Сочинение про амет хан султана на крымскотатарском языке

Обновлено: 07.07.2024

Әмәт-Хан Солтан яки Амет-Хан Султан (tat. lat. Ämät-Xan Soltan, кырымтат. Amet-han Sultan, лак. АхӀмад-Хан Султан) – хәрби очучы, подполковник (1957), ССРБ атказанган очучы-сынап караучы (1961), Советлар Берлегенең ике тапкыр Каһарманы (1943,1945).

Тәрҗемәи хәл
Кырым Мохтар Җөмһүриятенең Алупка шәһәрендә 1920 елда эшче гаиләсендә туган. Әтисе – лак милләтеннән, әнисе – кырым татары нәселеннән.

Бөек Ватан сугышы
Әмәт Хан Солтан очкычы, Аэрокобра моделе
Әмәт Хан Солтан очкычы, Аэрокобра моделе
Бөек Ватан сугышында беренче көннән катнаша. 1941 елның 22 июнендә берничә сугыш очышын ясый, фашист дошманнарына һөҗүм итә.

1941 елның көзеннән Тындагы Ростов күген саклый.

1942 елда Әмәт-Хан Воронеж янында Сталинград сугышында катнаша. "Аэрокобра" очкычында Тындагы Ростовны, Таганрогны азат итүдә, Кубань өчен сугышта катнаша.

Сугыш вакытында Әмәт-Хан Солтан 603 сугыш очышын ясый, шул исәптән: 70 – фашист көчләренә һөҗүм, 150 һава сугышы, 49 фашист очкычын юк итә.

Сугыштан соң
Сугыштан соң Хәрби-һава академиясендә укый.

1947 елдан Очу-тикшеренү институтының очучы-сынап караучы булып эшли. 1949 елда Ту-2 очкычында беренче һавада очкычка ягулык салу үткәрә.

1951-1953 елда Әмәт Хан белән С. Анохин, Бурцев, Павлов очучылары яңа очкыч-снарядны сынап карадылар, шушы сынауда һәлакәт вакытында Әмәт Хан үз тотнаклыкка күрә яңа очкычны коткара ала.

1971 елның 1 февралендә Ту-16ЛЛ очкычында сынау очышын ясаганда һәлак булган.

Мәскәүдә Новодевичье зиратында күмелгән.

Хайтарма (Кайтарма)
Әмәт-Хан Солтан батырлыгына карамастан аның туганнары һәм бөтен Кырым татарлары халкы сөргенлеккә җибәрелгән.

1956 елда Советлар Берлегенең ике тапкыр Каһарманы Әмәт-Хан кырым татарларының аклануы үтенечен имзалап, КПУ Үзәк комитетына хат җибәргән.

Кырым татарлары сөргенлегенә, Әмәт-Хан Солтан батырлыгына һәм кырым татарлары фәҗигасенә 2013 елда чыгарылган "Хайтарма" нәфис фильмы багышланган.

"Хайтарма" (кайту, кайтарма) нәфис фильмы беренче тапкыр Казан Халыкара мөселман кинофестивалендә күрсәтелде.

Сочинение-что?
Прочитать, найти, написать самому, просьба написать вместо тебя-что?
Или ты сообщаешь, что тебе задали делать это задание? Поздравляю, тема неплохая.
Учитесь правильно задавать вопрос!
Если написать самому и нужна помощь-пишите на почту.
Но есть три условия..

Дважды Герой Советского союза, лётчик- испытатель, крымский татарин.
Расписывай дальше-получишь сочинение.

Нажмите, чтобы узнать подробности

- талабелерни ватанперверлик ве халкъ перверлик рухунда тербиелев.

МУНИЦИПАЛЬ БЮДЖЕТ УМУМТАСИЛЬ МУЭССИСЕСИ

«А.М.ТИППА АДЫНА КЪЫРЫМТАТАР ТИЛЛИ САРЫБАШ МЕКТЕБИ

Амет-хан Султан

Рамазанова Линара Руслановна

МБОМ Сарыбаш мектеби

Янъы мевзунынъ анълатмасы

Амет-хан Султан. Эки дефа къараман

Дерснинъ мевзусы: Амет-хан Султан Эки дефа Къараман.

- Амет-хан Султаннынъ аятынен таныштырув;

- талебелернинъ сёз ве нутукъ байлыгъыны зенгинлештирюв;

- талабелерни ватанперверлик ве халкъ перверлик рухунда тербиелев.

Талебелер не бильмек керек:

- озь тарихны бильмек;

- озь къараманларынен гъурурланмакъ ве олардан орьнек алмакъ.

- талебелерге экинджи джиан дженки къараманлары акъкъында малюмат бермек;

- Амет – Ханнынъ омюр ёлу, онынъ къараманлыгъынынъ эмиети ве тесири;

- талебелернинъ окъувгъа, илимге мерагъыны юксельтюв;

портрет, дерслик, дефтер, карточкалар, презентация,проектор, мевзунен багълы джедвель.

(Презентация ачыла ве оджа дерсни башлай)

1. Тешкилий къысым. Селямлашув.

Оджа дерсни эзберден шиирни айтып башлай.(1 слайд)

Халкъымызнынъ джесюр огълу,

Шанлы улу къараман.

Юрек ифтихар толу,

Буюк мертлигин иле,

Султаны олдынъ кокнинъ,

( Альяна Османованынъ шииринден алынгъан парча)

Амет-хан Султаннынъ хатырасына багъышлангъан йыр янъгъырай (мультимедия проектор ярдымы иле талебелер видеофильм ве Урьяне йырыны сейир этелер (4 дакъ.)).

2. Талебелернинъ бильгилерини актуаллештирюв.

Интрига усулы иле вазифе:

Урьметли талебелерим, берильген вазифени оюн шеклинде кечирильгенини истейм. Келинъиз, вазифени анълатайым. Интрига усулы не олгъаныны сиз билесинъиз, демек, бизим вазифемиз, сакълангъан сёзни тапып манасыны анълатмакъ ве дерсимиз ненен багълы олгъаныны тек вазифени чезген сонъ билирмиз.

Ана-на+меним-ним+ тата-ата+хатлкъ-тлыкъ+нени-ени-Султание-ин = Амет-хан Султан

(Талебелерге промлем вазифе бериле, олар озьлери вазифени чезип дерсте насыл мевзу боюнджа чалышаджагъыны анълайлар ве мевзугъа озьлери келелер)

Эпинъизге машалла.Вазифени чездик, демек дерсимизнинъ мевзусы- Амет-хан Султан.)

3. Дерснинъ мевзусы ве макъсатларынен таныштырув.

Балалар, бугунь биз ватанпервер ве миллетсевер инсан - Амет-хан Султан нынъ аяты ве омюрине бир назар ташлайджакъмыз.

Миллетни севмек - Ватанны севмек- халкъны севмек- халкъны урьмет этмек- Ана тилини бильмек- Тарихны бильмектир- тарихны бильсен- урф-адетлерини кутьсен- миллетнинъ гъуруры олурсынъ- эбедий олурсын!

Оджанынъ сёзю презентация иле чалыша.

( 2,3,4 слайды) Аметхан Султан 1920 сенеси Алупкада догъды. Миллети къырымтатардыр. Акъмесджитте ФЗО мектебинде окъуды. Бундан сонъ, депосында чалышты. Айны вакъытта аэроклубкъа къатнап окъуды. Арбий учуджы олмакъ истеги оны Акъяр якъынлардаки Качи авиация мектебине алып кельди. Он докъуз яшында бу мектепнинъ курсанты олды. Аметхан Качи мектебини Экинджи джиан дженки башламаздан бир йыл эвель битирди ве мемлекетимизнинъ гъабындаки къысымлардан бирине хызмет этмеге ёлланды.

Ниает, Аметхангъа озюни косьтереджек кунь кельди. Бу, 1942 сенеси майыс 31 куню олды. О вакъытта Аметхан Москва дживарында ерлешкен джебэ аэродромларындан биринде хызмет этерек, невбетчилик япа эди. О, эмир алгъан дакъкъада авагъа котерильмеге азыр.

Амет-хан Султан Улу Ватан дженкининъ башындан сонъуна къадар иштирак этип, 603 дженкявер учуш япып, 130 ав урушында иштирак этип, шахсен озю - 30 ве группа олып дженклешкенде - 19 фашист смолётыны урып тюшюрди. Эки дефа Советлер Бирлигининъ Къараманы алтын йылдызларынен, учь Ленин ордени, беш Къызыл Байракъ, Алексендр Невский, 1 дереджели Ватан дженки, Къызыл Йылдыз, Урьмет Бельгиси орденлери, он медальнен мукяфатланды, экинджи дереджели Девлет мукяфатынынъ лауреаты, СССРде нам къазангъан сынавджы-учуджы.

Оджанынъ икяеси (Аблязиз Велиевнинъ "Къараманлар ольмейлер" Экинджи джиан дженкинде иришильген Гъалебенинъ 60 йыллыгъына багъышлангъан 1-нджи томындан малюматлар сеслене. (10-15 дакъ + презентация девам этиле)).

(Документальный фильм о дважды герое советского союза, заслуженного лётчика-испытателя СССР Амет-хане Султане 11 мин.10 секунд)

Элифбе усулы иле мисальни чезинъиз.Джевапнынъ (сёзнинъ) манасыны анълатынъыз.

  • Для учеников 1-11 классов и дошкольников
  • Бесплатные сертификаты учителям и участникам

Описание презентации по отдельным слайдам:

Халкъымызнынъ къараманы,миллетимизнинъ азиз огълу Амет-хан Султан 1920 сенеси.

Халкъымызнынъ къараманы,миллетимизнинъ азиз огълу Амет-хан Султан 1920 сенеси октябрь 20-де Алупка шеэринде ишчи къорантасында дюньягъа кельди.

Амет-ханнынъ къорантасы.

 Алупка шеэриндеки эви.

Алупка шеэриндеки эви.

Татар мектебини битирген сонъ, Акъмесджиттеки фабрика-завод окъув юртунда ок.

Татар мектебини битирген сонъ, Акъмесджиттеки фабрика-завод окъув юртунда окъуды. Шеэр аэроклубына къатнап, учуджылыкъны огренди. 1940 сенеси Къачы авиациа мектебини битирди. Кишинёв авиаполкуна хызметке ёлланды.

Улу Ватан дженки йылларында Брянск, Дженюп-Куньбаты, Сталинград, Дженюп, Дёр.

Улу Ватан дженки йылларында Брянск, Дженюп-Куньбаты, Сталинград, Дженюп, Дёртюнджи Украина ве учюнджи Белорусие джебэлериндеки урушларда 603 дефа ава дженклеринде булунды, 552 саат ава дженклерини кечирип, мисли корюльмеген джесюрликлер косьтерди.

Авадан душман аскерлерине уджюм этмек ичюн 78 дефа, совет аскерлерини къорча.

Авадан душман аскерлерине уджюм этмек ичюн 78 дефа, совет аскерлерини къорчалав ичюн 305 кере, душман учакъларынен тутушмакъ ичюн 41 кере, совет бомбалы учакъларыны озгъарув ве мудафаа этмек ичюн 52 кере ве душман аэродромларыны екъсан этмек ичюн 12 кере авагъа котерильди.

Къызыл байракълы гвардия истребитель авиаполкунынъ эскадрилья командири Амет.

Сталинград узериндеки ава дженклеринде Амет-хан юз он дженкявер урушта булун.

Амет-хан къувети къат-къат арткъач олгъан душманларгъа къаршы куреште мисли.

Амет-хан къувети къат-къат арткъач олгъан душманларгъа къаршы куреште мисли ёкъ эрлик,джесарет,усталыкъ косьтерип юксек шурет къазанды..

Амет-Хан достларынен. Гвардиялы майор Амет-Хан Султан ве капитан Борисов.

Амет-Хан достларынен. Гвардиялы майор Амет-Хан Султан ве капитан Борисов.

Дженктен сонъки йылларда А.Султан сынавджы-учуджы олып хызмет этти.Янъы ве м.

Амет-Хан Султаннынъ къабири.

Амет-Хан Султаннынъ къабири.

Амет-хан Султан бизим гъурурымыз!Къарманымызны унутмайыкъ! О, эбедий бизим къ.

Амет-хан Султан бизим гъурурымыз!Къарманымызны унутмайыкъ! О, эбедий бизим къальбимизде яшайджакъ!

Ишни беджердилер: Къырым Джумхуриети Советский район муниципаль бюджет умумта.


1916 сенеси Буюк-Онлар районындаки Джегельне-Мемин коюнде адий ташчы къорантасында догъулды.

Улу Ватан дженки башлангъанда Къызыл Орду сафларында аскерлик борджуны одомекте эди. Ватан муаребесинде Дженюбий-Гъарбий, Сталинград, Дон, Меркезий ве Белорусие джебэлеринде дженклешти. Яраланды. 321-нджи муэндислик батальонынынъ болюк командири оларакъ, старшина Абдураманов душманнынъ къасыргъалы атеши алтында Десна ве Ссрж шеэрлеринде копюр къурды ве совет аскерлерининъ мувафакъиетли кечювлерини теминледи.

Шу джебэлерде косьтерген джесюрлиги ве метанети ичюн Алий Ферман муджиби 1944 сенеси январь 15-те Узеир Абдурамановкъа Советлер Бирлигининъ Къараманы унваны берильди.

Озьбекистаннынъ Навои шеэринде яшады ве 1992 сенеси анда вефат этти.

Библиография:

1. Арифов Э. Джесюрден къуршун да къоркъа: [Совет Бирлигининъ Къараманы, сапёр аскерлери старшинасы Узеир Абдураманов акъкъында] // Йылдыз. — 1978. — №2. — С. 3-6.: фото.

2. Арифов Э. Труженики войны: [Герой Советского Союза Узеир Абдураманов, участники войны Осман Мустафаев, Мустафа Абдуллаев] // Записки военного коменданта: Документ. очерки, воспоминания, очерки. — М.: Сов.писатель, 1990. — С. 84-107.

3. Джебэ эмекчиси: [Советлер бирлигининъ къараманы Узеир Абдураманов акъкъында] //Арифов Энвер. Комендантнынъ ишлери: Документ. очерклери. — Ташкент: Эдебият ве саньат нешрияты, 1990. — С. 153-157.

4. Неэрлер узеринде копюрлер // Йылдыз. – 1985. — №3. – С.14-15.: фото.

5. Павлов Ю. Все и даже больше: [Абдураманов Узеир] //Звезды немеркнущей славы: Очерки о крымчанах — Героях Советского Союза. — Симферополь, 1975. — С. 25-29.

6. Сейдаметов С.Х. Къараманлар: Очерклер. – Ташкент: Эдебият ве санъат нешрияты, 1973. – 143 с.

7. Узеир Абдураманов // Къырым. – 1995. – Майыс 6.

8. Эмиров Аджи-Абла. Енъиш ёлларындаки копюрлер: [О герое Советского Союза Узеире Абдураманове] // Эмиров А. ве башкъ. Джебэде сыналгъанлар: Весикъалы повестьлер. — Ташкент, 1991. — С. 93.: фото.

Абилов Фетислям


Джанкой районындаки Джадра Шейх-Эли коюнде догъды. Улу Ватан дженки йылларында косьтерген джесаретлиги ве къараманлыкълары ичюн Советлер Бирлигининъ Къараманы унваны берильмесине эки кере такъдим этильсе де, миллети къырымтатар олгъаны ичюн онъа бойле мукяфатны ляйыкъ корьмейлер.

Ниает, Гъалебенинъ 45 йыллыгъы арфесинде бир группа дженк иштиракчилерининъ ве СССР халкъ депутаты К.Д.Лубенченконынъ арекети саесинде шахсен М.С.Горбачёвгъа мураджаат этильген сонъ, Абиловкъа Советлер Бирлигининъ Къараманы унваны берильди.

414-нджи окъчылар дивизиясы батальон командирининъ мавини (1941 с.), 774-нджи окъчылар полкынынъкомандири (1942 с.) Бобруйск, Слуцк, Барановичи, Брест шеэрлерини азат этювде косьтерген къараманлыкълары ичюн Суворов ве экинджи кере Къызыл Байракъ орденлеринен мукяфатланды. Висла озенини кечювде, Данциг шеэрини азат этювде косьтерген джесюрликлери ичюн 3-нджи дереджели Кутузов орденинен мукяфатланды.

Дженктен сонъ полковник рутбесинде Каменогорск шеэринде арбий комисариатта чалышты. Истифагъа чыкъаракъ, Москва областына авушты.

Алтын Йылдыз медалинден гъайры 23 орден ве медальнинъ саиби олгъан Фетислям Абилов шимди сагъ-селямет ве Москва янындаки шеэрде яшай.

Библиография:

1. Велиев А. Алтын йылдыз саиби: Советлер бирлигининъ Къараманы Фетислям Абилов — 90 яшында //Янъы дюнья. — 2005. — Март 19. — С. 2.: фото.

2. Зиналиев Т. Полк командири // Йылдыз. – 1981. — №1. – С.143-144.

3. Мамут Р. Кокрегине ярашкъан алтын йылдыз // Достлукъ. – 1990. – Июнь 8.

4. Мамутов Р. Янъы къараманымыз // Достлукъ. – 1990. – Май 18.

5. Фетислям Абилов // Къырым. – 1995. – Майыс 6.: фото.

6. Хуршутов А. Герои остаются на века // Арекет. – 1999. – 14 июля.

7. Шейх-Аметов М. Бизим койлю Фетислям // Янъы дюнья. – 1999. – Майыс 8.

8. Шейх-Аметов М. Юксек унван биле онынъ юрегиндеки элем дуйгъуларыны сёндюрип оламады: [Подполковник Фетислям Абилов акъкъында] // Къырым. — 2003. -Ноябрь 28. — С. 3.

Аметхан Султан


1920 сенеси октябрь 20-де Алупка шеэринде ишчи къорантасында догъды. Татар орта мектебини битирген сонъ, Акъмесджиттеки фабрика-завод билим юртунда окъуды. Шеэр аэроклубына къатнап, учуджылыкъны огренди. 1940 сенеси Къачы авиациа мектебини битирди. Кишинёв авиаполкына хызметке ёлланды.

Улу Ватан дженки йылларында Брянск, Дженюп-Куньбаты, Сталинград, Дженюп, дёртюнджи Украина ве учюнджи Белорусие джебэлериндеки урушларда 602 дефа ава дженклеринде булунды, 552 саат ава дженклерини кечирип, мисли корюльмеген джесюрликлер косьтерди. Авадан душман аскерлерине уджюм этмек ичюн 78 дефа, къарадаки совет аскерлерини къорчалав ичюн 305 кере, душман учакъларынен тутушмакъ ичюн 41 кере, совет бомбалы учакъларыны озгъарув ве мудафаа этмек ичюн 52 кере ве душман аэродромларыны екъсан этмек ичюн 12 кере авагъа котерильди.

Аметхан Султан авада душманнен 150 кере дженк этти. Бу чатышмалар вакъытында шахсен озю 30 душман учагъыны ве группа олып дженклешювде 19 учакъны, эписи олып душманнынъ 49 учагъыны урып тюшюрди. Булардан бири таран. Бу гъает кучь, гъает сийрек къулланыла билинген усул ки, оны ойле-бойле учуджы беджерип оламай. Таран япкъан учуджынынъ озю де эляк ола биле.

Сталинград узериндеки ава дженклеринден биринде онынъ учагъы янып башлай ве Аметхан парашютнен ашагъы секире ве нейтраль ёлакъкъа келип тюше… Иште, Волга боюндаки дженклерде косьтерген джесюрликлери ичюн биринджи Алтын Йылдыз онъа 1943 сенеси август айында бериле.

Экинджи кере Советлер Бирлигининъ Къараманы унваны Аметхангъа 1945 сенесининъ апрель айында бериле. Бу вакъыткъадже о 603 кере дженкявер учушны эда эте.

Дженктен сонъки йылларда А.Султан сынавджы-учуджы олып хызмет этти.Энъ янъы ве муреккеп учакъларнынъ сынавы онъа авале этиле эди. Шу хызметлери ичюн о Девлет мукяфатынынъ лауреаты олды.

Библиография:

1. Амет-Хан: Йыр // Фазыл Риза. Татарлыгъым: Шиирлер. — Симферополь, 2002. — С. 104.

2. Амет-Хангъа: Шиир // Черкез Али. Уян, Чатырдагъ, Уян! — Симферополь, 1999. — С. 105.

4. Арифов Э. Амет-Хан Султан // Записки военного коменданта: Документ. очерки, воспоминания, очерки. — М.: Сов. писатель, 1990. — С. 251-333.

5. Асямолова А.П. Аметхан акъкъында дестан: Советлер Бирлигининъ Эки дефа Къараманы Аметхан Султаннынъ хатиресине // Йылдыз. — 1978. — №2. — С. 85-91.

6. Балицкий Ф. Последний герой: Аметхан Султану посвящается // Татар ичюн : Сб. материалов по истории и культуре крымских татар. — Евпатория: Джемаат, 2002. — С. 42.

7. Ковалев С. Меч Амет-хана: [Аметхан Султан] // Звезды немеркнущей славы: Очерки о крымчанах — Героях Советского Союза. — Симферополь, 1975. — С. 14-19.

8. Серюгин С. Звезды в ладонях: [О выставке посвященной Аметхану Султану] // Республика Крым. — 2004. — 20-26 февраля.

Беркутов Ибраим

1918 сенеси Багъчасарай уездиндеки Алма-Тамакъ коюнде догъды. Къызыл Ордугъа 1938 сенеси чагъырылды.

Воронеж джебэсиндеки 40-нджи Орду 337-нджи окъчылар дивизиясы 616-нджи айры саперлар батальонынынъ взвод командири оларакъ дженклешти.

1943 сенеси сентябрь 16-да душман аркъасында Сула озенининъ копюрини ве сув бентини (дамба) патлатты, бойлеликнен, душман аркъасындан контрдарбе урулмасына имкян яратты.

Советлер Бирлигининъ Къараманы унваны Ибраим Беркутовгъа 1943 сенеси ноябрь 13-те берильди.Айны заманда Ленин орденинен мукяфатланды.

Агъыр дженклерде иштирак этерек, 1943 сенеси декабрь 4-те эляк олды. Киев виляети Обухов районындаки Холелье коюнде дефн этильди. Шу койдеки бир сокъакъ онынъ адыны ташый.

Библиография

1. Асанов Р. О героях войны – крымских татарах: [Ибраим Беркутов] // Голос Крыма. – 1998. – 8 мая. С.4.

2. Ибраим Беркутов // Къырым. – 1995. – Майыс 6.

Абдуреим Решидов


1912 сенеси Багъчасарай районынынъ Мамашай коюнде догъды. 1933 сенеси учуджылар мектебини (шимди Акъмесджиттеки авиаспортклубы) битирди. Улу Ватан дженкининъ биринджи куньлеринде джебэге кетти. 222 дженкявер уруш япты. Авада пек чокъ душман учакъларыны урып ёкъсан этти. Эки Ленин орденинен, Александр Невский, учь Дженкявер Къызыыл Байракъ орденинен, Къыл Йылдыз орденлеринен, Чехославакия орденинен ве бир сыра медаллернен мукяфатланды.

Урушларда косьтерген джесюрлиги ичюн майор Абдуреим Решидовкъа 1945 сенеси июнь 27-де Советлер Бирлигининъ Къараманы унваны иле Алтын Йылдыз унваны берильди.

Подполковник рутбеси олгъан Абдуреим Решидов омюрининъ сонъки куньлеринедже Акъмесджитте яшады. 1984 сенеси вефат этти.

Библиография:

1. Мустафаев А. Кок къарталы: [Совет Бирлигининъ Къараманы, учуджы Абдуреим Решидов 85 йыл толувы мунасебети иле] //Янъы дюнья. — 1997. — Ноябрь 6. — С. 4,6.

2. Решидовнынъ эскадрильясы // Йылдыз. – 1985. — №3. – С.12-13.

3. Сейдаметов С.Х. Къараманлар: Очерклер. – Ташкент: Эдебият ве санъат нешрияты, 1973. – 143 с.

4. Свинаренко М. Атешюрек инсан // Достлукъ. – 1990. – Февраль 24, Март 3.: фото.

5. Учуджы къараман: [Советлер Бирлигининъ Къараманы, гвардия подполковниги Абдуреим Измайлович Решидов акъкъында] // Йылдыз. – 1979. — №1. — С. 3-5.: фото.

6. Халилов Ф. Къаранлыкъ иле толгъан куньлерге айдынлыкъ багъышлангъан бир гедже: [Къыйметли фоторесимнинъ тарихы (Ильяс Бахшыш, Абдуреим Решидов, Сеитнафе Сеитвелиев, Усеин агъа, Мубиин эфенди, Фикрет Халилов, Риза эфенди)] // Къырым. – 2004. – Октябрь 19. — С. 4,5.

7. Шатилов В.М. Советлер Бирлигининъ Къараманлары: Абдуреим Решидов, Абдул Тевфукъ, Сеитнафе Сеитвелиев, Узеир Абдураманов: [Къыскъа малюмат ве фото] // Йылдыз. – 1980. — №3. — С. 16-17.: фото.

8. Шеклов Н. Бомбардировщик вступает в бой // Звезды немеркнущей славы : Очерки о крымчанах – Героях Советского Союза. – Симферополь, 1975. — С. 215-218.

Сеитвелиев Сеитнафе


1919 сенеси Зуя районынынъ Къыпчакъ коюнде. Мектепни битирген сонъ Акъмесджитте рабфакта окъуды. 1941 сенесининъ июнь айындан 96-нджы окъчылар дивизиясынынъ топчусы оларакъ, Дженюбий, Сталинград, Белорусие ве дигер джебэлерде дженклешти. Одесса, Акъяр, Сталинград шеэрлерининъ мудафаасында иштирак этти.

Урушларда косьтерген джесюрлиги ичюн, душманнынъ муим таянч нокътасынынъ ишгъаль этильмесини ве анда совет аскерлерининъ пекинмесини темин эткени ичюн Юкъары Шура Президиумынынъ 1944 сенеси сентябрь 25-те къабул эткен Ферманы муджиби уйкен сержант Сеитнафе Сеитвелиевке Советлер Бирлигининъ къараманы унваны берильди.

Бу Къараманымыз дженктен сонъ дигер къараманларымыз киби Ватанындан узакъ сюргюн ерлеринде булунды.Ленинабадта яшады, чалышты ве анда 1983 сенеси вефат этти.

Библиография:

2. Сейдаметов С.Х. Къараманлар: Очерклер. – Ташкент: Эдебият ве санъат нешрияты, 1973. – 143 с.

3. Сейтнафе Сеитвелиев // Къырым. – 1995. – Майыс 6.

4. Сейтнафе Сеитвелиев: Советлер Бирлигининъ къараманы, гвардия уйкен сержанты, танккъа къаршы топ расчётынынъ командири // Йылдыз. – 1979. — №2. — С. 27.: фото.

6. Халилов Ф. Къаранлыкъ иле толгъан куньлерге айдынлыкъ багъышлангъан бир гедже: [Къыйметли фоторесимнинъ тарихы (Ильяс Бахшыш, Абдуреим Решидов, Сеитнафе Сеитвелиев, Усеин агъа, Мубиин эфенди, Фикрет Халилов, Риза эфенди)] // Къырым. – 2004. – октябрь 19. — С. 4, 5.

7. Шагов Н. За строкой наградного листа: [Сейтвелиев Сейтнафе] // Звезды немеркнущей славы: Очерки о крымчанах – Героях Советского Союза. – Симферополь, 1975. — С. 233-237.

8. Эмиров Аджи-Абла. Джебэде сыналгъанлар // Эмиров А. ве башкъ. Джебэде сыналгъанлар: Весикъалы повестьлер. – Ташкент, 1991. — С. 3.: фото.

Тейфук Абдуль

Майор Абдул Тейфукъ 1945 сенесининъ март айында Алманияда алып барылгъан урушларда эляк олды.

Библиография:

1. Абдул Тейфукъ // Къырым. – 1995. – Майыс 6.: фото.

2. Алтын йылдыз кавалери: [Къараман Абдул Тейфыкъ акъкъында] // Арифов Энвер. Комендантнынъ ишлери: Документ. очерклери. — Ташкент: Эдебият ве санъат нешр., 1990. — С. 145-152.

3. Арифов Э. Комбат: [Тейфук Абдуль] // Записки военного коменданта: Документ. очерки, воспоминания, очерки. — М.: Сов. писатель, 1990. — С. 71-83.

4. Арифов Э. Сонъки корюшюв: [Советлер Бирлигининъ Къараманы, гвардия майоры Абдул Тейфукъ акъкъында] // Йылдыз. — 1978. — №1. — С. 5-9.: фото.

5. Гъалебеге бир бучукъ ай къалгъанда // Йылдыз. – 1985. – №3. – С.16-17.

7. Юрьев П. Отвлекающий маневр: [Абдуль Тейфук] // Звезды немеркнущей славы: Очерки о крымчанах — Героях Советского Союза. — Симферополь, 1975. — С. 20-24.

Абдураманов Сеитнеби

1914 сенеси Багъчасарай районындаки Буюк-Къаралез коюнде догъды.

Гвардиялы уйкен сержант, 37-нджи окъчылар дивизиясы разведкаджылар болюгининъ командири, Къызыл Йылдыз, I, II, III дереджели Шан-Шурет орденлерининъ ве бир къач дженкявер медаллернинъ кавалеридир.

Дженкни Новгород-Волынск шеэринде башлады, Сталинград ве Курск кемериндеки дженклерде иштирак этти, эки кере яраланды.

Висло-Одер операциясындаки бир чарпышмада сержант Абдураманов уджюмге кечип, душман траншеясына секирип тюше ве озюнинъ демир киби юмрукъларынен 8 фашистни ольдюре, дёрдюни эсир ала.Франкфурт-на-Майне районында исе взводкъа командирлик япаракъ, душманнен къол котегине тутунып, окопларда 18 фашистнинъ ольдюрмесине себепчи ола.

Библиография:

1. Арифов Э. Трагедия // Записки военного коменданта: Документ. очерки, воспоминания, повести. — М.: Сов. писатель, 1990. — С. 194-236.

2. Сеитнеби Абдураманов // Къырым. — 1995. – Майыс 6.: фото.

3. Эмиров Аджи-Абла. Шерефли ёл // Эмиров А. ве башкъ. Джебэде сыналгъанлар: Весикъалы повестьлер. – Ташкент, 1991. – С.154.: фото.

4. Эмиров И. Текрарлангъан джесюрликлер: [III–II–I дереджели Шан-шурет орденлерининъ Кавалери Сеит-Неби Абдураманов акъкъында] // Йылдыз. — 1978. — №1. — С. 10-13.: фото.

Велиляев Насибулла


1919 сенеси Ленин районындаки Акъмонай коюнде догъды. Гвардиялы уйкен сержант, разведкаджылар группасынынъ командири. Арбий хызметлери ичюн Къызыл Байракъ, Къызыл Йылдыз, I, II, III дереджели Шан-Шурет орденлери ве алты дженкявер медальнен мукяфатланды.

Н. Велиляев акъ финлернен олгъан дженкнинъ иштиракчисидир. О, Сталинградны къорчалады. Одессада, Ковальде, Польшада дженклешти, дженкни Германияда битирди.

III дереджели Шан-Шурет орденини онъа Москвада М.И. Калинин такъдим этти. Кремльде Шан-Шурет орденлерининъ толу кавалерлеринен олгъан корюшювде иштирак этти. Советлер Бирлигининъ Маршалы, СССР Мудафаа министри Гречко онъа устюне ады язылгъан саат такъдим этти.

Дженктен сонъ Н. Велиляев Антрацит шеэринде 18 йыл шахтада чалышты.

Библиография:

1. Арифов Э. Трагедия // Записки военного коменданта : Документ. очерки, воспоминания, повести. — М.: Сов.писатель, 1990. — С. 194-236.

2. Асанов Р. О героях войны – крымских татарах: [Велиляев Насибулла] // Голос Крыма. – 1998. – 8 мая. С.4.

3. Насибулла Велиляев // Къырым. — 1995. – Майыс 6.: фото.

4. Тиль пешинден // Йылдыз. – 1985. — №3. – С.23.

5. Эмиров И. Душман иле юзь-юьзге // Йылдыз. – 1981. — №6. – С.35-38.

Сеттаров Бакъий

Библиография:

1. Асанов Р. О героях войны – крымских татарах: [Сеттаров Бакъий] // Голос Крыма. – 1998. – 8 мая. С.4.

Читайте также: