Баай дьол дуо сочинение
Обновлено: 02.07.2024
Өксөкүлээх норуот өлбөт-сүппэт, тыыннаах буолар суолларын кэрэһэлээбитэ, Ойуунускай бүтүн иэгэйэр икки атахтаах олоҕун кыһалҕалара бүтэр уһуга суохтарын, кэм-кэрдии эгэлгэ эргиирдэрин, ытарчаларын киһи өлбөт өйүнэн эрэ төлөрүтэр кыахтааҕын, өлбөт өй эрэ көҥүл уотун уматар күүстээҕин олоҥхо-тойук тылынан сэһэргээбитэ, Алампа Дьэкииминэн, Дьадаҥы Дьаакыбынан сиэрдээх буолуу, киһилиини өрө тутуу — ис күүстээх, туруктаах, уйуктаах буолууга сирдиирин итэҕэтиитэ, Күлүмнүүр Манчаарынан сирэйдээн атаҕастабылга эппиэт эгэлгэ тыыннаах буоларын, эдэркээн, уолҕамдьы сүрэх эрэйгэ тэбиллиитин, олоҕо огдолуйуутун, ол эрээри бэйэтин ис көҥүлүн тутуһан, уостубакка, уҕараабакка олорбутун, ону ааптар бэйэтин тус олоҕор ханыылаан, тус толкуйун, дириҥ санааларын Манчаары тылынан этиппитэ, Неустроев киһи эгэлгэ тиэрэ кэмэлдьилэрин, уопсастыба олоҕун идэмэрдээх көстүүлэрин, эргиирдэрин чаҕылхай кэмиэдьийэлэринэн саралаабыта – ити барыта олох бүппэт мөккүөрдэрэ. Саха кылаассык айымньылара, кырдьык, ханнык да кэм-кэрдии ухханыгар, ханнык да бэлиитикэ иитигэр бэриммэт дириҥ ис номохтоохтор, өрүү үйэлээх өлбөт өйгө, киһилии сиэргэ сирдиир үрдүк аналлаахтар.
Поликарпова Евдокия Михайловна, үөрэтии-иитии билимин дуоктара, бэрэпиэссэр, саха тылын, литэрэтиирэтин уонна төрүт култууратын үөрэтии мэтиэдьикэтин хаапыдыратын сэбиэдиссэйэ
Ол иһин билиҥҥи үөрэх тиһигэр уус-уран литэрэтиирэни атын ханнык да үөрэх биридьимиэттэринээҕэр ураты болҕомтоҕо тутуу эрэйиллэр. Ис дьиҥэр киирдэххэ — ааҕыы таһыма түһүүтэ, ыччат ааҕыыттан тэйиитэ – уопсастаба духуобунаска, киһи ис киилэ иитиллиитигэр сыһыана халбаҥнаан, халбас харбаһыы ис хоһоонноммутуттан улахан тутулуктаах. Бу уустук кэмҥэ төһө кыалларынан оҕолорго төрөөбүт литэрэтиирэ киһиэхэ дьайар ис күүһүн арыйан, өйдөрүгэр-сүрэхтэригэр чиҥник иҥэрии соруга сытыытык турар. Ол ыччат сахалыы саҥнаах, киһилии кииллээх, бэйэтин төрөөбүт норуотун сырдык, сиэрдээх өлбөт өйүнэн иитийэхтэнэн, омугун кэскилин уһансар киһи буолан тахсарыгар төрүт уурар кыахтаах. Өксөкүлээх омук өлбөт-сүппэт, симэлийбэт мөккүөрүн, Ойуунускай көҥүл уотун уматар өлбөт өйүн, Күлүмнүүр көҥүлгэ дьулуһар күүһүн, Алампа, Неустроев олох эгэлгэ өрүттээҕин, онно сиэр, суобас, дьон туһугар олоруу суолтатын кэрэһэлиир айымньыларын иҥэриммит саха өйүн-санаатын күүһэ, кинилэр үтүө дьайымалларыгар киирбэтэх, тылларын-өстөрүн истибэтэх, иҥэрэн-илдьиритэн толкуйдаабатах киһиттэн ураты, чыҥха атын буолара өйдөнөр.
Биһиги учууталлар төрөөбүт литэрэтиирэбитин бэркэ билэр курдук сананабыт эрээри, кини өлбөт өйүн, дириҥ номоҕун, ыччаты иитэр-сайыннарар кыаҕын табан туһаммаппыт. Ол иһин соччото суох эгэлгэ саҥа-иҥэ иһиллэр. Холобура, “Кылаассыка диигит дии, онно туох баарый, былыргы дьон олоҕо, сыһыана, кыһалҕалара, мөккүөннэрэ…”, “Аныгы олоҕу көрдөрөр айымньылары тутуһуохха” диэччи элбэх. “Өксөкүлээх, Ойуунускай, Алампа айымньыларын тоҕо 9 кылааска киллэрдилэр, уустук айымньылар, онтон өссө иккистээн тоҕо 10 кылааска киллэрдилэр” диэн этиилэр бааллар. Итинник, омос көрдөххө, олуона соҕус быһаарыылар оҕолорбут барахсаттар өйдөрүн-санааларын, ис киэлилэрин киһилии сиэр, олох тускутугар салайар туһуттан ылыныллыбыттара. Билигин 9 кылааһынан оҕолор орто анал үөрэҕи тутуһар буоллулар. Оччоҕо – ол дьоммут сүдү өйү, толкуйу, сиэри кэрэһэлиир айымньыттан маталлар дуо? Аны туран, ити айымньылар – дириҥ далай, бүппэт мындыраат айыылар. Сылын ахсын да кылаастан кылааска эргитэ сылдьан ааҕан, ырытыһан үөрэтиэххэ сөп, оччоҕо, дьэ, кырдьык, Өксөкүлээхтии, Ойуунускайдыы үс үйэни курдат көрөр, Алампалыы – киһилии сиэрдээх майгыга тардыстыылаах буолалларыгар олук охсуллуон сөп. Олох оонньуу буолбатах, олох бүппэт мөккүөн, ол мөккүөр сүнньэ -киһилии киһи, киһититии, сиэрдээх буолуу. Ханнык да уустук, олох ыар түгэннэригэр ити суолу тутуһар, бэйэтин киһи быһыытынан сиэрин, суобаһын иһинэн олорор киһи, килбиэн киэбинэн күлүмүрдээбэтэр да, син биир олох үтүө өрүтүн, сырдыгын кэрэһэлииллэринэн кыайыылаах буолар. Билиҥҥи халыан соҕус уустук олохпутугар, харчы, мал-сал таҥаралаах, тиэрэ эргиир күөнтээн турар кэмигэр кылаассыка айымньылара ыччаттарбытын чэбдигирдэргэ, тыын, салгын курдук ураты суолталаммыттара мөккүөрэ суох.
Ис дьиҥ бэйэ, сиэрдээх, киһилии суолунан, дьон-сэргэ туһун толкуйунан олорор уустук. Олох ис дьиҥэ — киһилии майгы, сиэр, дьоҥҥо-сэргэҕэ туһалаах, тугунан эмэ көдьүүстээх буоларга дьулуурунан арыллар.
Оттон киһилии олох сиэриттэн туорааһын, олох тиэрэ эргииригэр киирии – олоҕу алдьатар, киһини буоратар. Олох тиэрэ эргииригэр киирэн умсаахтаһар дьон майгыларын-сигилилэрин бэрт чаҕылхайдык ойуулаан норуотугар эппит, кэс тыл кэриҥнэммит айымньылардаах суруйааччы – Николай Денисович Неустроев. Аат-суол, күннээҕи күйгүөрүнэн күлүмнэнии күүһүгэр сиэрдэрин сиргэ тэпсибит, «дьон билбэтэр эрэ туох буолуой?!” диэнинэн олорор Кукаакы Кулубалар, Суруксуттар, уоруйахтар, түөкүттэр элбэхтэр.
Н.Д. Неустроев — кылгас олоҕор сөҕүмэр дириҥ өйү-санааны, сиэр уонна омсо сытыы мөккүөрдэрин бүтүн уһун олоҕу олорбут мындыраат киһи өйүнэн, тыыннаах олоҕу уус-уран дьүһүлгэнинэн чаҕылхайдык ойуулаабыт суруйааччы. Киһи олоҕун сүрүн эргиирдэрин тиэрэ көстүүлэрин ааҕааччы, көрөөччү сыанабылыгар таһаарбыта, биллэн турар, бу эдэркээн суруйааччы айылҕаттан айыллыбыт ураты талаан буоларын итэҕэтэр. Олох дириҥ ис номоҕун-сэһэнин, киһи барахсан уйулҕатын эгэлгэ хамсааһыннарын, ол тылга-өскө бэриллэр көстүүтүн бэрт чөкө тылынан-өһүнэн дьоҥҥо-сэргэҕэ тиэрдибитэ сөҕүмэр.
Олох тиэрэ эргиирин, дьон омсолоох, сиэрэ суох, сааттаах майгыларын күлүүгэ таһаарыы – бэрт уустук сорук. Н.Д. Неустроев дьиҥ олоҕу мындырдаан, омос көрдөххө, киһи хараҕар тута быраҕыллыбат быһыыны-майгыны, сиирэ-халты туттууну уус тыл көмөтүнэн бэрт чаҕылхайдык ойуулаан, бэрсэнээстэри күннээҕи олох кыһалҕатыгар, мөккүөрдэригэр киллэрэн, аҥаардас тылларын-өстөрүн тамаҕынан ураты чаҕылхайдык ойуулуур, хас биирдиилэрэ ис дьиҥэ кимин, туох олохтооҕун, олоҕу хайдах сыаналыырын ааҕааччы ырытан өйдүүрүгэр, ылынарыгар тиэрдэр.
Ити бэлиэтэммит санаалар истэринэн Н.Д. Неустроев “Куһаҕан тыын” кэмиэдьийэтин ырытан көрүөҕүҥ. Бу кэмиэдьийэҕэ Николай Денисович киһи олоҕун тыын суолталаах мөккүөрдэрин – тапталы, чугас санаһыыны, дьиэ кэргэн отуорун, үлэҕэ сыһыаны, дьоҥҥо-сэргэҕэ сыһыаны барытын көрдөрөр. Бу олох тутаах мөккүөрдэрин иитигэр тиэрэ эргиир ухханыгар ылларбыт дьон, уобарастар сигилилэрэ бэрт чаҕылхайдык арыллаллар. Бу айымньыны оскуолаҕа, 10 кылаас оҕолорунуун ырытан, олох туһунан дьоһун кэпсэтиини таһаарар олус тоҕоостоох. Кинилэр олох туһунан толкуйдара олоҕуран, олоххо сыал-сорук туруорунан эрэр кэмнэригэр дьон-сэргэ сыһыанын эгэлгэ араҥаларын сыымайдаан толкуйдуулларыгар харахтарын арыйарга, олох үтүө, үйэлээх, сиэрдээх өттүгэр тардыстыылаах буолууларын тускулуурга тирэх буолар кыахтаах. Бу айымньыга тирэҕирэн, олох тиэрэ эргиирдэрин туһунан аһаҕас кэпсэтиини таһаарыы көдьүүстээх. Оннук аһаҕас кэпсэтиини таһаараары, толкуй үтүөтүн үөскэтээри Н.Д. Неустроев бу кэмиэдьийэни суруйдаҕа. Көннөрү ааҕан көрөн, күлэ түһэн ааһарга эрэ буолбакка, хараҕы арыйарга, сүрэҕи өрүкүтэн, сырдык иэйиилэри уһугуннаран, олох киһилии, сиэрдээх, кэскиллээх өттүгэр санааны, толкуйу тускулуурга анаатаҕа. Ону ситиһэ сатыахтаахпыт. Дьон үксэ кэмиэдьийэни көрө-көрө күл да күл буолаллар, ол – бэйэни күлүү буоларын син үгүстэр өйдүүллэр эрээри, анаан толкуй долоҕойугар киллэрбэтэххэ – уу устан ааһарын курдук ааһа турар.
Таптал, чугас санаһыы, чугас иэйии баар дуо бу дьоҥҥо? Суох курдук ээ. Ким да кими да чугас санаабат, хайа да уобараһы ылан көр – бары тиэрэ сүргүөхтэр. Ону Николай Денисович ханнык бэлиэлэринэн, тылларынан биэрэрий? Куонаан Марыынаны ойох ылар сыала — оҕонньор баайыттан тиһинии, онтон атын суох. Манна суруйааччы ремарката элбэҕи этэр. Куонаан Марыынаҕа “үөрбүт киһи быһыытынан” ыксалаһар. Үөрбүт киһи быһыытынан эрэ, ис дьиҥ иэйиитинэн буолбатах. Оттон Марыына Куонааны таптыыр дуо? Эмиэ саарбах, улахаҥҥа уурбат, “ээ, оннук буоллаҕына, оннук буоллун ээ” диэбит курдук ойууланар.
Үлэҕэ сыһыан. Кырдьыга, Бырдаахап – сэттэлээҕиттэн үлэҕэ эриллибит, улуу үлэһит. Бэйэтэ этэринии, “сүүһүн көлөһүнүн уллуҥахпар аҕаан, уллуҥаҕым көлөһүнүн сүүспэр аҕаан, итии таҥаһы таҥныбакка, амтаннаах аһы аһаабакка“ байбыт киһи. Ол эрээри сыратын, күүһүн – кэскилгэ, кэлэргэ анаабат, өйө-санаата, майгыта-сигилитэ тиэрэ эргииргэ киирэн, буомуруу, түҥнэстии, эмэҕирии оборчотугар ылларбыт – чиччигирии кэриҥнэммит киһи.
Куонааннаах Силээхтэ Сэмэн “үлэлээн олоруу”, “үлэлээн дьон тэҥэ буолуу” диэн өйдөбүллэрэ суох – күннээҕинэн күлүмнээн олоруу өйүн өрө туппут дьон. Силээхтэ Сэмэн — төрүкү сүүлүк олоҕу тутуспут, үлэни бэйэҕэ хамначчыттааһын курдук өйдүүр, тус олохторун да туохха да уурбат, чэпчэкитик, албынынан-түөкэйинэн тугу эмит көтүтэн ылыыны олох сыала оҥостубут дьон араҥатын ынырык дьүһүлгэнэ. Бырдаахап эмиэ кинилэр тииптэрэ буолара, албынныыртан-түөкэйдииртэн тэйбэтэҕэ «үчүгэйдик олорор сахха киһи арааһы оҥорор буолара” диэн этиититтэн көстөр.
Дьоҥҥо-сэргэҕэ сыһыан киһилии сиэрдээх мээрэйэ ханнык да уобараска көстүбэт, тиэрэ эргиир идэмэрдээх көстүүлэрэ, алдьатыылаах сыһыаннар ойууланаллар, ким да кими да харыстыыр, өрө тардар тыла-өһө, майгыта иһиллибэт. Сытыйбыт уопсастыба! Куонаан байар эрэ туһуттан Бырдаахап кыыһын тутуһар. Марыынаны – харчы, мал-сал эрэ курдук көрөр. Силээхтэ Сэмэн түгэнинэн туһанан, Куонаанынан сирэйдэнэн, чэпчэки баайга, үпкэ-харчыга тиксэр сыаллаах, дьон олоҕо алдьанарыгар наадыйбат. Бу икки бэрсэнээс икки ардыгар ханнык да доҕордуу сыһыан, көмөлөсүһүү күүһэ көстүбэт. Хата, Силээхтэ Сэмэн сымыйанан, Куонааны элэк гынан, тиэрэни тэптэрэн, «Киһи хорсуна эбиккин …” диир. “Саата бэрт буолсу… кыыһы сатаан албыннаабатахпытына..” диэн этиитэ кэмиэдьийэ муҥутуур кылаана, күлүүһэ.
Бэрсэнээстэр бары да бэйэ-бэйэлэрин киһилии санаспаттара – бэйэ-бэйэлэрин дьон истибэтигэр ыарахан тылларынан хоһуойдаан, “Силээхтэ күтүр”, “Күтүр өстөөх илэ бэйэтинэн иһэр”, “Сымаһыт Бырдах уола”, «Эмээхсиним күтүр өстөөх”, о.д.а ааттыылларыттан көстөр. Бу — социум эргимтэтин эйгэтэ – барыта тиэрэ сүргүөхтээҕин туоһулуур, биир да киһилии соҕус сиэрдээх сыһыан көстүбэт.
Олох туллар тутаахтарын көстүүлэрэ хайдах бэриллибитий? Бу эргимтэҕэ, олох күүһүн, дьон олоҕун тупсарар, тускулуур аналлаах чыыннаах-хааннаах уобарастарынан аҕабыыт уонна Дьарааһын атыыһыт буолаллар. Киһини абырыы кэлбит баачыка өйө-санаата барыта – хайдах эмит дьонтон туһаммыт, тугу эрэ ылбыт, арыгы испит киһи диэн – атын санаа суох. Эмиэ олоҕу оҥорор күүстэн олоҕу алдьатар күүскэ кубулуйбут. Онтон Дьарааһын атыыһыт дьыала ис дьиҥин билэрэ чахчы да, ону түөргүлэһэр, кырдьыгы, киһилиини быһаарсар, туруорсар санаата-ыыра суох. Хата, ханан эмит, туох эмит барыс тахсаарай диэн кэтэһэ сылдьар курдук, ол толору сэрэйиллэр. Дьарааһын сутуругун чочоҥното-чочоҥното, «Сэмэн, бу баар эйиэхэ куһаҕан тыын!” диэн күлэ-күлэ этиитэ элбэҕи кэпсиир. Дьэ, итинник, эргиччи сытыйбыт олох, уопсастыба. Кэмиэдьийэни Н.Д. Неустроев «Дьон бары күлсэллэр” диэнинэн түмүктүүр, бу дириҥ силистээх этии. Бары билэллэр, сэрэйэллэр, ол эрээри тиэрэ эргиир күннүүр, күөнэхтиир…
Санаа туймуулара:
Бу күн сиригэр 34 сыл эрэ күлүм гынан олорон ааспыт эдэркээн киһи олоҕу мындырдаан, ырытан, тиэрэ эргиир, кэмэлдьи күөнтээһинэ — олох тыын, сүрүннүүр ис күүһүн буоратарын, киһини дьиҥ киһилии майгы, сиэр суолуттан муннаран, күдээринэ күүгэн күннээҕи күлүм көрүнньүгэ оҥорорун бэрт итэҕэтиилээхтик “Куһаҕан тыын” кэмиэдьийэтигэр ойуулаан, ылынар киһи ылынарын, өйдүүр киһи өйдүүрүн курдук чаҕылхай уобарастарынан сиһилээн көрдөрбүт.
Н.Д. Неустроев олоҕу сүрүннүүр мөккүөрдэри ураты, киһи хараҕар көстөн кэлэр уобарастары ойуулааһынынан ситиспит, ол күн бүгүнүгэр диэри тыыннаах, баар уобарастар. Кэмиэдьийэ киһини күллэрэр, толкуйдатар күүһэ — ойууланар быһыы-майгы олох кырдьыгын арыйарыгар. Күлэ олорон, арыт, бэйэҕин да күлэ олороргун билбэккэ хаалыаххын сөп курдук. Ойууланар быһыы-майгы, ис дьиҥэр – түҥнэстии, олох алдьаныыта, ыһыллыы, иэдэйии, өрүһүлтэтэ суох сыыртан сууллуу. Тиэрэ эргииртэн, быһыы-майгы, сиэр, суобас сатарыйыытыттан өрүһүнэр, киһи буолар суолу көрдүөххэ, олоҕу оҥорор, дьоҥҥо-сэргэҕэ туһалыыр суолу солонуохха диир ээ Николай Денисович Неустроев.
Дьол диэн тугуй? Бу орто дойдуга киһи барыта дьоллоохпун дэнэр дуо? Дьол кимтэн тутулуктааҕый? Ким эрэ үлэтиттэн, ким эрэ дьиэ-кэргэниттэн, ким эрэ доруобай сылдьарыттан, ким эрэ бу олоххо баарыттан, ким эрэ бүгүҥҥү аһыыр аһа баарыттан, ким эрэ сарсыарда уһуктарыттан үөрэр…
Сүмэлээх сүбэлэр
Олоҕу уустугурдубакка, судургутук олордоххо, киһи дьол туохха сытарын билэрэ буолуо дии саныыбын. Кыраттан үөрэргэ, кыраттан хомойо сылдьыбат гына олоро үөрэниэххэ наада. Бу тэттик сүбэлэри олоххутугар киллэриэххитин сөп:
1. Дьон этэрин, сүбэлиирин истиэххэ сөп, ол гынан баран, бэйэҥ олоххун бэйэҥ оностоҕун.
2. Кимтэн эмит хомойбут буоллаххына, бырастыы гынарга үөрэн.
3. Тас көрүҥҥүн айылҕа хайдах биэрбитинэн ылынарга үөрэниэххэ наада, өскөтүн бу турукка бэйэҕин үчүгэйдик сананарыҥ, ол суолталаах.
4. 100% идеальнай киһи диэн суох, олоҕуҥ арыгыһын ис сүрэххиттэн таптыырыҥ, бу киһини кытта биир санаа, өйөбүл уонна өйдөбүл баара ордук.
Хас биирдии дьиэ-кэргэҥҥэ өйдөспөт буолуу баар суол. Төһөнөн кыаххын, бириэмэҕин, сыраҕын уураҕын да, соччонон олоххут тупсуо.
5. Харчыны олох сүрүн сыалынан оҥостор соччото суох. Сүрүннээн, сөбүлүүр үлэлээх буоларыҥ, ол ордук суолталаах.
6. Олоҕу хайдах баарынан сыаналыыр ордук. Тугу да гыммакка, сыраҕын уурбакка олорон, өрөгөй күөрэйиэ диэн кэтэһэр сыыһа.
7. Бириэмэ тиийбэт диэн, куотунуу буолар, баҕа санаа суоҕуттан тахсар.
8. Арахсар түгэҥҥэ, бу киһини куһаҕаннык санаама. Туох сыыһаны оҥорбуккун олоххор үөрэтии курдук саныахха сөп.
9. Өскөтүн тугу эрэ сыыһа оҥорбут буоллаххына, өһөспөккө, билинэ үөрэниэххэ наада.
10. Субу билигин оҥоһуллар кыахтаах үлэни тутатына оҥоро сатаныллыахтаах. Сарсын, өйүүн хаалларыллыбата ордук.
11. Урут кэргэннэнэ сылдьыбыт буоллаххына, саҥа олоххор саҥалыы олоро сатаа. Саҥа кэргэҥҥин уруккугун кытта тэҥнээбэт ордук.
12. Атын дьон олоҕун ырыппат ордук. Дьон олоҕо араас буолар.
13. Ордугурҕааһын, ымсыы быһыы, күнүү саамай куһаҕан өрүттэр. Өскөтүн эйиэхэ билигин олоххор үчүгэй буоллаҕына, сөптөөхтүк баран иһэҕин, онтон туох эрэ тиийбэт курдук буоллаҕына, үчүгэй буоларыгар ситиһиллиэхтээх.
14. Киһи бэйэтин олоҕун олус хонтуруоллаабата ордук, олох суолун устун баран иһиллиэхтээх, ыксаппакка, тиэтэппэккэ.
15. Бу олоххо ким да кимиэхэ оҥоруохтаах, биэрэрдээх буолбатах. Олох тугу биэрэригэр, бэлэх ыытарыгар бэлэм буолуохтааххын.
Киһи бу олоххо биирдэ олорон ааһар диэни элбэхтик истэбит. Хас биирдии киһи олоҕо бэйэтин эрэ илиитигэр буоларын өйдөөҥ. Ол эбэтэр дьоллоох, эбэтэр сордоох буоларын бэйэтэ талар. Дьолго талаһыҥ, дьолу айыҥ, дьоллоох буолуҥ!
Эмма Алексеева, Дьиэ кэргэн уонна ыччат социальнай психологическай өйөбүлүн киинин психолога.
Все
Баайтан ордук дьол суох.
Баай ки4и былаас.
Дьол туһунан санааҥ тутах эбит.
Баай диэн харах уута, эрэй, ньиэрбэ хаата.
Богатые тоже плачут-диэ.) Оччоо дьол буотах ба5ар сор буолуо?
Баайа суох– дьол эмиэ суох.
баай - диэни хайдах ейдуугут
норуот эстэрин коро коро байар
улахан ыт сирэй буолуохха наада.
кимиэхэ эрэ дьол
кимиэхэ эрэ эрэй.
Сахаларга баай дьон агыйах
бытархайдаЬымаН
Барытыгар сүрэх быраап.
баай былаас буолла5а. тот тонуй дииллэр.
дьол диэн атын буолла5а. баайдаах уонна дьоло суох буолуоххун син ,дьоллоох уонна баайа суох эмиэ буолуххун син. оччо5о дьолун толорута суох:(( ол иьин эттэхтэрэ ТОЛОРУ ДЬОЛЛООХ БУОЛ диэн.
Баай, харчы то5о харах уута буолуой?
Бу возможность, средство. Бэйэ санаатын, кыа5ын реализируйдуурга. Мин баай, харчылаах буолары утарбаппын))
Баай диэн понятие растяжимое.
материальнай баай, духовнай баай буолуон соп.
что подразумеваем баай
ясень день скажете деньги $.$ .$ хас уон сылга бараары .мин санаабар респиблика ыччата тумсэн дойдутун ту4угар ойунэн ,куу4унэн,сайдыы суолун булан инникигэ эрэллээхтик ,сити4илээх, та4арылаахтык улэлиэхтээх.бу баар Дьол диэн
Хайа ойдоох ки4и баай байылыат,тиийинэр–кыанар олоххо тарды4ыа суо5ай.
Баай харах уута дии дии,кыаммат оло5ун ордоруо5ай?
Мы говорим о материальном богатстве.
барыта баара бэрт беге боо
дойду аайы дьиэлээх уоттаах, бугун онно, сарсын манна. Бу орто дойдуга ыалдьыттар буоллахпыт, керуеххэ, сылдьыахха, барыахха-кэлиэххэ, билиэххэ, уерэтиэххэ наада )))
я понял ход ваших мыслей
урут бары бииргэ тэн созус сырыттаххыт.джип,яхта,вилла кэлин кэллэзэ ити баайы ситээри куотала4ар буоллаххыт.мин в масштабе этэбин консепция диэххэ ду .в общем идея для нас молодежи.би4и эмиэ толкуйдуубут.,а на счет мат.бог-ва как республика наход_ся в плачевном состоянии.джип,яхта,девки подождут
Духовнай баай уонна материальнай баай сэргэстэьэрэ кучумэ5эй.
Коррупционердары утарабын,гынан баран
Кто умеет,тот богатеет.
Баай таЬымнаата5ына - муН.
баай дьоннтон абычна о5олорун уоран ылан харчы к8рд88н баран свидетели суох гына 8л8рт88н кэбиhэр
моменнар бааларын учуоттаатахха олус учугэй буобата буолуо
хэ хэ у бедного сон спокойный и крепкий
у богатого - бессонница, думы одолевают.
шучу. богатство это преходящее состояние, сегодня есть, завтра нет. кто ставит деньги превыше всего - у того счастья не видать.
охтон туспэккэ с8пт88хтук кэмнээхтих харчылаах сылдьар ордук буолуо
о5лоруг с8пт88хтук хаачыллан аныгы олох ирдэбилигэр эппиэттэhэр туттар тэриллэри хаачыйа. сарсыггы кэмгэ кыра хаhаастаах гына хаччылаах сылдьар ордук буолуо аhара барбакка
О5олору ,билинни уйэ ирдэбилинэн эппиэттэ4эр гына хааччыйыы
Эмиэ кыах,барыларыгар кыаллыбат.
толору байбакка хотя бы ол уровеньга тахсан баран туспэккэ диэн ити этэ сатыыбын
форумна тууннэри
олорооччулар баай дьон эбиттэр оччотугар ))))
ол экономияттан сирдэтиллэр. туунгу тариф трафиккар уонна уоккар эмиэ туугу тарыып арыый кыра буолар
"Киһи байаары
үйэтин аҥаарын ыарыһах буолуор дылы үлэлиир.онтон байан баран иккис аҥаарын ол харчытынан эмтэнэ сатыыр",-диэбит Далай Лаама.
Баай диэн свобода ол иьин дьол
Биьи буо дьаданы буолан рамка иьигэр олоробут.Туохпут барыт хааччахтанар,киьи эйугэр санаатыгар тиийэ,даже время.
баай - диэн олорбут, уйэгин манаабыт сааьын
уонна ону хайдах олорбутун.
киЬини куттаама эрэ
в 03 эрийэбит дуо?
ээ ыксаабыт буоллаххына эрий
хата хатылыы сылдьар эбиккин маладьыас, инбэлииккэ бэйэгин керен таьаарыахтара.
уубун отой кетУтэн кээстиН.
биир эмит билэр киЬиН итинник инбэлииккэ тахсыбыта дуо?
онтон буолла5ына буолуохтун буоллун буолар боо
тугу испытаайдаан кэллин, травмаламмытын бло, эмтэн эрий номергар, эбэтэр кемелеьебун дуу
кэбис киЬигин быЬыылаах
баай олус свобода буолбата буолуо. т8h8н8н недвижимость массыына баар
оччонон киhи кулут буолар ол ылбыт малларгар
бу орто дойдуга дьол да, баай да
тэҥ соҕуһунан буолаллара ордук, орто дойдуга ортотунан олоро сатыахха наада төһө кыалларынан.
утуйбат тётинкалар эмиэ бааллар эбит дуу?
дьахтар утуйар уута кылгас буолар
Баай эмиэ хроническай ыарыы курдук
Постоянно аала сылдьвар. Теьену да мустаххына сеп буолбаккын, эбии харчы-уп наада буола турар. Онтон анараа дойдуга бардаххына син илдьэ барбаккын, убуН бу орто дойдуга хаалар. Ону ким баьылыыра биллибэт. Учугэйэ диэн, убуН-баайыН тереебут дойдугар хаалан, дойдуН сайдарыгар кеме буолуон сеп, упкун атын сиргэ курэппэтэххинэ. Дойдуга теьенен элбэх уп мунньуллар да5аны, дойдуН оччо кыахтанар. Онон биир бэйэм баайы утарбаппын.
былыр-былыргыттан Россия5а теЬелеех Уп мунньуллубута буолуой ?
мин баайым кэргэним уанна о3ом
ону достойно дьон кэкэтигэр с8пт88х тагастаах сабтаах туттар маллаах тот астаах гынарыг
дьэ ол баай диэн буолар мин санаабар
хас биирдиибит Сахабыт сирин баайа буолабыт
мин баайым са5ынньахтаах быраатым. )))
Мин баайым комустээх эдьиийим))
Тигресс, ол иьин Сахабыт сиригэр
материальнай баайы онорон иьиэхтээхпит. )))
Баай - сыыппара
харчы - дөкүмүөн
оттон цена - ?
Дьыала боппуруо4а)
мин эмиэ иннэ дьиэн испитим
итини еврейдэр "эквивалент человеческой крови" дииллэр.
Сайдыы быраатын то5о са5ынньаахтаа5ый?
киһи барыта баайга дуолга тардыһар
Ол аата минньигэстик аһаары сиэри,харчыннан (ни в чем не отказывая себе и родным)туттаары.Ким эрэ баай бу харах уута диир дьоннор,сүрэ5э суохтар.,бэйэлэрин кыамматтарын словами прикрываются(как Диоген в бочке)Киһи достаточно дьонун,бэйэтин(кимтэн да тутулуга суох) хаачыйар буолла5ына баай.
Тигресс, гламурнай брат сагыннагын бэйэн кереер.
Баай дьол буолар кыа5а суох.
Духовнай баай(дух,духовность)- бу киьи суппэт баайа, ким да былдьыыр да кыа5а суох.
Ходорковскайы да ылар буоллахха, духтаах киьи хаьан да тостубат, оттон уп-баай бугун эйиэнэ, сарсын кимиэнэ буолуо биллибэт, барыта харчыннан кээмэйдэммэт-онто учугэй олоххо.
Духовнай баайдаах эрэ ки4и байар ини.
Характердаах,разностороннай,киэн бигэ санаалаах–бу духовнай баай диэн.Куттас,саатымсах,молтох санаалаах,сымна5ас–бу ки4и олоруога ,олорбут сиригэр.
харчыны бэчээтиир массыыната суох байар буоллаххына, ол боппуруостардаах
ылан к8рд8хх8 киhи хара кууhунэн байбат кэмэ буолан турар системабыт оннук. Оччотугар кими эрэ кидайдаан албыннаан ол же аргы атыылаан дьон хара5ын уутун то5он байа эрдэ5иг. Саха итэ5элинэн ону сиэттэриилээх буолар диэн этэллэр оччотугар байар эмиэ кутталлаах курдук ди.
кто как умеет
албына суох атыы атыы буотах.
Духовнай баайдаах киьи атын бэйэтин курдук киьини албынныы,
Баай эрэ киhи бэйэтин норуотун ере тардар
Мин санаабар баай киhи элбэх харчылаах, чиновник буолбатах, независимай, уонна романтик,шуба, ыарахан сыаналаах массыына, кини сыала, соруга буолбатах.
Вольный романтик курдук керебун,харчы проблема буолбатах курдук
сөпкө этэҕин
кыахтаах эрэ киһи дьоҥҥо көмөлөһүөн сөп.
дьадаҥы киһи норуотугар туһата суох дуо ?
Материальнай баай
о5олоргор хаалар буолла5а дии, анараа дойдуга илдьэ барбаккын. Оло5ун тухары муспут баайын эн о5олоргор олох олороллоругар куус-комо буолара эрэбил. Материальнай баай ойдобулэ-сирдээ5и оло5у чэпчэтии буолуохтаах. Духовнай баайгын дьэ бэйэ5ин кытта анараа дойдуга илдьэ бара5ын,антах наоборот духовнай баайдаах киьи чэпчэкитик олорор дииллэр. Тиийдэхпитинэ билиэхпит буо, бу сиргэ уларсык кэлбит дьон.
ханна тиийээри тэринниҥ ?
"олох салҕанар" диэн баар. уонна өскөтүн эн кыыл буотах буоллаххына дууһаҥ баар, ол аата киһиэхэ "муҥур ыраахтааҕыта" кутуҥ-сүрүҥ" буолар,
иккиттэн биирин тал (ону-маны дойҕохтообутуҥ аахсыллыбат).
Ол дойдуга тэриниэм ыраах
билигин да эдэрбин. Мин дууьаны инин эппэппин, баай туьунан этэбин.
оччоҕуна эн кыҥкыйа суох дьоллоохпун диэ, :))
буолары-буолбаты туойбакка, дьиэлээх-уоттаах киһи сылааска олорорун, ама, детсад оҕолоро өйдөөбөттөр үһү дуо ?
материальнай баай - дьол сороҕото эрэ буолар,
Дьол материальнай өттө.
(уопсайынан, акаары баҕайы боппуруос эбит)
Баайга ымсыылаах киьи ман.алайа туолбат-
диэччилэр ээ. Оччотугар баай дьол буотах. Аччыктаан, хоргуйан елееру гыммыт киьиэхэ хоручуоска кеьуннэ5инэ, улахан уеруулээх баай буолла5а дии, онтон арыы наада буолуо, халбаьы наада буолуо чэ ситинник бара туруо. Келеьуннун то5он мат. благаттан тиксэрин сыал-диэн буолар. Кестубут кемуьу-харах уута дииллэр. Улэлээн байбыт баайы буотах. Дьону албыннаан байыы сэтэбиллээх буолуо ээ. Ба5ар бэйэ5эр да буолбатар бэдэрдэргэр энин-диэбит курдук, айыл5а иэстэьэр буолуохтаах. Былыргы баайдар да ытаабыттарын туьунан кэпсээн-номох элбэх, буруйдарын боруостаан танара дьиэлэрин энин туттараллара.
( олоҥхоттон быһа тардыы)
.
Охтон баранар мастаах,
Уолан бүтэр уулаах
Орто Дойду диэн олохтоммута эбитэ үһү.
.
Баай дьол буолумуна,дьол буолбатах диэн кумалаан отмазката,кыайан тугу да ситиспэтэх дууса,өйүн дуома байар суолу тобулбакка гынан баран сэниэтэ эстэн баай дьол буолбатах эбит диир,баай киһи толору олоҕунан олорор,туга барыта баар,тиийинэр үгэнэр,отто баайа суох киһи куруук суланан,муҥатыйан тахсар,кыаҕа муҥур,таппат тараһа буоллаҕа ол дии.
Эһигини кулут кумалаан ыамаларын,оҕо эрдэххититтэн оннукка үөрэтэн иитэн улаатыннараллар,баай мөкү куһаҕан диэн,ол иһин сордоох дуусалар өнүйбэккит,психологическай установкаҕыт туормастыы сылдьар,атын дьоҥҥо кулуттуурга бэлэмнээн,иитиэйэхтээн таһаараллар,поколение рабов,глупых и тупых рабов,способных только и делать что ныть и плакать,бэйэҕит иннин кыайан көрүммэт гына иитиллибит сордоохторгут,атын кыахтаах дьоҥҥо сөрүөстэн иитиллэри эрэ сатыыр дьону маргиналлар дииллэр,буот ол маргиналлар эһиги буолаҕыт.
Үлэм сыала: Д.К.Сивцев-Суорун Омоллоон туһунан билии.
Үлэм соруга:
- Д.К.Сивцев-Суорун Омоллоон автобиографиятын билсиһии;
- Дьарыгын үөрэтии;
- Билбити оҕолорго тиэрдии, сырдатыы.
Тоҕо бу тиэмэни таллым: Саха Өрөспүүбүлүкэтин народнай суруйааччыта Дмитрий Кононович Сивцев-Суорун Омоллоон саха литературатыгар элбэх кылааты киллэрсибит, саха остуоруйаларын, фольклорун оҕолорго тиэрдээччи, бэртээхэй учебниктары айан, ыччаты иитиһээччи киһи быһыытынан билэбит. Мин санаабар, биһиги, Саха сирин инники көлүөнэтэ маннык дьоммутунан киэн туттуохтаахпыт, кинилэри үчүгэйдик билиэхтээхпит, үөрэтиэхтээхпит.
Мин кини автобиографиятын хасыһан, үөрэтэн баран кини туһунан элбэх билбэтэхпин арыйдым, саҥаны көрдүм, дьикти талаанын биллим. Онон мин Дмитрий Кононович туһунан дакылаат суруйарга сананным.
Саха народнай суруйааччыта Д.К.Сивцев-Суорун Омоллоон олоҕун устата үүнэр көлүөнэҕэ ураты болҕомтотун уурбут олус дэгиттэр талааннаах киһибит. Кини уус-уран айымньылара саха норуотугар киэҥ билиниини уонна дириҥ тапталы ылар. Кини туттарбыт түмэллэрэ республика эрэ үрдүнэн буолбакка Арассыыйа, тас дойдуларга аата ааттанар, суон сураҕырар.
Мин бу дакылааппар кини дэгиттэр талааныгар тохтуом.
Биһиги, үгүстэр, кинини суруйааччы эрэ быһыытынан билэрбит буолуо. Онтон кини, суруйарын таһынан хаартыскаҕа түһэриинэн ылсан туран дьарыгырбыт уонна олус диэн үчүгэйдик уруһуйдуур эбит.
Суорун Омоллоон оҕолорго да, улахан да дьоҥҥо анаан суруйбут кэпсээннэрэ, остуоруйалара, драмалара элбэхтэр. Киһини умсугутар, элбэххэ үөрэтэр айымньыларын киһи ааҕан сиппэт…
1. Кини үөрэх хайысхатыгар эмиэ кырата суох кылааттаах. 1932-1948 сылларга дылы таһааттарбыт хомуурунньуктара билиҥҥэ диэри тупсарыллан туһанылла сылдьаллар.
Көстөрүн курдук үөрэх хайысхатыгар аҕыйаҕа суох үлэлэрдээх.
1933 сыллаахха таһааттарбыт “Төрөөбүт тыл” пособиетын булан көрдүм. Суругун көрөн бастаан сатаан ааҕыа суохпун диэбитим киһи иҥнибэккэ ааҕар эбит.
Маҥнайгы кылааска анаан суруйбут “Букубаара” билигин да үөрэтэргэ көмө пособие буолар.
2. Суорун Омоллоон сүрдээх үчүгэйдик уруһуйдуур эбит.
Өтөх. Төрөөбүт балаҕаным. Д. Сивцев 1926 с. уруһуйа.
Сайылык балаҕаным. Д. Сивцев уруһуйа.
Түһүлгэ. Д. Сивцев уруһуйа.
Саввин Степан Андреевич- Куохайаан. Д.Сивцев уруһуйа.
Бу Суорун Омоллоон уруһуйдарын сороҕо эрэ.
3. Суорун Омоллоон хаартыскаҕа түһэрэрин олус сөбүлүүрэ. Ханна да сырыттар камератын тута сылдьар эбит.
Кини туттубут аппарата, таас негативтара, фотобумагатын ордуга билигин биһиги музейбытыгар сыаналаах экспонаттар буолан тураллар.
Бу „Зенит — Е“ диэн фотоаппарата.
4.Түмүк. Суорун Омоллоон дэгиттэр талааннаах киһи, уһулуччулаах суруйааччы, кэрэхсэнэр кэпсээнньит. Айар үлэтэ саҕаланыаҕыттан кини саха норуотун баай тылынан уус-уран айымньытыттан тахсар дириҥ толкуйдаах айымньылара хайдах да киһи дууһатын таарыйбат буолуон сатаммат. Кини норуот ураты Улуу дьонун кэккэтигэр киирэр, тарбахха баттанар дьонуттан биирдэстэрэ. Суруйан хаалларбыт айымньылара улахан дьоҥҥо, оҕолорго уос номоҕо буолан үйэттэн үйэлэргэ бэриллэн иһэллэр.
Дакылааппын суруйан бүтэн баран маннык түмүктэри оҥордум:
- Суорун Омоллоон Саха сиригэр, норуотугар, дойдутугар үгүс үтүөнү оҥорбут;
- Оҕолорго аналлаах элбэх айымньылардаах;
- Үөрэх тиһигэр элбэх пособиены оҥорбут;
- Талааннаах уруһуйдьут эбит;
- Фотоаппаратынан түһэрэр дьарыктааҕа оччотооҕу кэми кэрэһэлиир элбэх хаартыскалардаах эбит.
Суорун Омоллоон дьолун тааһа — айар үлэтигэр, хатыламмат дьикти дьылҕатыгар.
Читайте также: