Ш арсанукаев б1ешерийн къийсамехь план урока
Обновлено: 02.07.2024
Слайд:
(I930 – 20I2)
АрсанукаевгIеран Iабдулмуслиман Шайхи
«Ма ала кура ву, айбича корта –
Башлаьмнийн баххьашка
Хьежна ву со.
Цундела лууш ву
Лакхене гIорта —
Лакхенехь дахаран
в кадре:
— Халкъан поэт Арсанукаев Шайхи дика вевзаш ву вайн махкахь. 60-чу шерашкахь хаза доладелира нохчийн поэзехь къоначу поэтан аз. -ХIетахь дуьйна шен чулацамца шорлуш, поэтически говзаллица хазлуш, вайн деношка схьа догIуш ду и аз.
слайд:
в кадре:
Арсанукаев Шайхи нохчийн поэзе шен корматалла а, говза дош долуш а веара. Цуьнан корматалла кхиъна нохчийн классикийн С. Бадуевн, М. Мамакаевн, I. Мамакаевн поэзи тIехь.
-Даймехкан сий дар, цуьнан дуьхьа шен вахар, са дIадала кийча хилар – иза ду цуьнан поэзехь къеггина гуш дерг. Цуьнан кхоллараллехь уггар хьалха хаалуш дерг – иза цуьнан къинхетаме а, адамашка а, Iаламе а болчу безамах дуьзна долу дог ду.
— Арсанукаев Шайхи поэт-интернационалист, гуманист ву. ТIамна а, къизаллина а дуьхьал гIотту поэт шен стихашкахь. Шен кхиарехь лаккхарчу тIегIан тIе хьалайаьлла цуьнан поэзи .
слайд:
—ХIинцалерчу нохчийн литературехь бакъйолчу поэзин цхьа агIо йу Арсанукаев Шайхин кхолларалла. Шатайпа атта адамийн дегнашка кхочуш, шайца лаккхара исбаьхьаллин аьхналла йолуш, йоьшучуьнан кIорггера синхаамаш меттахбохуш, дахаран ойла йойтуш йу цуьнан произведенеш.
в кадре:
Слайд:
Баьпкан йуьхк Iуьллу.
Дийнна баьпкан йуьхк.
Iуьллу и новкъахь,
Iуьллу дIасалелачу адамийн
когаш кIел!
в кадре: Кхузахь поэтан бIаьрг тIехIоьттина лаьттахь, адамаш дIасалелачохь, когаш кIел Iуьллучу баьпкан йуьхкана. Лаьттахь Iуьллу баьпкан йуьхк а, и тергал ца йеш, ца гуш санна, цунна тIехдуьйлу адамаш а. И сурт поэтана Iаьткъина. Цуьнан синтем байна, дог карзахдаьлла:
Слайд
ТIехбуьйлу…
ТIехбуьйлу –
ца гуш санна,
ТIехбуьйлу –
бен доцуш.
ТIехбуьйлу –
ойла ца йеш.
ТIехбуьйлу –
шайн модни мачашца
кхоамза,
дахаран цуьрг а хьоьшуш!
ТIехбуьйлу….
в кадре: Оцу суьрто инзарваьккхинчу поэтана карладолу хьалха хилларг, адамо хьалха лайнарг. ХIинца шена гуш дерг оцу хьалхалерчуьнца ойланехь дуьстича, кхин а чIогIа тохало поэтан дог, карзахбовлу синхаамаш, дулало аз. Иза гучудолу йухааларш далорца а, айдаран хьаьркаш хIитторца а, дукхатIадамаш дахкарца а.
Слайд
ТIехбуьйлу –
Ленинградан блокада
Цкъа а ца хилча санна.
ТIехбуьйлу –
къизачу тIеман
бIаьстенан йуьххьехь,
мокхачу арахь,
шийлачу мохо лоькхучу
эгIазчу бераша
ах дешначу лайн кIелхьара
берцан кан
цкъа а ца лехьийча санна!
в кадре: Кхузахь поэтан дог-ойла, синхьегам шаьш кхиарехь лакхарчу тIегIане кхаьчна. Цул тIаьхьа цецвийлар, тамаш бар лах а лой, шена гинчун хьокъехь паргIат ойлайаре волу иза. Стихотворени йерзош и шайца дIайолайелла дешнаш делахь а, хIинца церан маьIна кхин ду, иза хаало интонацехь. Хьалха айдаран хьаьрк хIоттийначохь хIинца дукхатIадамаш дехкина поэта:
Слайд
Баьпкан йуьхк Iуьллу.
Дийнна баьпкан йуьхк!
Iуьллу и новкахь.
Iуьллу дIасалелачу адамийн
Когаш кIел…
в кадре: -Поэтан доггах кхоьллинчу исбаьхьаллин васто вайн синхаамаш а карзахбоху, дог Iавжадо, ойланашка доху.
Слайд
Петербургах хьалха Ленинград олура. Оцу гIалина йина блокада йу стихотворенехь хьахийнарг. Фашистийн Германис , I942-I943-чуй шерашкахь Ленинградана го а лаьцна. Цу чохь беха маьрша нах мацалла балийта, и ГIала шайн карайерзо хIоттийна мацалла йу йуьйцург. Ткъа иштта вайн къам махкахдаьккхинчу хенахь, мацалла ца дала, бераша лайн кIелара лехьош хилла берцан кенаш а хьахийна поэта шен стихотворенехь.
Слайд
I. Цуьрг-крошка,
2. Баьпкан йуьхк- кусок хлеба,
3. ЭгIаза бераш- хилые, худые дети.
-Хьоме бераш, тахана вайна девзи башхачу поэтан Арсанукаев Шайхин дахар а , кхолларалла а. Йийцаре йи цуьнан поэзин башхаллаш а.
Слайд
Кхидолчу къаьмнашна шайнаш а санна,
Нохчашна шайн мотт а сов хьоме бу.
Нагахь хьо ца вагIахь хьайн халкъацанна,
Хаалахь, декъазниг, – хьо цхьалха ву!
в кадре: -Къоман са ду мотт, цуьнах доьзна ду вайн дахар. Шен мотт а, халкъ а дезаш кхане кхуьийла вайн махкахь!
Iодика йойла шун, марша Iойла!
2-гIа дакъа.
Хаарш –зер (тренажер)
(нийсаниг харжа)
а) Мацалла. б) Ирсе дахар.
в) Къизалла г) Бахаман шорто.
2.Шуна хетарехь стенна сагатдо поэто?
б) дIасалелачу адамашна
в)баьпкан йуьхк хьешарна
3.Цуьнан произведенийн, сборникийн цIераш билгалйаха.
Кхочушдан лору жам1аш: дешархошна хаа деза керла девзинарг т1еэца, ешначух лаьцна шайна хетарг ала а, ойла ян а, дуста а; чулацам схьабийца; вовшашца а, хьехархочуьнца а къамеле бовла, къамел д1адахьа,1ама беза шайн кхиамаш а, кхачамбацарш а довза, царех пайдаэца.
Хьехаран некъаш: прогнозировани, хьехархочун дош, учебникца болх бар, хаттаршца доьзна къамел дар, комментари ярца текст ешар.
Урок д1аяхьар
Урокана кечамбар.
Ойла т1еерзор.
Урок д1айолайо Арсанукаев Шайхин стихашкахь язйинчу повестан ц1арна т1ера.
- Нохчийчоьнца х1ун уьйр хилла те цуьнан? Шуна хезний цо вайца т1ом бина бохучух х1умма а? Х1ун хаьа шуна цунах лаьцна?
( Дешархошка шайга урокан 1алашонаш а, декхарш а бигалдохуьйту)
Дешархойн хаарш жигардахар.
Хьехархочо толлу дешархоша ц1ахь кхочушбина белхаш, билгалбоху церан кхиамаш а, кхачамбацарш а.
- Дахаран х1ун аг1онаш а, муха а йовзуьйту 1илмано?
- 1илмано лучу хаарех муха къаьста литературо лун хаарш?
- Литертурни произведенийн х1ун тайпа жанраш евза шуна?
- Стенах олу повесть? Х1ун тайпа повесташ 1амийна вай? Ц1ераш яха церан шайн авторшца.
- Стихашкахь повесть хила йиш юй те? Оьрсийн литературехь а цхьа а евзий шуна стихашкахь язйина повесть?
( 1-2 дешархочуьнга доцца дуьйцуьйту Арсанукаев Шайхин дахарх а, кхоллараллех а лаьцна)
Керлачу хаарийн дуьххьара д1алацар.
Хьехархочун дош.
14-чу б1ешерийн чаккхе. 1395-чу шеран б1аьста, апрель баттахь, Нохчийчу кхочу Астаг1 Тимаран доккха эскар. Оццу баттахь Терк-хин йистошца Астаг1 Тимара т1ом бо кхечу мехкашд1алецархочуьнца – Тохтамышан эскарца. Тохтамыш оьшу. Цул т1аьхьа Тимар ерриге а Дег1астанехула чекхволу. Шина шарахь сов олалла до Астаг1 Тимара Къилбседа Кавказехь. Оцу муьрехь нохчаша а, кхечу къаьмнаша а хаддаза дуьхьало йо мехкашд1алецархочунна. Оцу къаьмнашна г1о дина уггар хьалха церан майралло, доьналло, маршоне доза доцучу безамо, шолг1а – юькъа хьаннаша а, хийла б1еннаш шераш хьалха дуьйна уьш лардинчу лаьмнаша а.
2.Учебникца болх бар.
( Цкъа хьалха хьехархочо, цул т1аьхьа дешарошка д1адоьшуьйту повестан дакъош)
- Драматургин башхаллех муха пайдаоьцу поэто?
- Турпалхойн суртсибат гойтуш муьлхачу исбаьхьаллин г1ирсех пайдаоьцу поэто?
- Автора 1аламан исбаьхьала гойту меттигаш билгалъяха.
4. Дешнаш т1ехь болх.
Пхьаьрчий (пхьу) –боьрша ж1аьла
назбар – г1айба
зов- звон, звук
баьчча- вождь
г1арол-караул,стража
гоьмукъ- копье
чхар – боккха т1улг
йийсар- пленник
г1аг1- кольчуга
боьра-овраг, лощина
саьнгар- канава; ров.
Кхетарх дуьххьарлера таллам.
Хаттаршна жоьпаш:
– Х1ун 1алашо йолуш веанера иза?
– Х1ун хьехар дира цо Тимурна?
– Схьабалийна йийсарш мухачу хьолехь бара?
–Мискачу йийсарех х1ун хилира?
Белхан тептарш т1ера кхочушдойту 1-2 т1едахкарш.
Урокан жам1дар
– Бахьана х1ун ду цуьнан Нохчийчу варан?
– Накъостий муха бу Тимуран?
– Дийца царах лаций.
Дийца шайн кхиамех лаций.
Суна кхета хала дара…
Хаарийн мах хадор. ( Мах дешархошка шайга хадабойту).
VIII. Ц1ахь кхочушдан дезарг. ( Т1едахкарш декъа мегар ду дешархошна).
1.Учебник-хрестомати т1ерачу 1- 6 хаттаршна жоьпаш кечдар.
2. Белхан тептар – 3-4 т1едахкарш.
1алашонаш: Айтамар мила ву а, повестехь цо д1алоцу меттиг а йовзийтар; проблемни хьал х1отторца дешарна т1е ойла яхийтар; дешархойн ойла а, дагалацам а кхиор; Даймахке болу безам к1аргбар, шорбар.
Кхочушдан лору жам1аш: дешархошна хаа деза керла девзинарг т1еэца, ешначух лаьцна шайна хетарг ала а, ойла ян а, дуста а; чулацам схьабийца; вовшашца а, хьехархочуьнца а къамеле бовла, къамел д1адахьа,1ама беза шайн кхиамаш а, кхачамбацарш а довза, царех пайдаэца.
Хьехаран некъаш: хьехархочун дош, учебникца болх бар, хаттаршца доьзна къамел дар, комментари ярца текст ешар, историх лаьцна йолу аг1онаш таллар.
Урок д1аяхьар
Урокана кечамбар.
II. Ойла т1еерзор.
«Лаьттана го лаьцна
И сийна хIорд санна,
Лаьмнашца го лаьцна
МостагIий ма лаьтта.
Дакъаза ма довла,
ХIай нохчийн ва кIентий,
Доьхначу кху дийнахь
Шу мичахь тийна-техь?
Нуьречу малхана
Го лаьцна дохк санна,
Аренаш дIалаьцна
МостагIий ма лаьтта,
Дакъаза ма довла,
ХIай нохчийн ва кIентий,
Доьхначу кху дийнахь
- Хьан эр дара аша, стенах тера хета шуна аса д1адешна мог1анаш? Маца олуш хилла иштта дешнаш?
- Хьанна хаьа шуна, т1амехь илли аларан х1ун маь1на хилла?
- Хьан эр дара аша, стенах лаьцна дийца лерина хир ю вайн таханлера урок?
( Дешархошка шайга урокан 1алашонаш а, декхарш а бигалдохуьйту)
Дешархойн хаарш жигардахар.
Хьехархочо толлу дешархоша ц1ахь кхочушбина белхаш, билгалбоху церан кхиамаш а, кхачамбацарш а.
– Маца веана Тимур Нохчийчу?
–1395-чу шарахь хьаьнца т1ом бо Тимура?
– Олалла маса шарахь до Тимура Къилбаседа Кавказехь?
– Стен г1о до оцу къаьмнашна Тимуран б1о эшо?
Керлачу хаарийн дуьххьара д1алацар.
Хьехархочун дош
Вайн къоман х1ора г1иллакх а, х1ора ламаст а, 1адат а шатайпа институт ю. И чекхъяьккхичий бен, вайх кхоччуш вешан къоман векалш хир дац. Халкъан д1адахнарг хиъчий бен, т1ейог1учу ханна хьекъале т1аьхье кхуьур яц. Цундела, х1ора жайна а керланиг довза, 1ама лаам болуш листа деза вай.
Кхечу къаьмнех къам къастораш а оцу къомо шайн гуранашкахь т1елаьцна г1иллакхаш, 1адаташ ду. Тахана вайна Айтамаран вастехь керла къоман ламаст девзар ду. Боьдуш т1ом болуш, дечиг-пондарца цхьамма патриотически илли олуш хилла. Ткъа цуьнан х1ун маь1на хилла таханлерчу урокехь девзар ду шуна.
2.Учебникца болх бар.
( Цкъа хьалха хьехархочо, цул т1аьхьа дешарошка д1адоьшуьйту повестан дисина дакъош)
Дешархошца ден къамел.
– Мила ву Айтамар?
– Илли аларан х1ун бахьана ду?
– Баккхийнаш муха бу боху иллино?
– Зударийн, йижарийн, берийн хьал муха ду?
– Х1ун маь1на ду иллин?
Кхетарх дуьххьарлера таллам.
Хаттаршна жоьпаш:
- Шайн дешнашца схьабийца Айтамаран иллин чулацам.
- Оцу илли т1ехь нохчийн къоман поэзица йолу исбаьхьаллин з1енаш карае.
- Поэмехь даладо риторикин хаттарш, схьакараде уьш. Х1ун маь1на леладо цара.
- Поэта юх-юха ялош йолу меттигаш (рефренаш) билгалъяха. Цара х1ун исбаьхьаллин маь1на леладо?
- Т1амехь илли аларан ламаст муха т1еоьцу аша? Вайн къоман муьлха амал гучуйоккху цо?
Белхан тептарш т1ера кхочушдойту 5-7 т1едахкарш.
Урокан жам1дар
– Ала мегар дуй Айтамиран иллино нехан дог-ойла г1аттайо.?
– Х1ун бахьана дара Айтамара и илли ала?
– Муха кхойкху иза Даймохк безачаьрга?
Дийца шайн кхиамех лаций.
Суна кхета хала дара…
Хаарийн мах хадор. ( Мах дешархошка шайга хадабойту).
Ц1ахь кхочушдан дезарг. ( Т1едахкарш декъа мегар ду дешархошна).
( Г1орасиз дешархошна шайна т1едиллар делча дика хир ду).
1алашонаш: повестан коьртачу турпалхойн амалш йовзийтар; исбаьхьаллин говзаран таллам (анализ) бан 1амор; проблемни хьал х1отторца дешарна т1е ойла яхийтар; дешархойн къамел кхиор; нохчийн исбаьхьаллин литературе болу безам к1аргбар.
Кхочушдан лору жам1аш: дешархошна хаа деза керла девзинарг т1еэца, ешначух лаьцна шайна хетарг ала а, ойла ян а, дуста а; чулацам схьабийца; вовшашца а, хьехархочуьнца а къамеле бовла, къамел д1адахьа,1ама беза шайн кхиамаш а, кхачамбацарш а довза, царех пайдаэца.
Хьехаран некъаш: хьехархочун дош, учебникца болх бар, хаттаршца доьзна къамел дар, комментари ярца текст ешар, тобанашца болх бар.
Г1ирс: тобанашна кечдина хаттарш т1ехь долу кехаташ, 1амат, тептарш.
Урок д1аяхьар
I. Урокана кечамбар.
Ойла т1еерзор.
- Астаг1чу Тимарца хиллачу т1амехь нохчий толаран бахьана х1ун ду аьлла хета шуна?
- Т1емашкахь дакъалаьцна нохчийн къонаха-зударий бевзий шуна?
Д1адоьшу лахахь далийна мог1анаш:
Мехкан тур Эсирехь! –
– ЙоI, шек ма яла, вай
Отур бу уьш.
ЙоIах эхь хетта, дой
Юхадерзийра,
Сихонца мостагIех
Летачех уьйш…
- Оцу мог1анашца х1ун гучудолу вайна?
- Мила ю те Эсира?
- Хьан эр дара аша, стенах лаьцна дийца лерина хир ю вайн таханлера урок?
(Дешархошка шайга урокан 1алашонаш а, декхарш а бигалдохуьйту)
III. Дешархойн хаарш жигардахар.
Хьехархочо толлу дешархоша ц1ахь кхочушбина белхаш, билгалбоху церан кхиамаш а, кхачамбацарш а.
Хаттаршна жоьпаш:
– Маца вина Шайхи Арсанукаев?
– Нохчийн къам муха гайтина повестехь?
– Айтамир мила ву?
– Илли аларан х1ун бахьана ду?
– Баккхийнаш, зударий, бераш муха ду боху иллино?
– Х1ун маь1на ду иллин?
IV. Керлачу хаарийн дуьххьара д1алацар.
1. Хьехархочун дош.
Вайх х1ора а нохчийн истори йовза лууш хила веза. Йовза еза нохчийн турпалхойн ц1ераш, церан къонахалла, турпалалла, амалш. Шен мотт а, литература а, истори а ца евзачу стеган мах кхечу къаьмнашна хьалха а дукха лахара хир бу.
Зударий а хуьлу турпалхой. шайца яхь, къонахалла, доьналла а долуш… Цуьнан масал ду Гиххойн Таймасха а, Дадин Айбика а, 1аьмаран Заза а, Жансиг а иштта д1а кхин а. Кху т1аьхьарчу т1емашкахь а зударийн къонахаллех лаьцна масалш к1езиг дац. Ма-дарра аьлча, зударийн къонахалла йовза т1ом а ца оьшу. Нохчийн оьздачу муьлххачу зудчуьнгахь а йолуш ю и амал.
Ткъа таханлерчу урокехь вайна девзар ду керла васт. Иза Эсира ю. Лаа далийна дац и автора шен говзарехь. Цунна а т1аьхьакхиа хьовсур ду вай.
2.Учебникца болх бар.
( Цкъа хьалха хьехархочо, цул т1аьхьа дешарошка д1адоьшуьйту повестан дисина дакъош)
Дешархошца ден къамел.
– Мила ву Борзаб1аьрг?
– Муьлха коьрта амалш гучуевлира шуна цуьнгахь?
– Мила ю Эсира? Муха т1ийци аша цо динарг?
– Х1унда далийна аьлла хета шуна автора Эсирин васт?
– Х1инца ала хуур дарий шуна стен г1о дина нахана Тимуран б1о эшо?
V. Кхетарх дуьххьарлера таллам.
Кхузахь д1абахьа мегар ду тобанашца болх.
Дешархой кхаа декъе боькъий, ц1ераш тохкуьйту шайн тобанашна.
Х1ора тобанна кечдина пхиппа т1едиллар ду:
1. Х1ун 1алашо йолуш кхаьчна Тимур а, цуьнан б1о а Нохчийн лаьмнашка?
2. Х1ун дуьхьалонаш йо Тимуран б1онна нохчаша?
3. Дошаман статья ялае Б1О бохучу дашна.
4. Къизалла бохучу дашна ялае тезис. (Стенах олу КЪИЗАЛЛА).
5. Повестехь къизалла гайтина мог1анаш схьакараде. Д1адеша уьш.
1. Махкана тешнабехк бан кийчча, ямарта некъ бохьуш Тимурана т1е мила вог1у?
2. Мостаг1ашна дуьхьало ян г1евттинчу нохчашна хьалхабевлларш муьлш бу?
3. Дошаман статья ялае БОЬРА бохучу дашна.
4. Ямартло бохучу дашна ялае тезис. (Стенах олу ЯМАРТЛО).
5. Дийца шайна дукхавезачу турпалхочух лаций.
Повестан муьлхачу турпалхошкахь гучуелира шуна къонахалла?
Х1ун хьуьнар гойту нохчийн йо1а Эсирас?
Дошаман статья ялале ТУОГ1И бохучу дашна.
Къонахалла бохучу дашна ялае тезис. (Стенах олу КЪОНАХАЛЛА).
Повестан хиламийн план х1оттае.
(Тобанашкахь бинчу белхан мах дешархошка шайга хадабойту).
VI. Урокан жам1дар
– Тимур мила хилла?
– Повестехь юьйцург х1ун хан-зама ю?
–Тимуран т1емаш нийсо а, къинхетам а, адамалла а лардеш хилла ала мегар дуй?
–Х1унда мегар дац?
– Повестан коьрта маь1на муха ду?
VII. Рефлекси.
Дийца шайн кхиамех лаций.
Суна кхета хала дара…
Хаарийн мах хадор. ( Мах дешархошка шайга хадабойту).
VIII. Ц1ахь кхочушдан дезарг. ( Т1едахкарш декъа мегар ду дешархошна).
Бесплатное участие. Свидетельство СМИ сразу.
До 500 000 руб. ежемесячно и 10 документов.
Рабочая программа и календарно тематическое планиравание по чеченской литературе во вторых классах .автор Салтаханов э.х.Солтаханов И.Э. новые темы.перестановка разделов.описание разделов.расчасовка .названии.по новым книгам.расчасовка часов ро разделам.название уроков.номер урока.дата урока.фактическая дата проведения урока.примечание.домашнее задание с описанием страниц по новым книгам.примечание.короче все. )))
РАБОЧАЯ ПРОГРАММА
ПО УЧЕБНОМУ ПРЕДМЕТУ «ЛИТЕРАТУРНОЕ ЧТЕНИЕ
КОСУМОВОЙ АЙШАТ ЗАЙНАДИЕВНЫ
Э.Х.Солтаханов,И.Э.Солтаханов. Дешаран книжка.
Э.Х.Солтаханов,И.Э.Солтаханов. Дешаран книжка.
Э.Х.Солтаханов,И.Э.Солтаханов. Дешаран книжка.
ДОВЗИЙТАРАН КЕХАТ
белхан программа х1оттийна хIокху документийн бух тIехь:
Примерная основная образовательная программа начального общего образования (одобрена решением федерального учебно-методического объединения по общему образованию (протокол от 8 апреля 2015 г. № 1/115);
Учебный план образовательного учреждения на 2020/2021 учебный год.
Литературни ешар - юьхьанцарчу классийн предметашна юккъехь коьртачарах цхьаъ ю. Нохчийн матто санна, цо а 1амадо бер шера а, нийса а яздан, аьтто бо юккъара кхиарехь а, г1иллакх-оьздангаллин мехаллаш т1ехь кхиош а. Х1окху предметехь кхиамаш бахаро таро ло берана юьхьанцарчу школан вукху предметашца ларош деша.
1 класс- 66 сахьт (33 к1ира, ши сахьт к1иранчохь)
2 класс-68 сахьт (34 к1ира, ши сахьт к1иранчохь)
3 класс-68 сахьт (34 к1ира, ши сахьт к1иранчохь)
4 класс-68 сахьт (34 к1ира, ши сахьт к1иранчохь)
Программа лерина ю 4 шаранна.
ПРЕДМЕТ 1АМОРАН 1АЛАШОНАШ
-кхетаме, нийса, шера къастош еша;
-ша йоьшучу текстан а, цуьнан чулацамца йолу шен юкъаметтиг а билгалйоккхуш болчу къастош ешаран коьртачу г1ирсех (соцунг1а, интонаци, маь1нин тохар, ешаран чехкалла) пайда а оьцуш, еша;
-дешаран книгин чулацамах кхиар, шенна справочни аппаратах пайда эца хаар (т1етовжар, корта, абзацаш и д1. кх. а.);
-исбаьхьаллин -кхоллараллин а, х1ума довзаран а хьуьнарш шегахь кхиор, исбаьхьаллин произведенино шена бина т1е1аткъам шен синхаамашца бовзийтар; дешан исбаьхьалле йолу эстетически юкъаметтиг кхиор;
-исбаьхьаллин текстан г1ирсашца синъоьздангаллин мехаллаш юьхьанцарчу классийн дешархошкахь кхиор; дика а, вуо а къасто хууш, кхидолчу къаьмнашка лерам болуш кхиор.
Юьхьанцарчу школехь литературни ешаран коьрта 1алашо - иза шена оьшшу книга харжа хаарца а, и кхеташ ешарца а ша-шен терго яран дешар карадерзоран хьуьнарш шегахь кхиор ю. Цу г1уллакхана ох1ла хилар билгалдолу ешначух кхеташ, дика еша хаарехь, книгаш йовзарехь а, шенна харжа хаарехь а, шен синъоьздангалла лакхаяккхарехь книга оьшуш хиларх кхетам кхиъна хиларехь а.
ПРЕДМЕТ 1АМОРЦА ДОЬЗНА ДОЛУ ЖАМ1АШ
Литературни ешар 1амочаьргахь хила деза личностни жам1аш:
Россин юкъара этнически а, граждански а цхьааллаш кхиор, вуьшта аьлча
ша муьлхачу къоман векал ву а, Россин пачхьалкхан гражданин ша хилар а кхетор; юкъара российски а, граждански а, нохчийн г1иллакх-оьздангаллин а мехаллаш шегахь кхиор;
-исбаьхьаллин произведенийн буха т1ехь шегахь адамаллин а, демократически а мехаллаш кхиор;
-шен къоман культурех, бусулба динах а долу хаарш хилар, кхечу къаьмнех а, церан культурех, динах лаьцнарг а девзаш хилар; кхечу къаьмнийн культуре а, динца доьзначу ламасташка а ларам шегахь хилийтар;
-шен къоман г1иллакхаш а девзаш, кхечу къаьмнашца а г1иллакхашца а, динца а йоьзна йолу юкъаметтигаш ларъян хаар;
-доьзалан ламасташка тергаме хила везар шегахь кхиор,
1алам лардан а, шен а, нехан а могушалла ларъян езарх кхеташ хилар;
-таханлерчу дуьненахь вахаран 1алашонца шен амал кхиор; шен нийсархошца а, баккхийчаьрца а девне ца вуьйлуш, машаре ваха болу лаам шегахь кхиор;
-дешархочун социальни декхарш карадерзор; дешаре лаам кхиор; дешар шена оьшуш хиларх кхетар;
-къоман а, кхийолу а литература ешарца синъоьзданагаллин мехаллаш а, эстетически синхаамаш шегахь кхиор.
Литературни ешар 1амочаьргахь хила деза метапредметни жам1аш:
-дешаран 1алашонех а, декхарех а кхеташ хилар, кхоллараллин кепара хьесапаш кхочушдар;
-шена хьалха х1оттийнчу декхаре хьаьжжина, дешаран декъехула билгалдан леринарг къасто а, цуьнан мах хадо а, и кхочушдархьама эвсаре некъ харжа а хаар;
-ша баьхначу кхиамийн бахьанех кхеташ хилар шегахь кхиор (ткъа иштта цададаларан бахьанех а, иза лазаме ца долуьйтуш т1еэца хууш а хилар;
-коммуникативни а, х1ума довзаран а декхарш кхочушдаран 1алашонца меттан г1ирсех пайда эцар;
-дечун логически кепаш (дустар, анализ, юкъара маь1на дар) караерзор;
-кхечу къаьмнийн нийсархошца цхьаьна дечу г1уллакхашкахь юкъара 1алашонаш билгалъяр, хьан, х1ун дийрду къастор, цаьрца цхьаьна тергам латтор, ша а, вукхара а дечун цхьанакепара мах хадор; девне ца дерзош, 1оттаме дерш д1адерзор, ларамца т1еэцар кхечу къомах волчун амалехь дерг;
-базови предметийн кхетамаш, кхечу предметашца боьзна кхетамаш а караберзор, шен предметца уьш буозар.
Литературни ешар 1амочаьргахь хила деза предметаца доьзна долу жам1аш:
-къоман а, дуьненан а, культурийн хилам а, синъоьздангаллин мехаллаш, ламасташ лардаран а, кхид1а а д1акховдоран г1ирс санна литературех кхетар;
-ша-шен кхиарехь ешаран мах лакхара хиларх кхетар; виллина йоьшуш хила везаш хилар болу лаам шегахь кхиор; дуьненах а, къоман исторех а, культурех а болу кхетамаш кхиор; юьхьанцара г1иллакх-оьздангалла кхиорехь литературо д1алоцу меттиг къасто а, дика а, вуо а х1ун ду хууш хилар;
-х1унда еша еза бохучух кхеташ хилар, цу декъехь тайп-тайпанчу ешарх пайда эцар;
-дешаран а, 1илманан кхетаме, исбаьхьаллин тексташ ладог1арца т1еэца а, кхеташ еша а, цхьанатайпана царах кхета а хууш хилар; стихотворенин кепехь йолу тексташ къастош ешаран юьхьанцара хаарш карадерзор;
-прозаически исбаьхьаллин произведенеш юхасхьайийца а, церан чулацамах долчу хаттаршна жоьпаш дала а, ешначу дешаран, 1илманан кхетаме, исбаьхьаллин текстийн бахьанин-т1аьхьалонийн з1енаш къасто а хаар карадерзор;
-меттан бакъонаш а ларъеш, йозанехь а, барта а доцца дийцарш х1итто хаар карадерзор;
-хьайца къамел деш волчуьнга а ладог1а а, цо дуьйцучуьнца реза вацахь а, делил далорца айхьа бохург т1еч1аг1дан а, г1иллакхехь вистхила а, диалог д1аяхьа а хаар карадерзор;
-исбаьхьаллин текстийн башхаллийн дуьхе а кхуьуш, дешаран, 1илманан, исбаьхьаллин тексташ вовшех къасто хаар;
-ешначу исбаьхьаллин, 1илманан, дешаран текстийн теманах, коьртачу маь1нах кхеташ хилар; исбаьхьаллин текстехь балийна меттан исбаьхьаллин г1ирсаш ган а, яздархочо мича 1алашонца уьш юкъа балийна а хаар;
-ша ешначу исбаьхьаллин произведенин мах хадо а, цунах лаьцна шена хетарг ала а хаар;
-ешначу текстехь йолу синъоьздангаллин мехаллаш йовзийта а, уьш шегахь кхио а хаар;
-оьрсийн а, нохчийн а исбаьхьаллин произведенийн персонажаш (дакъалацархой) вовшашца буста а, церан амалехь, г1уллакхашкахь цхьаьна дог1ург схьа а лохуш, царна харакатеристика яла а, цаьрга шен болу хьежам гайта а хаар;
-шена хаза хета книга шенна схьахаржа а, т1ебузучу хаамийн справочни хьостанех пайда эца а хаар.
призван помочь сотням тысяч чеченцев по всему миру изучать родной язык.
Структура сайта повторяет курс чеченского языка в школе в 1-11 классах.
Ежедневно сайт наполняется видеоуроками в формате FullHD, снимаемыми
профессионалами-педагогами в специальной студии министерства.
Каждый видеоурок сопровождается домашним заданием, тестом и тренажером,
по результатам выполнения которых пользователь сайта сможет самостоятельно
определить, насколько хорошо он освоил материал просмотренного урока.
насколько полно они овладели курсом чеченского языка или литературы в том или ином классе.
Также для нашем официальном сайте доступны статьи и публикации из СМИ на родном языке:
Читайте также: