузахь дукха 1алур ю аьлла хеташ-м яц со. Сан сагатло вайн дена а, нанна а.
Вайн де, нена дагара хьалха ца хаара, ца кхетара цера ойланех, ткъа х1инца сайн доьзал кхиъча, х1инца ма дика кхета со царах.
Церан схьадаийтина суьрташка хьожуш 1аш вайн ненан б1аьргаша вай лоьхуш, вайга кхойкхуш санна хетало.
- Дера цуьнан ойла аса а йина. Цхьана дийнахь со схьайог1уш йолуш, цхьа зуда вайн ненах тар а елла, ехха цунна т1аьхьа хьоьжуш лаьттира со, б1аргах ша шех охьаоьху хиш ца сацалора.
Нана уллора д1аяьлча бен хуур дац цунца йолу марзо, нана ца хилча бо ву-кх хьо кху дуьненахь
Ма ч1ог1а мерза ю-кх и Нана.
- Ненах лаьцна эшар лакхий ас хьуна.
Сан нана, хьо стенна ойлане йоьжна
Кийра хьан богу те г1алат соьх доьжна,
Реза еш со ц1ергахь яга ю кийча,
Дог а ду детталуш довхачу ц1ийца.
Хийла соьх г1алатло йоьжна а хир ю,
Б1аьргах хи даллал дог 1овжийна хир ду.
Делахь а, нана, соьх къинхетам белахь,
Дийлинчу г1алатин хьесап ма делахь.
Амма го хеназа къежбелла корта.
Халонаш дахарехь лайна ахь шорта.
Нана, хьа дикалла кхачаяц ийцарх,
Дешнашца лараяц безам хьоь бийца.
Шен нана йоьлхуш гича, ловзар а дитна, т1е йог1у жима Селима. Ненан юхь т1е куьйгаш хьокхуш, олу
- Ма елха, нана, аса а йиций ненах лаьцна байт
Шен сил а мерзаниг,
Малхал а хазаниг,
Х1у хир ду дуьнен чохь
Хьол хьоме, нана!
- Вай дукха яха хьо, ма хаза, деза дешнаш ду уьш. Дера массарна а, ма еза шайн нана.
- Диц ца ло суна, вай новкъа довлуш вайн ненан г1ийла т1аьхьахьежар.
Хьай нана реза ей, валалахь хьо новкъа
И хьаьстий даккхалахь, цуьнан дог ахь ловза
Делера пурбанца, кхаъ бохьуш бовха
Стиглара маликаш дуьссур ду хьо вовза
Мерзачу безамца,хьан б1аьргаш хьистинарг.
Хьоьгарчу лазаро, кийрахь дог цистинарг.
Хьуна чу са дуьллуш, шена юкъ йихкинарг,
Хьан нана ю хьуна, собаре хилалахь.
Шен нана хьистинарг - дахарехь хьестийнарг,
Шен нана елхинарг – дахарехь эшийнарг,
Шен нена сий динарг – сийллале хоьттинарг
Вайн Дела вухьуна, тидам еш хилалахь.
- Доь1у са ду хьо, сан хьоме нана!
- Тхан мерза кхача бу хьо, сан хьоме нана!
- Ма эрна арахь ду хьо йоцуш, нана!
- Ма ч1ог1а хоьгу тхо хьох, нана!
- Х1ун лоьхуш лела вай кху махкахь, ирс а дайна?
- Ирс карор ду Даймахке ц1адерзахь.
Бакъахь хир ду, кхи хан ца йоьлийтуш, ц1а даха г1айг1а бан беза. Кхи цхьа х1ума а ду, Амнат, вай кхузахь дукха хьелохь – вайн доьзалша мотт биц бийр бу, мотт бицбахь г1иллакхий, оьздангаллий д1а ер ю.
- Делахь вай ма хуьллу сихо йийр ю вай.
Дукха хан ялале уьш ц1абирзира.
Уьйт1ахь суьлха а доккхуш хиъна 1аш нана ю.
- Нана, нана - олий уьт1а бовлу ц1абаьхкинарш. Маракхета нанна.
- Вай марша да шу! Ма дика ду-кх шу ц1адирзина! Некъаца хьовзам боцуш схьакхечан шу? Хьажахь мел йоккха хилла Селима, хьадоьл бабин к1орни.
- Ва нана! Ма даккхийде тхо хьо могаш карийна.
-Баккхий хийцамаш а хилла вайн махкахь. Тхо хьадог1аш хьожуш 1ийра, сурт санна хазелла д1ахоьттина г1ала, ярташ. Х1уммаъ Европел оьшуш йоцуш. Паччахь дика хилар билгло ю иза.
-Дера ше ма хууьллу воллуш-м ву иза. Вай х1ора а цунна накъостий хила деза, вайга далучун барамехь. Вайн махка дуьхьа, вай кбъома дуьхьа.
- Сан хьоме со йина Нана, со кхиийна сан Даймохк, сан дайшкара схьадеана хаза г1иллакхаш, шух а яьлла лелалур яц со, шул деза дан а дац тхан.
Цхьана а деших, ахчанах эца а, терзанца оза а йиш йоцу хазна ю ненан мотт. Дуьненан къаьмнех вай къасториг а, вайх къам дийриг а – иза нохчийн мотт бу. Цунах доьзна ду вовшийн уьйраш, гергарло, хазахетар, халахетар, халкъан сий, къонахчун яхь, адамаллин хьекъал, кхетам…
Мотт вай лар ца бахь, цуьнан сий ца дахь, вайн къоман сий а дужур ду. Ненан мотт хIора къоман а, хIора халкъан а культурин бух хиларе терра, иза мелла а кIорггера дика Iамор вайн хIоранна а декхар ду. Оцу хьокъехь нийса яздина ненан маттах лаьцна яздархочо К.Паустовскийс хIара дешнаш: «ХIора стеган а шен маттаца йолчу юкъаметтиге хьаьжжина, цуьнан культурин барам къастийна ца Iаш, цуьнан граждански мехалла кхоччуш нийса къасто мегар ду. Шен махке бакъ болу безам хила йиш яц матте безам боцуш. Муьлхачу а къоман коьрта билгало а, къам шен амалх, гIиллакхех, эхь-бехках, Iадатех ца долуьйту мокхазан чIагIо а ю мотт. Цунах херделла адам, лакхахь хьахийначу сийлаллех хер ца луш ца дуьсу. Ткъа мотт бицбинчо шен кхерч, ша схьаваьлла бух, дайн мохк бицбо. Цунна шен селханлера де а, кханенга боьду некъ а ца хаьа. Цундела ларамаза дац вай тахна дуьйна Iадаташ, эхь-бехк, ийман меттахIоттор ненан мотт кхиорна, марзбарна тIера дIадоло деза бахар а. ГIиллакх, оьздангалла, юьхь-яхь йовзуьйту цхьаъ бен боцу гIирс бу иза.
Царех коьртаниг – дешар, Iилма ду. Дешаро, Iилмано къоман хьекъал, кхетам кIаргбо, шарбо, къоман эзарнаш шерашкахь кхоьллина, гулдина диканиг, пайдениг, оьзданиг, хазаниг, Iилма, истори, мотт, культура, говзаллаш тIаьхьарчу тIаьхьенашка дIалуш ларйо, кхин тIе а кхиайо, дуьне довзуьйту, дахарна Iамадо. Вайн къомана тахана а, кхана а гуттаренна а оьшург ши Iилма ду – къам ийманехь кхио бусалба динан Iилма а, къоман дахар кхолла – дуьне нан Iилма а.
Дуьненан Iилма ца Iамийча, вайн къомана дуьне а девзар дац, шен дахар кхолла а хуур дац. Хьехархочо урок дIахьош, хуьлийла и нохчийн меттан я литературин урок, цунна хаа деза гуттар а ша кхочушдан дезаш долу декхар: иза доьзна ду вайн меттан сийлалла, хазалла, культурин мехалла йовзийтарх. ХIара дерриге а дуьне дуьзна ду Делан къинхетамах. Дала къинхетам бо ша мел кхоьллинчу хIумнах: адамах, Iаламах. Дала лардойла вай шен къинхетам боцуш дисарх. Мах хадо йиш йоцуш деза ду Кунта-Хьажас аьлла дешнаш, цо бина кхетам а: – Ас диъ хIума дуьйцур ду шуна, аьлла цо. Царах шиъ аша дицдан дезаш ду, ткъа важа шиъ гуттар а дагахь латто дезаш ду. Шаьш нахана дина дика дицделаш; иза аша дийцахь, и динера аьлла, Делера ял хир яц шуна. Шайна наха дина вон а дицделаш; иза дицдарца шу цунна генадовлу, иза шух дIакъаьста. Ткъа цкъа а диц ца деш, аш дагахь латто деза ши хIума: вай дала дезаш хилар а, Далла дуьхьал хIитта дезаш хилар а ду.
Т1аьххьарчу шерашкахь ламаст хилла д1ах1уттуш ду 25 – чу апрелехь Нохчийн меттан Де даздар. Доккха маь1на долуш ду Нохчийн Республикан Президентан Указца апрель беттан
Дуьненан юкъара ненан меттан де кхоьллина 1999 шарахь ЮНЕСКОн 30 Генеральни сессехь. И де даздо хlора шарахь февралан 21-чу дийнахь. И де массо а къаьмнашна биглалдаккха
Т1аьххьарчу шерашкахь вайн къомах доглозуш а, вайн дахаран некъ нийса хилахьара бохуш а нах вайна юкъахь к1еззига хилча санна хета суна. Дагестанехь бехаш болчу массо а
Кху деношкахь дуьненахь бехачу массо а нохчаша даздеш ду ненан меттан де. Дуьххьара 2007-чу шарахь Нохчийчоьнан куьйгалхочо шен омрица т1еч1аг1дира и дезаде
Читайте также: