Караборыннын дусты краткое содержание
Обновлено: 05.07.2024
Aлпамыш и Барчин обручены с колыбели. Oтцы их, братья Байбури и Байсары, знатные беки “шестнадцатиколенного племени Конграт”, долго были бездетными, пока не вымолили себе у бога детей. У Байсары родилась дочь, у Байбури – двойня: сын и дочь.
Поссорившись со своим братом, Байсары откочевал в страну калмыков. Здесь красавица Барчин вызывает к себе любовь богатырей калмыцкого шаха Tайча-хана. Чтобы избежать насильственного брака с ненавистными ей женихами, Барчин объявляет, что отдаст свою руку тому, кто выйдет победителем
из четырех состязаний. Состязания эти – скачка коней (“байга”), соревнование в искусстве владения луком, стрельба в цель и борьба.
Барчин втайне надеется, что победителем окажется ее нареченный – Aлпамыш, сын Байбури, за которым она отправляет послов на родину. Помощником Aлпамыша в этом трудном сватовстве явдяется один из калмыцких богатырей – Караджан, который из соперника и врага становится другом героя. Караджан на коне Aлпамыша Байчибаре обгоняет всех его противников, несмотря на коварство калмыков, которые связывают своего соперника и калечат его коня, вбивая ему в копыта гвозди.
вступает в единоборство с калмыцкими богатырями, после чего Aлпамыш завершает победу, поборов самого сильного из них – Кокальдаша.
Bместе с Барчин, ставшей теперь женою Алпамыша, победители возвращаются в Конграт. B стране калмыков остается только Байсары, который все еще не хочет помириться со своим старшим братом.
Bо второй части поэмы Aлпамыш, узнав о притеснениях, чинимых его тестю Tайча-ханом, снова отправляется в страну калмыков и по неосмотрительности попадает в плен к своим коварным врагам. Семь лет он проводит в зиндане (подземной темнице) калмыцкого шаха. Пищу ему доставляет пастух Кайкубат, случайно открывший место его пребывания. Дочь калмыцкого царя навещает его в темнице, влюбляется в него и помогает ему бежать из плена.
Oсвобожденный Aлпамыш побеждает Tайча-хана, убивает его и сажает на его престол пастуха Кайкубата.
Bо время семилетнего отсутствия Aлпамыша главою племени Конграт становится его младший брат Ултантаз. Hовый властитель жестоко угнетает народ, бесчестит старого отца Aлпамыша и преследует его малолетнего сына Ядгара, а Барчин принуждает выйти за него замуж. Aлпамыш, поменявшись одеждой со своим старым рабом, табунщиком Култаем, неузнанный, приходит на свадебный пир Удтантаза, освобождает жену и близких и убивает насильника.
Поэма заканчивается возвращением на родину добровольного изгнанника Байсары и воссоединением распавшегося племени Конграт под властью героя Aлпамыша.
- Для учеников 1-11 классов и дошкольников
- Бесплатные сертификаты учителям и участникам
7 сыйныфның рус төркемендә коммуникатив технологиягә нигезләнеп үткәрелгән ачык дәрес эшкәртмәсе.
Тема: Һади Такташның “Караборынның дусты” әсәрендәге лексик-грамматик материал
Максат : Укучыларның сүзлек байлыгын арттыру,
сүзтезмәләрне тәрҗемә итү һәм җөмлә төзү күнекмәләре булдыру,
татар теленә кызыксыну уяту .
Укучыларда җәнлекләргә карата сак караш тәрбияләү
Җиһазлау : дәреслек, сүзлекләр, ноутбук
Дәрес тибы: ЛГКФ. Яңа дәрес материалын аңлату.
Технология: коммуникатив-үстрелешле технология
Дәрес барышы :
I . Оештыру өлеше.
Тел әфәнде уйнап – көлеп,
Безне татарча өйрәт.
Дөрес итеп , сүзләр әйтеп
Сөйләшә белик тизрәк .
II . Яңа белем һәм күнекмәләрне формалаштыру.
Дәресебезне фонетик зарядкадан башлаячакбыз. (1 нче слайд.) Вау-вау ,һау- һау , мияу, му , мәә, Без бүген сезнең белән “Минем дусларым” бүлеген өйрәнә башлыйбыз. Узган ел без сезнең белән”Дүрт аяклы дусларыбыз” бүлеген өйрәнгән идек. Бу бүлектә нәрсәләр турында өйрәнгән идек. Фонетик зарядка сезгә ярдәмгә килер.
Этләр турында өйрәнгән идек.
Быел да үзегезнең дүрт аяклы дусларыгыз турында иркен итеп сөйли алуыгызны ирешү төп максатларыбызның берсе. Ә бүген дәреснең темасы “Һади Такташның “Караборынның дусты” әсәрендәге лексик-грамматик материал”. ( 2нче слайд). Бүген без сезнең белән алдагы дәресләрдә очраячак сүзләр һәм сүзтезмәләр белән танышачакбыз. Дәфтәрләрне ачтык, бүген 2 нче март, Тема .1нче күнегү, Алина биремне укы әле. Хәзер сүзләрне укып чыгабыз. Язылышы белән укылышы туры килмәгән сүзләрне игътибар белән карагыз, нинди үзгәрешләр барлыкка килә. Белмәгән сүзләрне сүзлекләрдән карагыз.
Ике бөртек – икэбөртөк – две крупинки, две капли
Аерылу – айрылу – растаться
Ауный башлау – ауный башла w – начал валяться
Кочаклау – очакла w – обнять
Баштан сыйпау – баштан сыйпа w - погладить по голове
Кузгалу – кузгалу – тронуться
Җибәрү – җибәрү – отпустит ь
Ераклашу – йыраклашу – отдалиться
Шы ңшу – шыңшу –скулит ь
Бәргәләнү - бәргәләнү – метаться
Улау – ула w – выть
Тартылу – тартылу - тянуть ( 4 нче слайд)
Әйдәгез хәзер тикшереп карыйк . Иптәшләрегезне игътибар белән тыңлагыз. Язылыш белән әйтелеш арасында нинди аерма бар һәм ни өчен шулай икәнен исбатларга тиешсез.
( 3 нче слайд). Аерылу сүзендә а хәрефе беренче иҗектә о лаштырыла ( бу кагыйдәгә караган сүзләрне әйттерү ,сүз ахырында ау кушылмасы бергә килгәндә, у w булып ишетелә (бу кагыйдәгә караган сүзләрне әйттерү)
Татар телендә ике сузыкның рәттән килүе ничек атала
Дөрес , иптәшеңнең җавабын тыңла.
3.К хәрефе калын сүзләрдә к булып ишетелә (бу кагыйдәгә караган сүзләрне әйттерү).
4. сүз ахырында у һәм ү - w авазына охшатып әйтелә.
5. бөртек сүзендә 2нче иҗектә ө авазы ишетелә
6, е хәрефе сүз башында һәм иҗек башында ике аваз белдерә(бу кагыйдәгә караган сүзләрне әйттерү), ләкин бу сүзне тагын бер кат әйтеп карагыз әле, е хәрефе бу сүздә й булып кына ишетелә,
Кайсы сүз яки сүзтезмә аерылып тора?
Калган сүзләр нинди сүз төркеменә карый?
Исем фигыль икәнен исбатлагыз.
Тамыры фигыль , фигыльнең тамырын әйтү (боерык ф)
Ә хәзер тәрҗемәсен карыйк, игътибарлы булыгыз, бу сүзләр һәм сүзтезмәләр бүген сезгә тагын очыраячак (тәрҗемәләрен әйттерү), тагын нинди охшаш яклары бар (этнең эш – хәрәкәтләре).
Сүзләрне тагын бер кат бергә кабатлап чыгу.
Хәзер сезгә мөстәкыйль эш 2 нче күнегүдәге сүзтезмәләрне татар теленә тәрҗемә итергә кирәк булачак. Ә сезгә ярдәмгә 1 нче күнегү булышыр. Алмира сүзтезмәләрне укып чык, аңлашылмаган сүзләрне сорарсыз. Сүзтезмәнең парын табарарга. Һәр берегез чыгып , чиратлап парын кырыена куегыз. ( Проектор аша тикшерү, алдан бетергәннәр җөмлә төзиләр
Расстаться с другом дус белән аерылышу
Две капли слезы ике бөртек күз яше
Обнять его аны кочаклау
Погладил по голове башыннан сыйпау
Тронутся сместа урыннан кузгалу
От себя не отпускал үзеннән җибәрмәде
Отдалился от дома өйдән ераклашты
Долго скулил озак шыңшыды
Метался по двору ишегалдында бәргәләнде
Метаясь выл бәргәләнеп улады
Потянулся за хозяином хуҗасы артыннан тартылды
Татарча сүзтезмәләрне яңадан кабатлап чыгу. ( 5 нче слайд)
6нчы күнегү . Фигылләрне укып чыгыгыз, барлык сүзләрдә аңлашылдымы
Акбай нәни хуҗасын оныта алмады.(кочаклады)
Дусты чыгып киткәндә, җиргә ятып ауный башлады.
Азат этне аңа таба якын җибәрмәде.
Эт, шыңшып, хуҗасы артыннан йөгерде.
Акбай,улап, дусты киткән якка таба чапты. (тартылды)
Алдан бетергәннәр, 1 нче күнегүдәге сүзләр белән төзеп карагыз, кайсы җөмләләрдә куеп була.
Ә хәзер иҗади эш башкарып алабыз. Бүген өйрәнгән сүзләрдән һәм үзегезнең сүзлек запасыгызны кулланып, синквейн язып карарсыз. Синквейн турында нәрсә беләсез. (6нчы слайд)
2нче юл ике сыйфат
3 нче юл 3 фигыл ь
4 нче юл дүрт сүздән торган фраза
Бер сүз белән синоним
Ипоева Алинабыз безнең шигырьләр язарга оста , син үзеңнең берәр шигыреңне укып китсәң була.
7нче күнегү Сообщите о том , что
Эт озак шыңшыды.
Ул үзенең нәни дустын җибәрәсе килмәде.
Атлар өйдән ераклашты.
Саубуллашканда Азат аны башыннан сыйпады һәм кочаклады.
Акбай үзенең дустыннан аерыласы килмәде.
Йомгаклау. Сез бүген дәрестә үзегезгә таныш булмаган нинди сүзләр белән таныштыгыз
Өй эше .( 7нче слайд)
7 нче күнегүне язмача башкарырга.
2. Катя, Алеша,Алмира, Алиналар бүген өйрәнгән сүзләр белән
Үзегезнең этегез турында 5-6 җөмлә төзисез.
Саклый, яклый, улый
Кешенең өен читләрдән саклый
Шыңшый, кочаклый, өрә
Кешегә бик тиз ияләшә
Шыңшый, ауный, тартыла
Аерылганда күзеннән яшь килә
Нәбиуллина Луиза Зөфәр кызы Әгерҗе районы Тирсә урта гомуми белем бирү мәктәбенең
1 января 1901 года, деревня Сыркыды Спасского уезда Тамбовской губернии – 8 декабря 1931 года, Казань.
Учился в сельском медресе . В связи с затруднительным материальным положением семьи в 1915 г. уехал в Бухару. В 1917 г. стал членом джадидистской организации младобухарцев, работал в благотворительном. фонде.
После разгрома их организации в 1918 г. Х.Такташ вернулся в родную деревню, работал учителем.
В 1921–1922 гг. жил в Ташкенте, преподавал в Туркестанском рабоче-дехканском коммунистическом университете, много писал.
Лето 1922 г. провел в Москве, посещал литературные вечера, слушал В.Маяковского, С.Есенина и других русских поэтов.
Романтический период творчества
Х.Такташ развивал идеи и темы Байрона, Гёте, А.С.Пушкина, М.Ю.Лермонтова, В.Маяковского, С.Есенина, Г.Тукая, С.Рамеева, по-своему решая выдвинутые эпохой и национальным бытием социальные, нравственные, художественные задачи.
Одним из первых в татарской поэзии Х.Такташ отказался от связной фабулы и последовательного сюжета в лироэпических произведениях. В его поэмах нет ни традиционной завязки, ни развития действия, ни развязки. Большую роль играют рефрены, организующие и компонующие содержание произведений.
К реализму
Мать!
Имя славное,
Что может быть
Его прекраснее и выше?
Вся прелесть женщин, вся их красота
В нем, в материнстве! (Перевод Л.Мартынова)
В периодической печати публиковал публицистические статьи, очерки, фельетоны.
См. также Гисьянизм.
Сочинения
Стихотворения и поэмы. М., 1955.
Письма в грядущее. Казань, 1971.
Сайланма әсәрләр: 4 томда. Казан, 1947–1963.
Әсәрләр: 3 томда. Казан, 1980–1983.
Литература
Халит Г. Поэзия дерзаний. Казань, 1980.
Хабутдинова М.М. Проблема личности в творчестве Х.Такташа: автореферат диссертации . Казань, 1998.
Жил в реке мудрый пескарь. Его родители тоже были умны и умудрились дожить до старых лет. Перед смертью отец учил сына быть осторожным: избегать крупной рыбы и раков, а главное — людей. Старик было сам чуть не попался и не стал для них обедом. И решил мудрый пескарь: выдолбить себе крошечную нору, в которую мог бы попасть он один, и спрятаться там от всяких опасностей.
Целыми днями пескарь тихо сидел в своей норе. Выходил лишь ночью или после полудня, когда все хищники уже были сыты. Правда, и самому пескарю питаться было нечем. Но лучше уж голодная жизнь, чем смерть в сытости.
Однажды пескарю привиделся сон, будто он выиграл в лотерею. От сладких фантазий полголовы его вылезло наружу. А там то и дело подстерегала угроза — то щука, то рак. Проживая каждый новый день, пескарь премудрый радовался, что не был съеден.
Краткое содержание: премудрый пескарь и его сожаления
Живя в постоянном страхе, пескарь не завел ни семьи, ни друзей. Он вспоминал, как все было в его детстве: тогда хищники совсем мелкую рыбу не трогали, поэтому его отец еще мог позволить себе семью. А сейчас — совсем другое время.
Так пескарь прожил больше столетия:
- Не знал он ни любви, ни дружбы, ничего в жизни не попробовал.
- Перед смертью старик стал задумываться: жили бы все пескари так, как он, их род давно бы исчез.
Почувствовав себя бесполезным, старик уж было решил выйти из норы и проплыть по реке, но страх снова взял верх.
Рыбам, проплывающим мимо норы старика, не было до него дела. Никто не поинтересовался, как он так долго прожил, да и умным его не считали. Перед смертью пескарь снова увидел счастливый сон о лотерее. Но теперь он еще и стал больше, сам щук гоняет!
Во сне старик выпал из норы и пропал. Кто знает, что с ним произошло. Может, стал обедом для щуки. Но это вряд ли: кто захочет лакомиться стариком. Скорее всего, умер пескарь и всплыл на поверхность.
На первый взгляд, Салтыков-Щедрин создал понятную и поучительную сказку для детей. Но это не совсем так. Автор спрятал в тексте глубокий посыл для взрослых и даже намекнул на политическую ситуацию в стране.
История написания
Учитывая остросоциальный сюжет сказки, ее не сразу пустили в печать:
Портрет Салтыкова-Щедрина: Wikipedia/Н. Н. Ге
Несмотря на политический подтекст, который поймут те, кто знаком с историей России конца девятнадцатого века, сказка проста для восприятия и вполне может понравиться ребенку. Автор создал произведение таким образом, чтобы его могли по-своему интерпретировать и дети, и взрослые.
Вот какие поучительные идеи изложил писатель:
Жить — значит рисковать
Риск — форма самореализации личности
Более глубоко эта идея раскрывается в восприятии взрослого человека: отказ от полноценной жизни, своих идей и принципов из-за страха неудачи или боязни за свою безопасность может сделать человека еще более несчастным.
Вред чрезмерной родительской опеки
Так, Салтыков-Щедрин коснулся философского вопроса о счастье и смысле жизни. Автор считает, что их суть не в количестве прожитых лет, а в простых человеческих вещах: дружбе, близких людях, развлечениях, любви.
- Произведение начинается с экспозиции. В ней читатель знакомится с главным героем пескарем, узнает о его родителях.
- Вступление плавно перетекает в завязку: отец-пескарь дает сыну наставления о том, как правильно жить.
- С развитием сюжета читатель узнает, как сложилась жизнь пескаря после смерти отца и матери. Постепенно герой приходит к осознанию, что жил напрасно.
- В развязке пескарь умирает.
Произведение заканчивается своеобразной моралью: пескарь, который более столетия вел трусливый, затворнический образ жизни, на старости лет никому не нужен, даже хищникам, которые так долго за ним охотились.
Рассказ не зря внесен в школьную программу: он поможет юным читателям задуматься о смысле жизни и выборе. Однако взрослым также удастся почерпнуть в нем мудрость. И, пожалуй, именно в этом и состоит уникальность творчества Михаила Салтыкова-Щедрина.
Читайте также: