Ц1ег1ачу декхнийн боьлак сочинение
Обновлено: 04.07.2024
- Для учеников 1-11 классов и дошкольников
- Бесплатные сертификаты учителям и участникам
Уьтталг I ачу классехь нохчийн литература
Хьехаран шеран рузманан хьесапаш
Кхоллараллин белхийн барамаш
шолг I ачу эхашарахь
Хьалхара ахшо – 32 сахьт
Довзийтар. Нохчийн меттан дешан мах.
Арсанов Саь1ид-Бейн дахаран а, кхоллараллин а некъ.
Мамакаев Мохьмадан дахаран а, кхоллараллин а некъ.
Зеламхас латтийначу къийсаман маь1на.
Гадаев Мохьмад - Салахьан дахаран а, кхоллараллин а некъ.
Нохчийн литературехь Гадаев Мохьмад-Салахьан кхоллараллин мехалла.
1. 44-46 аг1. Х.116-118 аг1.
Гайсултанов 1умаран дахаран а, кхоллараллин а некъ.
Ша винчу юьрта кхаьчча, А.Чеченскийн хилла дог-ойла гайтаран башхаллаш.
Алексадр Чеченскийн дахаран т1аьххьара шераш повестехь гайтар.
Шолг1а ахшо – 36 сахьт
Эдилов Хасмохьмадан дахаран а, кхоллараллин а некъ.
Поэмин турпалхочун Ибрах1иман васт кхолларан башхалла.
Поэмин турпалхочу Сийлахин васт кхолларан башхалла.
язъян кечам бар.
Яшуркаев Султанан дахаран а, кхоллараллин а некъ.
Исмаилов Абун дахаран а, кхоллараллин а некъ.
Абдулаев Шарипан дахаран а, кхоллараллин а некъ.
Бексултанов Мусан дахаран а, кхоллараллин а некъ.
Яралиев Юсупан дахаран а, кхоллараллин а некъ.
Ахмадов Мусан дахаран а, кхоллараллин а некъ.
Сочин. язъян кечам бар.
Эльсанов Исламан дахаран а, кхоллараллин а некъ.
Бисултанов Аптин дахаран а, кхоллараллин а некъ.
Цуруев Шарипан дахаран а, кхоллараллин а некъ.
1.199 - 203 аг1. Х.350 аг1о.
1.203 - 207 аг1. Х.353-355 аг1.
Краткое описание документа:
10 классана КТП ФГОС-ца йог1уш, коьртачу юкъардешаран ишколашкахь литературин курс тIехьажийна ю дукхакъаьмнийн Россин ца хилча цаторуш долчу культурин декъах санна, литературех болу кхетам дешархошкахь кхиорна, цо аьтто бо массо кепара къиъна ваьлла, граждански кхетам болу, къаьмнашца йолу юкъаметтигаш цхьаьнайогIуш долу адам (личность) кхиорна.
- подготовка к ЕГЭ/ОГЭ и ВПР
- по всем предметам 1-11 классов
Курс повышения квалификации
Охрана труда
- Сейчас обучается 124 человека из 44 регионов
Курс профессиональной переподготовки
Охрана труда
Курс профессиональной переподготовки
Библиотечно-библиографические и информационные знания в педагогическом процессе
- ЗП до 91 000 руб.
- Гибкий график
- Удаленная работа
Дистанционные курсы для педагогов
Свидетельство и скидка на обучение каждому участнику
Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:
5 602 611 материалов в базе
Самые массовые международные дистанционные
Школьные Инфоконкурсы 2022
Свидетельство и скидка на обучение каждому участнику
Другие материалы
Вам будут интересны эти курсы:
Оставьте свой комментарий
- 25.09.2019 3781
- DOCX 48.1 кбайт
- 33 скачивания
- Оцените материал:
Настоящий материал опубликован пользователем Абдуразаков Шертбек Ибрагимович. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Автор материала
40%
- Подготовка к ЕГЭ/ОГЭ и ВПР
- Для учеников 1-11 классов
Московский институт профессиональной
переподготовки и повышения
квалификации педагогов
Дистанционные курсы
для педагогов
663 курса от 690 рублей
Выбрать курс со скидкой
Выдаём документы
установленного образца!
Учителя о ЕГЭ: секреты успешной подготовки
Время чтения: 11 минут
Школы граничащих с Украиной районов Крыма досрочно уйдут на каникулы
Время чтения: 0 минут
Инфоурок стал резидентом Сколково
Время чтения: 2 минуты
Новые курсы: функциональная грамотность, ФГОС НОО, инклюзивное обучение и другие
Время чтения: 15 минут
В ростовских школах рассматривают гибридный формат обучения с учетом эвакуированных
Время чтения: 1 минута
Ленобласть распределит в школы прибывающих из Донбасса детей
Время чтения: 1 минута
Минпросвещения России подготовит учителей для обучения детей из Донбасса
Время чтения: 1 минута
Подарочные сертификаты
Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако администрация сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.
Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение администрации может не совпадать с точкой зрения авторов.
Нохчийн литературин программа хIоттийна шолгIачу тIаьхьенан Федеральни пачхьалкхан юкъардешаран стандартийн лехамашна тIе тевжаш.
Программо билгалдо инвариантни (ца Iамийча цадолу) дешаран курсан дакъа, таро ло белхан программаш хIиттош дешаран коьчал дIасаекъа, курсан дакъош шайн лаамехь хьалха-тIаьхьа нисдеш, хьеха. Программо аьтто бо дешаран цхьаалла ларъярехь а, хьехархойн кхоллараллин лаам ца боьхкуш, таронаш ло дешаран курс тайп-тайпанчу кепара дIахIотторехь а.
Программо Iамо билгалйина нохчийн литературин тоьлла произведенеш, уьш массо юкъардешаран ишколашна лерина а, жамIдаран талламан системица йозаелла а ю. Программо иштта шена чулоцу юкъарчу хьесапера обзораш, тематически а, жанрови а башхаллашца хIиттийна йолу.
Яккхий произведенеш, Iамо атта хилийта, яцйина ялийна.
Коьртачу юкъардешаран ишколашкахь литературин курс тIехьажийна ю дукхакъаьмнийн Россин ца хилча цаторуш долчу культурин декъах санна, литературех болу кхетам дешархошкахь кхиорна, цо аьтто бо массо кепара къиъна ваьлла, граждански кхетам болу, къаьмнашца йолу юкъаметтигаш цхьаьнайогIуш долу адам (личность) кхиорна.
Нохчийн литература ишколашкахь Iамор шен башхаллаш йолуш ду. Нохчий кхиаран социально-исторически башхаллаш а, къоман культурин исторически хьелаш а, гIиллакх-оьздангалла, ламасташ а тидаме оьцуш, дIахьо литература Iамор. Къоман башхалло шатайпа тIеIаткъам бо дешархошна литература Iаморехь, цундела культурно-исторически хьелаш тидаме а оьцуш, Iамо еза литература.
Исбаьхьаллин произведенийн мотт Iаморо аьтто бо дешархошна дешан исбаьхьаллин (эстетически) декхарш довзарехь, исбаьхьаллин дешнашца кхелина мотт караберзорехь. Цо билгалйоккхуш ю цуьнан мехалла нохчийн литература а, нохчийн мотт а герггара уьйраш тосуш Iаморехь.
Нохчийн литература, цуьнан цхьа дакъа а долуш, къоман культурица юххера йозаелла ю. Юкъаракультурица йоьзна литература Iаморо таро лур ю дешархошна нохчийн литература билггалдолу культурин цхьа дакъа санна иза тIеэца, ткъа иштта нохчийн литературин этнокультурни башхалла а, культура а тидаме эца. Цу кепара билгалйинчу школашкахь кочушъялур ю этнокультурни принцип.
Нохчийн литература герггарчу уьйрашца нохчийн историца а, географица а, исламан баххашца а Iаморо дешархойн дегнашкахь патриотически дог-ойла а, синъоьздангаллин мехаллаш а кхуллур ю, шен дукхакъаьмнийн махках дозалла а дийр ду цо.
– синъоьздангаллин мехаллаш шеца йолу, гуманистически кепара дуьненехьежар а, къоман а, юкъарароссийски а, граждански а кхетам а, патриотически синхаамаш а, ша къоман культурин векал хиларх кхеташ, ларам барца кхийолчу культурашца юкъаметтигаш дIакхехьа хьуьнар долуш долу адам кхиор;
– дукхакъаьмнийн российски культурин дуьненна юкъавахар, цуьнан бух тIехь интеграци яр цхьана дукхакъаьмнийн российски социуме;
– нохчийн литературех а, цуьнан синъоьздангаллин а, исбаьхьаллин мехаллех а, нохчийн яздархойн гIараевллачу произведенех, церан дахарх, кхоллараллех лаьцна долу хаарш карадерзор; нохчийн литературин произведенеш ша еша болу лаам кхиор, произведенийн юкъараадамаллин а, билггала-исторически чулацам билгалбоккхуш, оьшуш болу теоретико-литературни хаамаш балош, исбаьхьаллин произведенешна талламбан хаар кхиор;
– искусствон кхечу тайпанашна юккъехь литературин башхаллийн юкъара хаамаш а, произведенеш шайн исбаьхьаллица тIеэца а, исбаьхьаллин чам бовза а, оьрсийн литературин тексташца юста а, церан вастийн-эстетически системийн башхаллашца доьзна юкъара дерг а, къаьстарг а билгалдан хаар кхиор;
– Iамочу литературни произведених лаьцна шена хетарг ала, мах хадо хаар кхиор;
– Iамочу нохчийн произведенийн бух тIехь массо а тайпа къамелдаран кеп кхиор а, шаръяр а, исбаьхьаллин дашах, цо кхочушдечу исбаьхьаллин гIуллакхах кхеташ хилар, исбаьхьаллин дашца кхелина мотт шена караберзор.
Предметах лаьцна болу юкъара хаамаш
Оьшучу барамехь теоретико-литературни хаарш далар кхочушдо.
Программехь билгалдина хIара дакъош:
1. Литература дешан исбаьхьалла (искусство) санна.
2. Халкъан барта кхолларалла.
3. ХХ бIешеран хьалхарчу эхан литература.
4. ХХ бIешеран шолгIачу эхан литература.
5. Кхечу къаьмнийн литература.
6. Обзорни теманаш.
7. Литературин теорех болу хаамаш.
8. Дешархошна билгалдина йозанан белхийн тайпанаш.
– шен къоман векал а, дукхакъаьмнийн Российски пачхьалкхан гражданин а ша хиларх кхеташ хилар;
– личностан синъоьздангаллин мехаллаш кхачаме ялор, дукхакъаьмнийн махке безам кхиор, нохчийн литературе (культуре), кхечу къаьмнийн культуре болу ларам кхиор;
– хIума довзаран а, коммуникативни а декхарш кхочушдарехь хаамийн тайп-тайпанчу хьастех пайда эцар (словараш, энциклопедеш, интернет-гIирсаш).
– проблемех кхета а, гипотеза хьалха яккха а, коьчал структуре ерзо а, шена хетарг тIечIагIдеш делил дало а, барта а, йозанан а аларшкахь бахьанин - тIаьхьалонан уьйраш билгалъяха а, жамIаш кепе дерзо а хаарехь;
– ша гIуллакхдар вовшахтоха а, цуьнан мах хадо а, шена самукъане хета болу гуо къасто а хаар карадерзорехь;
– ша гIуллакхдеш юстаран, дуьхь-дуьхьал хIитторан кепех пайдаэцарехь;
– тайп-тайпанчу хаамийн хьасташца болх бан, уьш лаха, талла, ша гIуллакхдарехь царах пайдаэца хаарехь.
Коьртачу юкъардешаран школа чекхйоккхучеран предметни жамIаш лаьтта:
1) хIума довзаран декъехь :
– барта кхоллараллин а, тайп-тайпанчу муьрийн нохчийн литературин произведенийн коьртачу проблемех кхетам хилар; и проблемаш нийса цхьана кепе ерзо хьуьнар хилар;
– произведени а, иза язъяран муьран уьйрах кхетар, цу произведенийн бухехь йолу хенан йохаллехь йовр йоцу синъоьздангаллин мехаллаш а, церан тахана а маьIне хилар билгалдаккхар;
– литературни произведенина таллам бан хаар: хIокху я оцу литературни родан а, жанран а произведени иза хилар билгалдан хаар; темех, идейх кхета а, кепе ерзо а, цуьнан синъоьздангаллин мехаллаш, турпалхойн амалш билгалъяхар, цхьана я масех произведенийн турпалхой буста, нохчийн а, кхечу къаьмнийн а литературин произведенеш вовшашца юста;
– произведенехь сюжетан дакъош, дIахIоттам, меттан суртхIотторан гIирсаш къастор, чулацаман идейно-исбаьхьаллин агIонаш билгалъяхарехь цара дIалоцучу меттигах кхетар (филологически талламан кепаш);
– литературни произведени толлуш юьхьанцара (элементарни) литературоведчески терминологи евзаш хила езар;
2) мехаллин-некъ бовзаран (ориентацин) декъехь :
–нохчийн литературин синъоьздангаллин мехаллашка кхачор, шен къоман синъоьздангаллин мехаллашца уьш юстар;
– нохчийн литературин произведенех лаьцна шена хетарг цхьана кепе дерзо хаар, церан мах хадор;
– Iамийначу произведенех лаьцна шен кхетам хилар;
– авторна хетачух кхетар, цунах лаьцна шена хетарг ала хаар;
3) коммуникативни декъехь:
– тайп-тайпанчу жанрийн литературни произведенеш нохчийн маттахь лерсица а, цхьанатайпанара а тIеэцар, кхеташ ешар;
– текст тIера цитаташ а ялош, меттан исбаьхьаллин гIирсех пайдаэцарца прозаически произведенеш я церан дакъош юхасхьадийца хаар; ладоьгIначу я ешначу текстан хьокъехъ хаттаршна жоьпаш далар; барта монологически къамелан тайп-тайпана аларш кхоллар; шеца къамел деш волчуьнца оьздангаллин барамаш ларбеш, гIиллакхехь диалог дIаяхьар;
– Iамийначу произведенийн тематикица а, проблематикица а йоьзна изложенеш, сочиненеш язъяр, цIахь а, классехь а йозанан белхаш кхочушбар, юкъара культурин а, литературни а теманашна рефераташ язъяр;
4) эстетически декъехь:
– дешан исбаьхьаллех (искусствох) санна литературах кхетар, эстетически кепара нохчийн литературин произведенеш тIеэцар; нохчийн исбаьхьаллин тексташ тIехь исбаьхьаллин (эстетически) чам кхиор;
– эстетически гIуллакхдарехь нохчийн дашах, литературни произведенийн васташ кхуллуш меттан суртхIотторан исбаьхьаллин гIирсаша дIалоцучу меттигах кхетар;
– меттан дIахIоттаман а, нохчийн, оьрсийн литературин вастийн системийн башхаллашца а доьзна нохчийн а, оьрсийн литературин произведенеш вовшашца юста хаар.
Юккъера юкъарадешаран школехь нохчийн литература Iамош ю 5 – 11 классашкахь. Дешаран планехь нохчийн литература хьеха билгалдина ду 476 сахьт. Царах 5 – 9 класашкахь – 340 сахьт, 10 – 11 классашкахь – 136 сахьт, хIор классехь кIирнах шишша сахьт. Инвариантни декъана билгалдинарг 5, 6, 7, 8 классашкахь 222 сахьт ду, вариативни декъана – 50 ду; 9, 10,11 классашкахь инвариантни 186 сахьт ду, вариативни 18 сахьт ду.
ПРОГРАММИН КОЬРТА ЧУЛАЦАМ
1-ра дакъа. ХХ бIешеран хьалхарчу эхан литература.
Мамакаев Мохьмадан дахаран, кхоллараллин некъ.
Мамакаев Мохьмадан поэзехь Даймехкан тема. Стеган паргIато, сий цуьнан Дймахкаца йолчу юкъаметтигех доьзна хилар. Поэтан лирически турпалхочо дахарх, заманах йо ойланаш. Мамакаев Мохьмадан лирикехь поэтан, поэзин тема.
Нохчийн литературехь Мамакаев Мохьмадан кхоллараллин мехалла.
Гадаев Мохьмадан кхолларалла. Цуьнан поэзехь дуьненах, дахарх, Iаламах йолу ойланаш. Лирически турпалхочун оьздангалла.
Поэтан лирикехь безаман тема.
Гадаев Мохьмадан поэзин исбаьхьаллин басарш, ша-тайпанан аьхналла.
Нохчийн литературехь Гадаев Мохьмадан кхоллараллин мехалла.
Гайсултанов Iумаран дахар а, кхолларалла а. Цуьнан повестийн, дийцарийн проблематика. Вайн заманан кегийрхой гIиллакх-оьздангаллица кхиоран проблемаш хIитторан башхаллаш.
Повестан композици, исбаьхьаллин гIирсаш.
Нохчийн проза кхиарехь, берашна, кхиазхошна йолу литература кхолларехь Гайсултанов Iумаран произведенийн маьIна.
Эдилов Хасмохьмадан дахар а, кхолларалла а. Поэтан кхоллараллин шуьйра проблематика. Даймехкан, маршонан теманаш. Къинхьегаман стаг ларар. Лирически турпалхочун адамашка йолу къинхетаме дог-ойла.
Поэми тIехь суртхIотторан, васт кхолларан поэтически гIирсаш.
Эдилов Хасмохьмадан кхоллараллин башхаллаш.
Сулейманов Ахьмадан дахар а, кхолларалла а.
Поэтан лирикехь къонахаллин, оьздангаллин тема. Къоман гIиллакх-оьздангаллица вехаш, эхь-бехк лардеш волу цуьнан лирически турпалхо. Безаман а, доттагIаллин а лирика.
Сулейманов Ахьмадан произведенешкахь поэтически сурт хIотторан башхаллаш. Цуьнан кхоллараллин мехалла.
2-гIа дакъа. ХХ бIешеран шолгIачу эхан литература.
М. А. Сулаев . Дахар а, кхолларалла а.
Поэтан лирикехь гIиллакх-оьздангаллех, стеган вахаран Iалашонах лаьцна йолу ойланаш. Дайн оьзда гIиллакхаш лардан дезар, шегахь дика амалш: яхь, собар, тешам кхио езар чIагIдар. Iаламан лирика. Даймехкан исбаьхьа, беркате Iалам Iалашдан дезар, цуьнца къинхетаме хила везар.
Романехь кегийрхойн васташ.
Романан маьIна а, исбаьхьаллин башхаллаш а.
Романан турпалхойн Аьрзу, Маккхал, Iела.
Романан исбаьхьаллин башхаллаш.
Ахматова Раисин дахар а, поэтически кхолларалла а. Даймохк, халкъийн доттагIалла, машаре дахар, къинхьегам, безам, кегийрхойн дог-ойла гайтар. Поэтессин кхолларалла шен хенаца йогIуш хилар.
Ахматова Раисин поэзехь нохчийн йоьIан васт.
Поэтессин лирически турпалхо даима къона, шен Даймохк дукхабезаш, дахарехь хIайт-аьлла хилар.
Ахматован поэзехь безаман тема. Цуьнан лирикин башхаллаш.
Цуьнан турпалхочун кхоллам Даймехкан, халкъан кхолламах къасталур боцуш бозабелла хилар. Поэмин тIехь къинхьегаман, безаман, поэзин, поэтан декхарийн теманаш цхьаьнайогIуш къастор.
Поэмин идейни а, исбаьхьаллин а башхаллаш
Арсанукаев Шайхин кхолларалла.
Поэтан произведенешкахь Даймехкан исбаьхьа суьрташ, Iаламан аьрха хазалла. КIорггера кхетам, оьзда лаамаш болу поэтан лирически турпалхо. Цо дуьненах, дахарх йо йоланаш, адаман ирсехьа къийсам латто иза кийча хилар.
Арсанукаев Шайхи лирикан башхаллаш: чулацам, поэтически гIирсаш, исбаьхьаллин хатI.
Арсанукаев Шайхин поэзин мехалла.
Шайхиев Iалвадин кхолларалла. Цуьнан поэзин шуьйра чулацам а, маьIна а. Шайхиев Iалвади стихашкахь поэтически сурт кхолларан башхаллаш. Цуьнан поэзин ша-тайпана долу хатI.
Шайхиев Iалвадин кхоллараллин мехалла.
Рашидов Шаидан поэзин проблематика, коьрта башхаллаш. Лирически турпалхочун ойланаш, синхаамаш.
Стихотворенеш мукъаме хилар, дуккха а стихаш эшаршка ерзор. Цуьнан стихашкахь поэтически сурт кхолларан башхаллаш.
Лирически турпалхочун халкъах, махках йолу ойланаш.
Ахмадов Мусан произведенийн коьрта проблемаш, теманаш, турпалхой.
Ахмадов Мусан кхоллараллин обзор: бIешерашкара схьадогIу къоман оьздангаллин ламасташ хIинцалерчу заманан лехамашца къовсаме довлар, чолхечу дахаран галморзахаллаш адам эхь-бехках юхадалар, гIиллакх лахдалар, халкъан ламасташка лерам бацар къомана бохаме хилар; оьздангаллех ца вухуш, гIиллакх лардеш дахаран халонех чекхвалар
Ахмадов Мусан прозин исбаьхьаллин башхаллаш.
Дикаев Мохьмадан лирика. Поэтан шен Даймахках, ша схьаваьллачу халкъах дозалла даран ойла, патриотически синхаамаш, къоман хиндерг ирсе хила лаар - цуьнан кхоллараллин коьрта чулацам.
Дикаев Мохьмадан поэзехь яхь, къоман оьздангалла гайтаран башхаллаш. Цуьнан поэтически хатI.
Абдулаев Лечин лирика. Поэтан стихийн коьрта проблематика а. филофски чулацам а. Лирически турпалхочун амалшкахь нохчийн къоман гIиллакх-оьздангалла. Поэтан стихан шатайпаналла.
Бексултанов Мусан кхолларалла.
Цуьнан прозехь дахар шатайпанчу исбаьхьаллин хотIехь гайтар. Яздархочо кега-мерса долчу хIумнашкахула, царех чекххьежарца дахаран чолхе, шайн кIорггера маьIна долу гIуллакхаш, хьелаш къастор.
Къоман хиндерг халкъан ламасташ, гIиллакх-оьздангалла ларъярца дозаделла хилар произведенешкахь чIагIдар. Турпалхойн амалш гайтаран, церан васташ кхолларан башхаллаш.
Яздархочун кхоллараллин маьIна, исбаьхьаллин башхаллаш. Халкъан барта кхоллараллица уьйр хилар.
Бисултанов Аптин поэзин башхаллаш. Поэтан лирически турпалхочун шен Даймахке, халкъе, болу безам. Яхь йолу кIант кхиийначу ненан сийдар. Граждански лирикин исбаьхьалла.
Бисултанов Аптин поэзин исбаьхьаллин хатI.
Эльсанов Исламан произведенешкахь хIинцалерчу дахаран сурташ, адамийн кхолламаш. Турпалхойн амалш гайтаран башхаллаш.
БойсагIар а, ТIелхаг а.
3-гIа дакъа. ХХI бIешо долалучу муьран литература.
4-гIа дакъа. Кхечу къаьмнийн литература
ГIалгIайн литературах юкъара хаамаш.
ГIалгIайн литературех хаамаш.
Яндиев Джамалдинан поэтичнски кхолларалла. Поэтан лирика. Цуьнан лирически турпалхочун ойланаш а, синхаамаш а. Шен махке, халкъе болу аьхна безам. Поэтан дог халкъан лехамашца детталуш хилар. Цуьнан лирикехь Iаламан хазалла, аьхналла.
Яндиев Джамалдинан поэзин башхаллаш.
Элисин, Чербижан Анзоран, Важиян васташ.
Казбегин турпалхой – нохчий, гуьржий – шайн сий, маршо, паргIато ларъечу къийсамехь, вежарий санна, бертахь хилар.
Кулиев Кайсын – балкхаройн поэт. Цуьнан поэзин башхаллаш. Поэтан лирически турпалхочун ша винчу лаьтте, хьомечу Даймахке, халкъе болу безам. Шен дахар адам ирсе кхачорна дIадала иза кийча хилар.
5-гIа дакъа. Обзорни теманаш
Нохчийн литература ХХ бIешеран хьалхарчу эхехь кхиаран хьелаш (Обзор).
Сийлахь-Боккхачу Нохчийн литературехь Даймехкан тIеман (1941–1945) тема (Обзор).
Нохчийн литература ХХ бIешеран шолгIачу эхехь кхиаран хьелаш а, хIинцалерчу поэзин, прозин башхаллаш (Обзор).
6-гIа дакъа. Литературин теори а, истори а.
Нохчийн исбаьхьаллин литература кхоллаяларан хьелаш, къоман йозанан литературин хьостанаш. Нохчийн литературехь поэзин, прозин, драматургин жанраш кхоллаяларан а, кхиаран а башхаллаш. Йозанан литературин нохчийн барта кхоллараллица уьйр хилар.
Литературин тайпанаш: эпос, лирика, драма.
Литератрин жанраш. Эпически жанраш: дийцар, повесть, роман. Лирически жанраш: стихотворени. Драматургически жанраш: комеди, драма, трагеди. Лиро-эпически произведенеш: поэма, баллада, басня, стихашкахь повесть, стихашкахь роман.
Исбаьхьаллин произведенин формех а, чулацамах а болу кхетам кIаргбар. Исбаьхьаллин прпоизведенин чулацам а, маьIна а. Тема, проблематика, сюжет, дIахIоттам (пролог, юьхьйолор, долор, кульминаци, къастор, тIаьхьара дош, монолог, диалог, лирически юьстахдийларш). Исбаьхьаллин произведенин васт, персонаж, турпалхо. Лирически турпалхо. Авторан васт. Авторан къамел.
Исбаьхьаллин произведени тIехь къовсам (конфликт). Драматургически къовсам.
Проза а, поэзи а. Церан башхаллаш.
Стих кхолларан кепаш. Стих кхолларан силлабо-тонически кеп. Стихан барамаш. Стихан гIулч. Хорей, ямб, дактиль, амфибрахи, анапест. Строфа, ритм, рифма.
Исбаьхьаллин произведенин меттан гIирсаш: дустар, эпитет, метафора, юьхьедерзор, гипербола, метоними.
Нохчийн литература ХХ бIешеран хьалхарчу эхехь кхиаран башхаллаш.
Нохчийн литература ХХ бIешеран шолгIачу эхехь кхиаран башхаллаш.
ХIинцалерчу поэзин, прозин башхаллаш.
Теоретико-литературна хаарш далар исбаьхьаллин произведенеш Iамош а кхочушдо, цул совнаха литературин теори Iамо хан а билгалъяьккхина Программи тIехь.
7-гIа дакъа. Литература Iамош кхочушбечу барта а, йозанан а белхийн коьрта тайпанаш.
Исбаьхьаллин произведенин чулацам тайп-тайпанчу форманашкахь схьабийцар: чулацам текстана юххера бийцар; произведенин сюжетан сиз а лардеш, коьрта хиламаш схьабийцар; шайн къеггина маьIна долу цхьа-ши эпизод йийцар; билгалволчу турпалхочух йозаелла йолу меттигаш йийцар.
Исбаьхьаллин произведенин текст маьIна деш схьайийцар.
Литературах, юкъараллин дахарх лаьцна йолчу статьян чулацам схьабийцар.
Стихотворенеш, прозаически произведенийн дакъош дагахь дешар.
Произведени тIера исбаьхьаллин суртхIотторан гIирсаш билгал а бохуш, эпитетийн, дустарийн, метафорийн, геперболийн олицетворенийн, иштта дIа кхиболчу а суртхIотторан гIирсийн башхаллаш къастор.
Кхочушбечу барта а, йозанан а белхан план х1оттор.
Литературно-критически белхийн тезисаш, конспекташ.
Барта а, йозанан а тайп-тайпана сочиненеш. Царна юккъехь хир ю литературин материала тIехь язъеш ерш а, дешархоша шайн тидамех, шайна зеделлачух лаьцна язъеш ерш а.
Литературин материал тIехь язъечу сочиненийн герггарчу хьесапехь долу тайпанаш:
– исбаьхьаллин произведенийн васташ къастош йолу сочиненеш;
– произведенийн тематика къастош йолу сочиненеш;
– исбаьхьаллин произведенин идейни чулацам билгалбоккхуш йолу сочиненеш;
– обзорни теми хьокъехь йолу сочиненеш;
– исбаьхьаллин произведенийн хорманех лаьцна йолу сочиненеш;
– исбаьхьаллин литературан произведени искусствон кхечу форманехь йолчу произведенех юстуш йолу сочиненеш;
– исбаьхьаллин произведенех кхоллараллица пайдаоьцуш язъеш йолу сочиненеш.
Дешархоша шайн тидамех, шайна зеделлачух, девзинчух лаьцна язъеш йолчу сочиненеш хила тарло шайн гIаланах, юьртах, юьртахойх лаьцна. Юкъараллин дахарх, даймахках, халкъийн доттагIаллех лаьцна сочиненеш.
Шаьш цIахь ешначу книгашна рецензеш.
Шайна гинчу кинофильмашна, спектаклашна отзываш.
Литературин материал т1ехь доклад, къамел кечдар (цхьаннах я масех книгех пайдаоьцуш).
Интернет ресурсашкахь йолчу материалан барта мах хадор а, рецензи язъяр а.
Шаьш ешначу книгина, хьаьвсинчу кинофильмана, телепередачина, шайна гинчу спектаклана рецензи язъяр.
Шайн школин а, г1алин (юьртан) а дахарх лаьцна къамел кечдар, доклад язъяр.
1алашо: ц1ерметдешнех болу хаамаш шорбар. Ц1ерметдешнаш яххьашка декъалуш хилар хаийтар. Х1ора юьхьан маь1на довзийтар. Ц1ерметдешнех йозанехь а , къамелехь а пайдаэца 1амор.
Кхочушдан лерина жам1аш:
1.Предметни: берашна девзар ду яххьийн ц1ерметдешнаш, евзар ю церан грамматически билгалонаш (дожаршца хийцало). Берана 1емар ду оьшучу кепе а х1иттош предложенешкахь яххьийн ц1ерметдешнех пайдаэца.
2. Метапредметни:
Регулятивни: берашна хуур ду кийчачу планаца болх д1абахьа. 1емар ду хьалххе билгалбаьхначу кхиамашка кхача. Берашна 1емар ду х1оранна корматалле хьаьжжина кхиамаш баха.
Коммуникативни: берашна 1емар ду нийса , бух болуш жоьпаш дала, шаьш дуьйцург масашца т1еч1аг1дарца. Берашна 1емар ду вовшашца эбала, г1о дан.
Познавательни: берашна 1емар ду шайна х1оттийначу хаттарна жоп лаха, тайп-тайпанчу масалшна а , г1ирсашна а юккъехь шайна оьшург харжа а. Берашна 1емар ду яххьийн ц1ерметдешнаш цхьаллин терахьехь лега.
3. Личностни: берашна 1емар ду вовшийн лера а , терго ян. Вовшийн оьшуш хилар , тобанехь 1ебала а хуур ду берашна
Урок д1аяхьар.
1.Маршалла хаттар. -Маршалла ду шуьга, хьоме бераш.
-Делан лаамца, вай юха а д1ахьур ю рог1ера нохчийн меттан урок.
2. Ц1ера болх таллар.
1.Кхочушдина шардар барта толлу,ц1ерметдешнаш билгалдоху.
-Стенах олу ц1ердош?
-Билаглдош стенах олу?
-Стенах олу терахьдош?
-Муьлхачу къамелан метта лела ц1ерметдош?
3. 1алашо йовзийтар. Хетачу аг1ор 1алашонаш х1иттор.
-Х1етал-метал хаьийла шуна:
Къамелан дакъош ца эшош,
Ду со церан метта лелош:
Со,хьо , иза дилла аш,
Хир ду таккха….(ц1ерметдош).
-Хьан х1оттийна аша белхан план? Х1ун кхиамаш баха даг1ахь ду шу?
-Д1аеша урокан ц1е. Стенах лаьцна дуьйцур ду вай тахана?
-Яханчу урокехь вай дийцира ц1ерметдешнех лаьцна, х1окху урокехь шуна девзар ду яххьийн ц1ерметдешнаш. 1емар ду муха къаьста яххьийн ц1ерметдешнаш а, ц1ердешнаш а вовшех.
Яххьийн ц1ерметдешнийн тидам бар.
Хьо хиллий мокха хьоза тергалдеш?
Каде хьийза иза. Со цо тергал а ца вора.
Уьш даим а вовшашца девне хуьлу.
-Схьалаха ц1ерметдешнаш, к1ел сиз хьакха царна.
—Хьо, иза, со, цо, уьш – ц1ерметдешнаш ду.
-Карладаккхий вай, стенах олу ц1ерметдош?
-Х1инца шина б1ог1амалгехь д1аязйинчу предложенешка хьовсур ду вай:
(Мила?) Салман боксе лелаш ву. (Мила?) Иза лата кечлуш ву.
(Муьлш?) Бераш школе дахара. (Хьан?) Цара дика дийшира.
-Хьалхарчу б1ог1амалгерчу предложенешкахь билгалдина дешнаш муьлха къамелан дакъош ду?
— Нийса боху: Салман, бераш-ц1ердешнаш ду.
-Шолг1ачу б1ог1амалгехь вай билгалдина дешнаш:
— Иза, цара — Салман, бераш бохучу дешнийн меттана яздина яххьийн ц1ерметдешнаш ду.
Яххьийн ц1ерметдешнашна ц1ердешнашна луш доллу хаттарш ло. Ц1ердешнаша х1ума билгалйо. Ц1ерметдашо, х1уманан ц1е ца йоккхуш, гойту иза.
(Мила?) Яха школе йоьдуш ю. (Мила?) Иза дика доьшуш ю.
—Далийнчу масалшка хьаьжча вайна билгалдолу яххьийн ц1ерметдешнашна ц1ердешнашна луш доллу хаттарш луш хилар.
Содержимое разработки
Бисмиллах1иррохьманиррохьийм!
1алашо: Лирически турпалхочух долу хаарш к1аргдар: поэми т1ехь лирически турпалхочух халкъах, махках йолу ойланаш йовзар: къаьмнашна юкъарчу бартан беркат довзийтар, дебор.
Урок д1аяхьар.
1.Урокан 1алашо йовзийтар.
-Поэмина ц1е Аружа х1унда тиллинера?
-Муьлхачу произведенешца доьзна дара и?
-Аружа…Аружаг1ар б1аьрг сирла бацахь.
-И мог1анаш дог1ий х1окху поэми т1ерачу Аружина?
3.Массо а х1ума цкъа цхьамма некъ бало, баста, доло дезаш нисло.
Дуьххьара нохчийн литературехь махках дахаран тема юкъаялийнарг мила висира?
Керла тема йовзийтар.
Х1инца вай тобанашкахь болх барца лехамашкахь карийнарг толлуш, поэмица юзуш болх д1ахьур бу.
Поэма исторически х1унда лору (эшар, доклад, сибарех дахарх лаьцна)
- Шуна зеделларг х1ун дара? Произведении т1ехь масалш далор (Аружин майра т1ам т1е вахийтина хилар).
- Вайн исбаьхь. литературехь цара (иэс тобано) дийцинарг т1еч1аг1деш масалш далор дарий аш?
Жоп: Нохчаша кхидолчу къаьмнаша санна лаьцна дакъа гайтина вайна хьалха 1амийначу произведенехь а:
Масала: «Товсолта ломара
Мила ву лирически турпалхо?
(Жоп) Поэми т1ехь лирически турпалхо халкъах, махках йолу ойланаш толлуш болх д1аболор бу вай (йоьшуьйту 441 аг1о).
Х1ун гайтаделла цунна?
Жоп: Халкъера сингаттам, бала.
Хьехархо: Шайгахь йолчу г1айг1а- балина мацалла, шелонна, цамгарш- т1е цаьргахь кхин цхьа йоккха г1айг1а ю-кх: Х1ун г1айг1а ю и? Даймохк, а мичахь бу?
«Шен юьртахь г1илачийн терго наха
Ткъа х1ара хийра мохк 1а шийла мохк.
– Халкъана хоьттина хаттар. Бехкениг мила ву? Цунах йоьвза лирически турпалхочун ойланаш схьакарае .
Мила ву бехкениг? Хьаьнца ч1ир лаца?
Сталин ву я Бери? Хьенан бу бехк?
Ший а ву цхьатерра, шинне ду вацар,
Шиннан а дайна сий, дац церан эхь
К1еззиг бен хан ца луш вагонаш юьзна,
Боьхачел бехдина дерите къам,
Даймахках бехира, баланах буьзна,
Вайнах а, маршонан т1ам.
-Байлахь бисинчу Даймахкан сурт муьлхачу дешнашца схьагайтина ? Жоп. 444-445 аг1о
Ярташ а йисира, ж1аьлеш ауг1уш,
Хьайбанийн маьхьарша 1адийра мохк.
Дайн кешнаш дисира чарташ а духуш,
Массеран б1аьргаш чу дижира дохк,
Генарчу Г1ум-Азе вагонаш текхаш ,
Маса бер, зуда, стаг каш доцуш вай?
Хийламо сардамца дош эли шайн.
Кхераме мостаг1чул балане лаьцна
Арене б1аьрг тоха, пурба ца луш.
Парг1ато лехначийн лаамаш хьаьшна.
Дог1ура дерриге, хиндерг ца гуш.
Сецначохь деттара маьхьарий ара:
«Гора-я1, сан Даймохк, биси хьо баьсса!
Кхин тхуна хьо юха гур а буй те?
Цкъа а къурд бер буй те Органах,Яьссех?
Я иштта 1аржделл хир ду те де?
Байлахь бисинчу Даймехкан сурт кхин муьлхачу произведенехь дагадог1у шуна
Ц1еххьана стигла а т1еелхош,
Ерриг а Нохчийчоь елхош,
Дилхира илли, ца лайра,
Къух даьлла, чарташ а бухдаьхна,
1овжам беш дагна, тийначу кешнийн къа цо.
Ткъа чарташ, д1о г1алин некъашкахь
Г1алахойн когийн ч1аг1онаш хилла,
Шийлачу маьхьарца ц1ийзара,
Дайн коьрте д1ах1итта йоьхуш бакъо.
Доьлхура илии, доьлхура илли,
Ерриг а Нохчийчоь елхош.
- Оцу халчу муьрехь халкъ муха гайтина?
Жоп: Иза 1азапехь, балехь, г1елонехь ду, делахь къинхетам дегнашкахь бисина хилар хаало ша холчохь йолчу Аружал цхьа дисина буобер т1елаьцча. Аружин х1усам- дегара кехат даран кхаъ хиларо, дикане сатасаран з1идиг тосуш санна хетало. /447-448.
Ц1еххьана кхаъ беа малхбузехьара,
Дара т1ехь яздина: «Буьрса бу т1ом.
Х1ун хилла? Хийла шоь кехат ас язди,
Ткъа дог1уш дацара цхьанххьара жоп.
Селхана эли соь эпсаро къайлах:
«Нохч-г1алг1ай бехкина арабаьхна
Берриге д1абигна генна малхбале
Шийлачу хаамо ша билли кийра,
Сацам-тем байна сан, кийрахь ю бог.
Сатуьйсу т1екхаччалц дисаре дийна,
Аружа, ледар ма хилалахь хьо
Дозане кхаьчна тхо, толам бу герга,
Дег1аца чевнаш ю, буьрса бо т1ом.
Амма 1ийжа сан, хезчхьана лерга
Вайн махкахь шу дахар, баланехь го.
Со санна эзарнаш Нохч-Г1алг1айн к1ентий
Леташ бу, леш а бу, ларбеш шайн мохк.
Орденаш ,медаллаш некха т1ехь лепа,
Кхералуш, цхьа юха ца ваьлла тхох.
Вайн лулахь ехачу гергарчо кеха
Иштта д1а кхин дара яздина деха,
Дара чудиллина салтичун сурт.
-Кешнех лаьцна х1ун мог1анаш ду поэми т1ехь: \448.
Д1о лекхчу гу т1ехь ду цхьа башха кешнаш.
Вайчарел генара къаьсташ ду уьш.
Чарташ дац х1иттийна, йоза дац деша, Велларг гац, вай санна, барам тйехь хьуш.
6. Цо х1ун гойту?
Дег1ехь ницкъ цахилар, чарташ цадог1ар.
- Шен доьзална нопха лаха араяьллачу Аружех х1ун хилира?
-Каминданта динчу къамело х1ун гойтуш дара?
Жоп. 450-451 аг1о.
- Аружа лаьцна д1айигча, цуьнан доьзална орцахваьлларг мила вара?
- Шаидин кхин муьлха произведени дагайоуьту вайна оцу г1иллакхо?
-Аружас буоберан хьаьстина дог. Аружин бераш т1ехь да- нана доцуш дисича Дала диканца доькху. Цуьнан берийн 1уьналла дан къинхетаме дог долу Алымхкханан орцах яларца доькху Дала.
Дика а шен ду, вон ду шена.
7.– Т1аьххьара мог1анашкахь лирически турпалхочун ойланаш муха ю?
И къовсам къаьмнашна юкъахь хетта шуна я ца хета. Х1ун къовсавм бу аьлла хетта шуна?
Жоп: Къинхетам тоьлла аьлла хета.
-Таханалерчу дахарехь и къовсам д1абаьллий? Х1ун масалш далур дара шуна ?
Жоп: Рамзанас буоберийн доладар, з1аьапхойн тергам бар.
- Х1ун хии вайна урокехь?
8.- Аружа муха юьцу поэми т1ехь?
Алымкхан мила яра цу поэми т1ехь?
-75%
Содержимое разработки
Бисмиллах1иррохьманиррохьийм!
1алашо: Лирически турпалхочух долу хаарш к1аргдар: поэми т1ехь лирически турпалхочух халкъах, махках йолу ойланаш йовзар: къаьмнашна юкъарчу бартан беркат довзийтар, дебор.
Урок д1аяхьар.
1.Урокан 1алашо йовзийтар.
-Поэмина ц1е Аружа х1унда тиллинера?
-Муьлхачу произведенешца доьзна дара и?
-Аружа…Аружаг1ар б1аьрг сирла бацахь.
-И мог1анаш дог1ий х1окху поэми т1ерачу Аружина?
3.Массо а х1ума цкъа цхьамма некъ бало, баста, доло дезаш нисло.
Дуьххьара нохчийн литературехь махках дахаран тема юкъаялийнарг мила висира?
Керла тема йовзийтар.
Х1инца вай тобанашкахь болх барца лехамашкахь карийнарг толлуш, поэмица юзуш болх д1ахьур бу.
Поэма исторически х1унда лору (эшар, доклад, сибарех дахарх лаьцна)
- Шуна зеделларг х1ун дара? Произведении т1ехь масалш далор (Аружин майра т1ам т1е вахийтина хилар).
- Вайн исбаьхь. литературехь цара (иэс тобано) дийцинарг т1еч1аг1деш масалш далор дарий аш?
Жоп: Нохчаша кхидолчу къаьмнаша санна лаьцна дакъа гайтина вайна хьалха 1амийначу произведенехь а:
Масала: «Товсолта ломара
Мила ву лирически турпалхо?
(Жоп) Поэми т1ехь лирически турпалхо халкъах, махках йолу ойланаш толлуш болх д1аболор бу вай (йоьшуьйту 441 аг1о).
Х1ун гайтаделла цунна?
Жоп: Халкъера сингаттам, бала.
Хьехархо: Шайгахь йолчу г1айг1а- балина мацалла, шелонна, цамгарш- т1е цаьргахь кхин цхьа йоккха г1айг1а ю-кх: Х1ун г1айг1а ю и? Даймохк, а мичахь бу?
«Шен юьртахь г1илачийн терго наха
Ткъа х1ара хийра мохк 1а шийла мохк.
– Халкъана хоьттина хаттар. Бехкениг мила ву? Цунах йоьвза лирически турпалхочун ойланаш схьакарае .
Мила ву бехкениг? Хьаьнца ч1ир лаца?
Сталин ву я Бери? Хьенан бу бехк?
Ший а ву цхьатерра, шинне ду вацар,
Шиннан а дайна сий, дац церан эхь
К1еззиг бен хан ца луш вагонаш юьзна,
Боьхачел бехдина дерите къам,
Даймахках бехира, баланах буьзна,
Вайнах а, маршонан т1ам.
-Байлахь бисинчу Даймахкан сурт муьлхачу дешнашца схьагайтина ? Жоп. 444-445 аг1о
Ярташ а йисира, ж1аьлеш ауг1уш,
Хьайбанийн маьхьарша 1адийра мохк.
Дайн кешнаш дисира чарташ а духуш,
Массеран б1аьргаш чу дижира дохк,
Генарчу Г1ум-Азе вагонаш текхаш ,
Маса бер, зуда, стаг каш доцуш вай?
Хийламо сардамца дош эли шайн.
Кхераме мостаг1чул балане лаьцна
Арене б1аьрг тоха, пурба ца луш.
Парг1ато лехначийн лаамаш хьаьшна.
Дог1ура дерриге, хиндерг ца гуш.
Сецначохь деттара маьхьарий ара:
«Гора-я1, сан Даймохк, биси хьо баьсса!
Кхин тхуна хьо юха гур а буй те?
Цкъа а къурд бер буй те Органах,Яьссех?
Я иштта 1аржделл хир ду те де?
Байлахь бисинчу Даймехкан сурт кхин муьлхачу произведенехь дагадог1у шуна
Ц1еххьана стигла а т1еелхош,
Ерриг а Нохчийчоь елхош,
Дилхира илли, ца лайра,
Къух даьлла, чарташ а бухдаьхна,
1овжам беш дагна, тийначу кешнийн къа цо.
Ткъа чарташ, д1о г1алин некъашкахь
Г1алахойн когийн ч1аг1онаш хилла,
Шийлачу маьхьарца ц1ийзара,
Дайн коьрте д1ах1итта йоьхуш бакъо.
Доьлхура илии, доьлхура илли,
Ерриг а Нохчийчоь елхош.
- Оцу халчу муьрехь халкъ муха гайтина?
Жоп: Иза 1азапехь, балехь, г1елонехь ду, делахь къинхетам дегнашкахь бисина хилар хаало ша холчохь йолчу Аружал цхьа дисина буобер т1елаьцча. Аружин х1усам- дегара кехат даран кхаъ хиларо, дикане сатасаран з1идиг тосуш санна хетало. /447-448.
Ц1еххьана кхаъ беа малхбузехьара,
Дара т1ехь яздина: «Буьрса бу т1ом.
Х1ун хилла? Хийла шоь кехат ас язди,
Ткъа дог1уш дацара цхьанххьара жоп.
Селхана эли соь эпсаро къайлах:
«Нохч-г1алг1ай бехкина арабаьхна
Берриге д1абигна генна малхбале
Шийлачу хаамо ша билли кийра,
Сацам-тем байна сан, кийрахь ю бог.
Сатуьйсу т1екхаччалц дисаре дийна,
Аружа, ледар ма хилалахь хьо
Дозане кхаьчна тхо, толам бу герга,
Дег1аца чевнаш ю, буьрса бо т1ом.
Амма 1ийжа сан, хезчхьана лерга
Вайн махкахь шу дахар, баланехь го.
Со санна эзарнаш Нохч-Г1алг1айн к1ентий
Леташ бу, леш а бу, ларбеш шайн мохк.
Орденаш ,медаллаш некха т1ехь лепа,
Кхералуш, цхьа юха ца ваьлла тхох.
Вайн лулахь ехачу гергарчо кеха
Иштта д1а кхин дара яздина деха,
Дара чудиллина салтичун сурт.
-Кешнех лаьцна х1ун мог1анаш ду поэми т1ехь: \448.
Д1о лекхчу гу т1ехь ду цхьа башха кешнаш.
Вайчарел генара къаьсташ ду уьш.
Чарташ дац х1иттийна, йоза дац деша, Велларг гац, вай санна, барам тйехь хьуш.
6. Цо х1ун гойту?
Дег1ехь ницкъ цахилар, чарташ цадог1ар.
- Шен доьзална нопха лаха араяьллачу Аружех х1ун хилира?
-Каминданта динчу къамело х1ун гойтуш дара?
Жоп. 450-451 аг1о.
- Аружа лаьцна д1айигча, цуьнан доьзална орцахваьлларг мила вара?
- Шаидин кхин муьлха произведени дагайоуьту вайна оцу г1иллакхо?
-Аружас буоберан хьаьстина дог. Аружин бераш т1ехь да- нана доцуш дисича Дала диканца доькху. Цуьнан берийн 1уьналла дан къинхетаме дог долу Алымхкханан орцах яларца доькху Дала.
Дика а шен ду, вон ду шена.
7.– Т1аьххьара мог1анашкахь лирически турпалхочун ойланаш муха ю?
И къовсам къаьмнашна юкъахь хетта шуна я ца хета. Х1ун къовсавм бу аьлла хетта шуна?
Жоп: Къинхетам тоьлла аьлла хета.
-Таханалерчу дахарехь и къовсам д1абаьллий? Х1ун масалш далур дара шуна ?
Жоп: Рамзанас буоберийн доладар, з1аьапхойн тергам бар.
- Х1ун хии вайна урокехь?
8.- Аружа муха юьцу поэми т1ехь?
Алымкхан мила яра цу поэми т1ехь?
-75%
Читайте также: