Аьккхийн жанхотан илли сочинение

Обновлено: 30.06.2024

Документан бух
9-г1а классан литературина лерина долу х1ара документ кхоьллина юкъара дешаран а, коьрта юкъара дешаран а пачхьалкхан программин буха т1ехь. Программо прдметан чулацам схьа а боьллу, бовза а бовзуьйту, билгалбоккху. Белхан программо, литература 1аморан 1алашонца цхьаьна а дог1уш, дешархой кхиоран, кхеторан, 1аморан а юкъара некъаш довзуьйту.

Литературин белхан программа дийна цхьа документ ду, цу юкъадог1у:
– кхеторан кехат;
– дешаран-тематикин план;
– дешархойн хаарийн т1ег1а;
– дешаран методикин болх кхочушбан оьшу г1ирсаш билгалбахар.

Дешаран предметан юкъара характеристика

Лаккхара ийман а долуш, эстетикин мах хадо а хууш, г1иллакх

Оценить 3615 0

9-г1а классан литературина лерина долу х1ара документ кхоьллина юкъара дешаран а, коьрта юкъара дешаран а пачхьалкхан программин буха т1ехь. Программо прдметан чулацам схьа а боьллу, бовза а бовзуьйту, билгалбоккху. Белхан программо, литература 1аморан 1алашонца цхьаьна а дог1уш, дешархой кхиоран, кхеторан, 1аморан а юкъара некъаш довзуьйту.

Литературин белхан программа дийна цхьа документ ду, цу юкъадог1у:

– дешархойн хаарийн т1ег1а;

– дешаран методикин болх кхочушбан оьшу г1ирсаш билгалбахар.

Дешаран предметан юкъара характеристика

Лаккхара ийман а долуш, эстетикин мах хадо а хууш, г1иллакх-оьздангаллех массо а аг1ор адам кхиорехь доккха маь1на ду исбаьхьаллин литература. Дешаран хьукматехь литература хьехар кхочушдо искусствон дахарца з1е тасарца, кеп а, чулацам а вовшех буозарца, историна, ламасташца, керла юкъадалорашна т1е а тийжаш,историн-культурин хаамех пайдаоьцуш, литературин теорин а, историн а коьрта кхетамаш 1амош, исбаьхьаллин произведенеш талла а,церан мах хадо а хаарш луш, литературин меттан исбаьхьаллин г1ирсаш караберзош а.

Дешаран хьукматехь литература хьехаран 1алашо-дешан искусство, классически а, кхечу халкъийн а литературийн хьал довзийтар; литературан социокультурин цхьана декъах санна кхетамбалар.Литература 1аморан бух-исбаьхьаллин говзарш ешар а, 1амор; историн-культурин а хиламийн а, дешан говзанчийн биографеш а йовзийтар.

Литературин говзарийн эстетикин мах хадо, царех кхета дешархой 1амор.

Дукха хенахь дуьйна исбаьхьаллин аг1ор дерриге халкъо классически аг1ор къобалйина, мехкан а, дуьненан а литературин хазна хилла д1ах1иттина исбаьхьаллин говзарш 1аморехь бен кхочушъялур яц литературин 1алашонаш. Цу т1е а доьг1на, школехь литература 1аморан 1алашо ю лаккхара исбаьхьаллин кхачамболу, дахаран бакъдерг гойту, юкъара синмехаллаш йовзуьйтуш, адамашкахь лекхара синъоьздангаллин синхаамаш кхуллуш йолу дуьненахь тоьлла йолу дешан культурин исбаьхьаллин говзарш дешархошна йовзийтар.

9-чу классехь нохчийн литература к1иранах 2 сохьтехь хьеха лерина ю программа.

Белхан программин чулацам

Нохчийн халкъан барта кхолларалла

Нохчийн халкъан барта кхолларалла а, цуьнан тайпанаш а(1 сахьт).

Литературин теори. Нохчийн къоман фольклорах кхетам балар.

Сийлахь-баккхийчу оьрсийн яздархоша А.С.Пушкина, М.Ю.Лермонтовс, Л.Н.Толстойс, А.А.Фета шайн кхоллараллехь нохчийн барта говзарех пайдаэцар

Литературин теори. Т

Нохчийн халкъан туьйранаш(1 сахьт).

Литературин теори.Туьйранах болу кхетам к1аргбар.

Нохчийн халкъан шира дийцарш, хабарш, аларш.

Литературин теори.Барта дийцарех болу кхетам к1аргбар.

Нохчийн халкъан эшарш (1 сахьт).

Литературин теори. Барта лирически эшарех, иллех болу кхетам к1аргбар.

Нохчийн халкъан кицанаш (1 сахьт).

Литературин теори.Халкъан кицанах болу кхетам к1аргбар.

Нохчийн халкъан х1етал-металш (1 сахьт).

Литературин теори. Халкъан х1етал-металх болу кхетам к1аргбар.

Лирически а, турпалаллин а иллеш.

Литературин теори.Халкъан барта турпалаллин иллех болу кхетам к1аргбар.

Халкъан илланчаш(Нашхара Чийтмаран Зовр, Сулейманов Баудди, Гакашев Мохьмад, Орзимов Денисолт …)(1 сахьт).

Литературин теори.Нохчийн илланчийн кхоллараллин мехаллех кхетам балар.

Литературин теори.Нохчийн назманех болу берийн кхетам к1аргбар.

Йоза кхолладалар а, исбаьхьаллин литература а. Нохчийн йозанан историх лаьцна. Йоза кхолладалар а, исбаьхьаллин литература а. Исбаьхьаллин литература (2 сахьт).

Литературин теори.Халкъан дахарехь исбаьхьаллин литературин маь1нех болу кхетам к1аргбар.

Къоман исбаьхьаллин литература йолийнарш

Дудаев 1.Д. (2 сахьт).

Дудаев 1абдин дахар а, кхолларалла а.

Литературин теори.Стихах болу кхетам к1аргбар.

Сальмурзаев М.С. (3 сахьт).

Сальмурзаев Мохьмадан дахар а, кхолларалла а.

Литературин теори.Дийцаран жанрах болу кхетамк1аргбар.

Нажаев А. И. (3 сахьт).

Литературин теори.Поэмех кхетам балар.

Айсханов Ш. К. (3 сахьт).

Айсханов Шамсуддин дахар а, кхолларалла а.

Литературин теори.Дийцарх болу кхетам к1аргбар.

Бадуев С.-С. С. (8 сахьт).

Бадуев Саь1ид-Салихьан дахар а, кхолларалла а.

Бадуев Саь1ид-Салихьан оьрсийн яздархошца хилла доттаг1аллин а, кхоллараллин а уьйраш.

Литературин теори.Повестах болу кхетам к1аргбар.

Мамакаев 1. Ш. (5 сахьт).

Мамакаев 1аьрбин дахар а, кхолларалла а.

Мамакаев 1аьрбин лирика.

Литературин теори. Лирикех кхетам балар. Поэтически маттах кхетам балар.

Хамидов 1.-Хь. Х. (5 сахьт).

Хамидов 1абдул-Хьамидан дахар а, кхолларалла а.

Литературин теори.Драматически къовсамах кхетам балар.

Х1инцалера нохчийн литература

Къоман литература 20-чу б1ешеран 20-40-чуй шерашкахь кхиаран жам1аш.Проза. Драматурги. Поэзи(3 сахьт).

Нохчийн литература Сийлахь-боккха Даймехкан т1ом лаьттинчу шерашкахь.Проза. Драматурги. Поэзи(3 сахьт).

Нохчийн литература 20-чу б1ешеран 50-70-чуй шерашкахь.

Проза. Драматурги. Поэзи (3 сахьт).

Хьалха д1яханчу хенахь оьрсийн, вайнехан вовшашца хилла машаре уьйраш литературехь гайтар(1 сахьт).

Нохчийн литература 20-чу б1ешеран 80-90-чуй шерашкахь.

Проза. Драматурги. Поэзи(3 сахьт).

Литературин теори.Дуккха а жанрашкахь йолчу къоман исбаьхьаллин литературах кхетам балар.

Нохчийн халкъан барта кхолларалла а, цуьнан тайпанаш а – 1 сахьт.

Сийлахь-баккхийчу оьрсийн яздархоша А.С.Пушкина, М.Ю.Лермонтовс, Л.Н.Толстойс, А.А.Фета шайн кхоллараллехь нохчийн барта говзарех пайдаэцар.

Нохчийн халкъан туьйранаш. – 1 сахьт.

Нохчийн халкъан шира дийцарш, хабарш, аларш.. – 3 сахьт.

Нохчийн халкъан эшарш. – 1 сахьт.

Нохчийн халкъан кицанаш. – 1 сахьт.

Нохчийн халкъан х1етал-металш. – 1 сахьт.

Лирически а, турпалаллин а иллеш. – 6 сахьт.

Халкъан илланчаш. – 1 сахьт.

Назманаш. – 1 сахьт.

Йоза кхолладалар а, исбаьхьаллин литература а. – 2 сахьт.

Дудаев 1.Д. – 2 сахьт.

Сальмурзаев М.С. – 3 сахьт.

Нажаев А. И. – 3 сахьт.

Айсханов Ш. К. – 3 сахьт.

Бадуев С.-С. С. – 8 сахьт.

Мамакаев 1. Ш. – 5 сахьт.

Хамидов 1.-Хь. Х. – 5 сахьт.

Къоман литература 20-чу б1ешеран 20-40-чуй шерашкахь кхиаран жам1аш.

Нохчийн литература Сийлахь-боккха Даймехкан т1ом лаьттинчу шерашкахь.

Нохчийн литература 20-чу б1ешеран 50-70-чуй шерашкахь. – 3 сахьт.

Хьалха д1яханчу хенахь оьрсийн, вайнехан вовшашца хилла машаре уьйраш литературехь гайтар. – 1 сахьт.

Нохчийн литература 20-чу б1ешеран 80-90-чуй шерашкахь. – 3 сахьт.

Къамел кхиор –7 сахьт.

9-г1а класс чекхъяьккхинчарна хаа дезарг

Литература 1амийначу дешархочунна хаа деза:

– нохчийн барта кхоллараллин коьрта тайпанаш, 1амийначу барта говзарийн чулацам а, исбаьхьаллин башхаллаш а;

– барта кхоллараллиний, исбаьхьаллин литературиний юкъара къастамаш;

– нохчийн литература кхоллаяларан коьрта хьелаш;

– къоман барта кхоллараллин бухт1ехь, 1аьрбийн, оьрсийн а, кхечу къаьмнийн а литературех пайда а оьцуш, нохчийн исбаьхьаллин литература кхиар;

– Бадуев Саь1идан дахар а, кхоллараллин некъан коьрта муьраш, кхиболчу яздархойн дахарх лаьцна коьртаниг;

– 1амийнчу исбаьхьаллин говзар т1ехь гайтинчу заманан коьрта билгалонаш, сюжетан, д1ах1оттаман, вастийн башхаллаш;

– 1амийнчу исбаьхьаллин говзарийн коьртачу турпалхойн амалш а, юкъара маь1на а, жанрийн къастамаш, нохчийн иллин, стихан башхаллаш;

– литературо дахар исбаьхьаллин суьртехь, васташца гайтар, литературин дахарца йолу з1е, халкъан дахарехь исбаьхьаллин литературин маь1на.

Дешархошна 1емина хила деза:

–говзар т1ера исбаьхьаллин суьрташ шайн ойланехь юха схьах1итто;

– барта кхоллараллин а, йозанан литературин а говзар шен жанран, идейно-исбаьхьаллин башхаллашка хьаьжжина къасто;

– халкъан иллийн а, литературин говзарийн а проблемаш билгалъяха;

– иллин турпалхочун амалш билгалъяха, тайп-тайпанчу иллеш т1ерачу турпалхойн амалш вовшех юстуш къасто;

– исбаьхьаллин говзар литературин муьлхачу тайпанан ю (эпически, лирически, драматически) билгалдаккха;

– иллин чулацаман, сюжетан, д1ах1оттаман, суртх1отторан г1ирсийн, меттан башхаллаш къасто;

– исбаьхьаллин говзар маь1на билгалдаларехь турпалхочун меттиг а, автора цуьнан хадош болу мах а билгалбаккха;

– исбаьхаллин говзарх а, цуьнан турпалхойх а шайна хетарг бух боллуш ч1аг1дан;

– 1амат т1ехь ялийначу литературоведчески дошамах пайдаэца;

– исбаьхьаллин говзар а, литературин юкъараллин дахарх лаьцна йолчу статьян а тексташ тийса а ца луш, шерра хозуьйтуш д1аеша;

– исбаьхьаллин говзар къастош еша;

– шаьш кхочушбечу бартан, йозанан белхан план х1отто;

– литературин хрестомати т1ерачу статьян план, тезисаш, конспектх 1отто;

– барта а, йозанан а тайп-тайпанан сочиненеш кхолла(шайн тидамех, шайна зеделлачух лаьцна а, живопись суьртехь пайдаоьцуш а, литературин материал т1ехь язъеш ерш а), царна юкъахь классехь 1амийначу говзар т1ера турпалхочун амалш къастош а, шина турпалхочун амалш вовшах юстуш а йолу сочиненеш;

– литературин хьокъехь йолчу статьян план а, тезисаш a х1отто.

Дешаран-методикин кхачаман ларам

2 дакъа. Грозный 2005шо.

Х ьехарсахьтан некъ:

I. Хьехарсахьтан болх д1ах1оттор. 1. Маршалла хаттар. 2. Журнал кхочушдар. 3. Хьехарсахьтан 1алашо а, хьехарсахьтан декъашхошна хьалха х1иттош долу декхарш а довзийтар.

II. Дийцаран чулацам т1ехь болх бар. 1. Хьехархочо (доцца) бовзуьйту нохчийн яздархочун

Яшуркаев Султанан кхоллараллин некъ. Нохчийн яздархо, поэт Яшуркаев Султан вина Веданан к1оштарчу

2. Хьехархочо дешархошца бийцаребо яздархочун Яшуркаев Султанан

Дешархой шина тобане бекъна. Вовшашка хаттарш-жоьпаш лучу кепехь д1ахьо хьехарсахьт. Шина а тобанан декъашхоша дийцаран чулацамах вовшашка хаттарш а, царна жоьпаш а луш д1ахьо шина тобано бен болх.

Цул т1аьхьа д1аболало шина тобанан болх:

- Мила ву дийцаран коьрта турпалхо?

- Яздархочун Яшуркаев Султанан дийцаран коьрта турпалхо Саидов 1алсолтин к1ант Мада ву, цуьнца цхьаьна гайтина нохчийн халкъ ду?

- Авторо муха вовзуьйту ешархошна Мада?

- Казахстанера шен ден, ненан, доьзалан к1айчу к1адин кегийчу т1оьрмигаш чохь даь1ахкаш ц1а йохьуш вог1уш, Алма-Атахь некъахьовзам хиларца вевза вайна дуьххьара дийцаран коьрта турпалхо. Ша цигара ц1а беана пхи т1оьрмиг Шилхотерчу кешнашкахь д1абоьллира Мадас. Казахстанера ц1а веанчул т1аьхьа х1ора шарахь воьдура Мада шен гергарчийн кешнаш т1е х1отта. Ткъе ворх1азза вахара Мада Казахстане.

- Мадина чов маца йира?

- Мада госпиталера араваьлча Нохчийчу муха кхечира? Х1ун 1аткъам хилира цуьнан дагна шен ц1ахь стаг ца карийча? - Мотт кхуо дукха ца бийцарой, куча хьалха шина мог1арехь йолчу орденаший, мидалший валийра Мада ц1а. Шилхоте Мада буса хан яьллачу хенахь кхечира. Наг-наггахь летачу ж1аьлийн бен г1ар-тата дацара юьртахь… …Не1 ца йиллира. Девешин кертара д1а х1ара юьртах чекхвелира. Мада ма-воьдду Веданан милице вахара. Къамел, кхунна Нохчийчуьра д1авала ткъе диъ сахьт хан а луш, дирзира. Веданан базарахь суьйличуьнгара боккха бакъийна ши дума а эцна, новкъавелира Мада… Шен доьзал лоьхуш лелачу Мадина х1ун сурт го Казахстанехь? - Казахстанехь шен доьзал лоьхуш Мада масийтта юьрта кхочу: Долоне, Кононерке, Бурасе, Семеновке. Массанхьа а гинарг ирча хьал дара. Мацалла, цамгарш, баларш. Долонехь шена гинчу суьрто 1адийра, царна дан г1о доцуш, дагах меллаша чекхбуьйлура цхьа аьрта, дегабааме, дега1ийжаме синхаам.

- Х1ун хьехам бо Долонехь воккхачу стага Мадина?

- Мада! – аьлла, вистхилира воккхастаг. - Хьо новкъа воьдуш стаг ву.

Хьо тхуна т1е дуьххьара нисвелла. Семеновке кхаччалц новкъахь мел йолчу юьртахь вайн вежаршкахь, йижаршкахь ду х1ара хьал. Цигахь а ду бераш а, д1адохка декъий а, мацалла эгнарш а. Амма ахь хьайн новкъа нислун болчу нахе х1окху дуьмана т1е мотт хьакхийтахь а, хийла 1ожаллин буьйнара вер ву. Вайн дала йиш яц. Вай-м дийнна халкъ дай. Халкъ дала йиш яц! Дуьйр а дац, тутмакх а далур дац. Замано ша кхел йийр ю кху белхан. Вон а, дика а шен-шен меттах1оттоза 1ийр яц и.

- Канонеркехь хьаьнца гергарло тосу Мадас? - Казахаца Серикбайца гергарло тосу Мадас. Кхуо кхо к1ира даьккхира Канонеркехь, Закрих х1ун хуьлу хаъалц. Ши буьйса Мадас, Серикбайс вита а ца витина, и волчохь яьккхира. Кхаьршиннах гергара ши стаг хилира. Вохийна вацахь а, накъосталла оьшуш вара Серикбай. Осал а вацара…

Канонеркехь Мада ч1ог1а цецваьккхинарг х1ун дара? Цхьана пенаца, цу т1е тоьхна сурт сана, к1айн г1абали а юьйхина куц долуш, лекхачу дег1ахь, 1адийна, хаза аматаш долу йо1 лаьттара. Цуьнан хазаллел а, т1ерачу г1абалел а х1ара цецваьлларг цуьнан ц1ена хилар дара. Ло сана к1айн дара охьахецна ши куьг. Юьхьа т1ехь д1абуьзначу малхах йисна корех чу оьгу серло йогура, цхьа хьоькх, мода яцара цунна т1ерачу г1абали т1ехь. Г1ийло нур 1енош къегара г1абалин дато доьхка а, некха т1ера ветанаш а. Йо1ах ерригенах а схьаюьйлуш цхьа ц1ена серло яра. Оцу х1усаман, нехан, чохь мел йолчу х1уманан тишаллех, халкъе кхаьчначу къаьхьачу баланех оцу суьрто цец а воккхура, лаза а вора.

- Сада1а араваьлча х1ун сурт го Мадина? - Дехьо кертаца, маьрк1аж-бодан т1ехь лаьтташ цхьа к1айн хьоькх гира Мадина. Х1ара кхийтира. И Жовзан яра…Цхьа боккха ши берд т1етт1а таь1на, царшиммо юкъа1аьвдича сана, лазийра дог и гича. - Хьанах я стенах тера хетара Мадина Жовзан?

- Цхьаннах я цхьана х1уманах тера хетара кхунна йо1, амма и шена стенах тера хетта ца хаьара. Я и тера хетачу х1уманан сурт а ца х1уттура…

И нохчийн халкъах тера яра. Х1ан-х1а, тера яцара. И нохчийн халкъ дара: шен куц ца дохош, т1е эхь ца латош, юьхьк1айн йолуш, кура, лекха, доьналла, яхь д1а ца луш, шена т1ехь йинчу харцонна, къизаллина юккъехь гора ца доьдуш, нийсса ирахь лаьтташ. Ло санна к1айн, башломан тарх санна лаьтташ… Амма нохчийн халкъ и йо1 дара, кхунна хьалхха лаьтташ йолу Жовзан. Юьхь-сибатехь, дег1ан куьцехь. Оцу йоь1ан ц1еналлица доьзна лаьтташ дара халкъан хилларг, ловш дерг, кхана хиндерг.

- Мадас муха досту Жовзанан васт? - Жовзан доллучу нохчийн халкъан васт дара. Х1ара цуьнан к1ант, цуьнан меженех цхьа дакъа дара… - И сурт шена гича х1ун дагадог1у Мадина? - Мадина дагадеара Долонехь висинчу воккхачу стеган дешнаш: «… Вайна юккъера нах а лийр бу, мацалла а ю, г1ело а ю, амма вай халкъ ду. Халкъ лийр дац. Халкъ ден ницкъ бац. И чудоллал

набахта я ницкъ а бац мел доккхачу зуламан. Вон а, дика а, харц - бакъо а шен метте х1оттор ю заманан кхело. Халкъ –

-Цигахь (Канонеркехь) мила караво Мадина?

Оццул деэшна 1уьллург Закри вара! Борз лаьцна Закри! Биболтан к1ентк1ант Закри!

- Х1ун дара Мадина 1аткъаме даьлларг?

- Карахь дума а болуш х1ара т1евог1уш, шорлуш, шорлуш, болчу т1е а бакхий хила сецира Совнин ши б1аьрг, нег1арш ца тухуш. Цхьа шийла, аз доцуш, амма къораволлал ч1ог1а мохь бара оцу б1аьргаша хьоькхуш. И адамниг бу я кхечун мохь бу х1ара кхетале, и ша йолччохь, гуьйриг санна, д1ахаьрцира. И т1екхетта аннийн къора тата делира. Совна дуьме ч1ог1а хьажар а, цул т1аьхьа елла йожар а 1аткъаме даьллера Мадина, оцу балхана бехке ша хетта.

- Бурасехь болчу нохчашкахь х1ун хьал ду? Мадас х1ун г1о до Зайндин доьзална?

- Вочу хьолехь ду нохчийн 1ер - дахар, мацалла к1елбисна нах. Мада шен т1оьрмиг чуьра чухула духу салтийн коч-хеча ялтах хийца г1урту. Салтичух къахете, цхьа кад дама ло оьрсийн воккхачу стага. Зайндин доьзал болчу чувеана, дама охьадиллира цо. Шен т1оьрмиг чуьра шекаран б1елиг а, масех сухар а, баьккхина дума а биллира охьа. Кхин дан накъосталла дацара…

- Х1ун хеттарш дора нохчаша Мадега? - Канонеркехь хилларш дара хеттарш а, къамелаш а. Изза бара лазамаш а. Цхьана балано хьаьшна долчу адаман ойла а, къамел а, сатийсам а цхьаъ ца хуьлийла а яцара. Массеран а лозург цхьа чов яра - нана Дег1аста.

Воьлхург шегахь йолчу мацаллина, шен эшначу денна воьлхуш вацара - Дег1астанна воьлхуш вара.

Семеновке воьдуш мила т1екхочу Мадина?

- Селиман сту боьжначу ворданахь х1ара шиъ воьдуш, салам а луш, т1евог1у говрбере. И Дика вара. Ненехула кхуьнан маьхча а волуш, юьртахь а г1араваьлла забаре а волуш. Вовшийн мара а иккхина, дикка лаьттира и шиъ. Шаьшшиъ вовшахваьлча, цуьнан б1аьргаш чохь хи гира. Дикина а гина хила мегара…

- Мадина шен доьзалх дерг муха хиира? Цо муха т1еийцира и хаам?

-Хьаьнца вуьсу Мада Семеновкехь? Х1ун ойла кхоллаелла цуьнан?

- Шен шичица Хасмохьмадца кхоалг1ачу бригаде балха воьду Мада. Са цхьа парг1ат дара. Буьззина болчу кийрахь доллу х1ума а шен - шен метта нисделлера. Шилхотехь буса ден х1усаман не1 ца еллаелча х1оьттинчу шодах доккха цхьа дуьне хиллера. Оцу дуьнен т1е я чу д1атарбеллера цу буса болийна бина некъ, некъаца гинарг, мел лазийнарг, д1абоьхкинарш, ша коша т1е х1иттинарш… И доккха дуьне чутарделла ша цул а доккха дуьне хийтира. Кху лаьттаца, дег1аца доьзна ца 1аш, кхин а цхьана доккхачу

х1уманца доьзна… И ша шена тарделлачу дуьненахь Латта жима, г1орасиз дара. И гуттар а шеца кхехьа дезаш а дара, кхуьнан дуьне.

III. Дешнаш т1ехь болх бар.

Заразакъ ( подъемный рычаг ), салтийн кутум (солдатская фляжка ), ц1елеторг (зажигалка), патарман чкъуьриг (гильза), паднар (топчан, лежанка), хорам (удушение), шайт1ан мохь (смерчь, вихрь), зез (лиственница), анайист (горизонт), б1о (войско), макъара дуьллу урс (перочинный нож), тарх (скала), башлам (снеговая гора), ц1убдар (пиявка), куьйса (без волос на лице), б1ег1иган куй (войлочная шляпа), г1ера (шайка, банда), хумп1ар (кобура, футляр), сунк (неровность на дороге, маленький бугорок), зил (черта, граница, линия), йилбазмох (смерчь), черма (деревянная бочка), пхьор (ужин), тутмакх (арестант, заключенный), яйдакха дин (неоседланный конь), абаде (вечность без конца), иэс (память), уьшал (болотистое место, трясина, топь), йоьза (медный), ча такхийна тача (млечный путь) дешнаш, церан маь1наш йозанан уьн т1е д1аяздина ду. Дийцаран чулацам бийцаре бечу хенахь хьехархочо оцу дешнийн маь1наш довзийтаран болх д1ахьо.

Читайте также: