Айылга уонна тыынар тыыннаах сочинение
Обновлено: 05.07.2024
Айыл5а5а үтүө сыһыан. Сиэр-майгы түктэри быһыы. Экология диэн тугуй?
Арай биирдэ. Ыраас салгын.
Тыынар,тыыммат айыл5а. Күһүнү көрсүүтэ. Дьон-сэргэ күһүннү түбүгэ. О5уруот
Кыстык Хаар түһүүтэ. Хаар суолтата, күһүннү билгэлэр.
Мунха күһүннү булт. Мунха тэрилэ. Булчут. Булчут тэрилэ,сиэрэ-туома. Кэбээйи мунхаьыттара.
Тымныы оройо. Күн кылгааһына, тымныы тыынар-тыыннаахха сабыдыала. Кыстыыр
көтөрдөр. Билгэлэр. О5о-аймах кыьынны дьарыга. Чыычаахтарга көмө, билгэлэр.
Үүнээйи эйгэтигэр (14).
Түөлбэ үүнээйитэ. Аһылыкка үүнээйи туһаныы. Сахалар окко-маска сүгүрүйэр
Уу олох төрдө (15).
Иһэр уу суолтата. Түөлбэбит эбэлэрэ. Эбэлэр экологическай туруктара.Күөх Боллох тойон.
Өбүгэлэр айыл5а5а сыһыаннара. Ууну харыстаа. Урэх уонна орус. Куол уонна муора. Байкал куол. Лена орус. Кэбээйи куоллэрэ.
Саас дьыл кэрэ кэмэ (15).
Саас дьыл кэрэ кэмэ. Харалдьык тахсыыта, бастакы ньургуһун._Айыл5а уларыйыыта,
билгэлэр. Бастакы илдьиттэр, көтөрдөр кэлиилэрэ. Сааскы түбүктэр, сааскы куйуур.
Сааскы экологическай үлэлэр.Улэ уонна сынньалан. Киьи доруобуйата.
Айыл 5 а харыстабыла (20).
Заповедник. Зоопарка. Ботаническай сад. Национальнай парка.
Кыһыл кинигэ то5о наада буолла?
Төрөөбут түөлбэм Кыһыл кинигэтэ.
Бэйэ билиитин о5олорго тар5атыы.
Айыл5а до5отторо диэн кимнээхтэрий?Кыталык Саха итэ5элигэр. Экологическай катастрофа.
10.Киһи доруобуйата (15).
Үлэ, сынньалан режимэ. Салгын уонна киһи. Тыас. Табах, арыгы буортута. Аһааһын гигиената.
Хамсаныы суолтата. Хараххын харыстаа. Араас прибордар. Уот.
Тыыннаах уонна тыыммат айылга араастарын;
Үүнээйини, хамсыыр-харамайы бөлөхтөрүнэн араарыыны;
Айылҕа уонна киһи быстыспат сибээстэрин.
Төрөөбүт түөлбэтин үүнээйитин хамсыыр-харамайын араарары;
Уустаан-ураннаан кэпсиир, айар улэлэри оҥорууну;
Бэйэтин билиитин дьоҥҥо тириэрдэри, айылҕа харыстабылыгар үлэлэри тарҕатары.
Уу айыл5а баайа
Айыл5а киһи алаһата. Экология диэн тугуй? Айыл5а5а үтүө сыһыан. Айыл5а харыстабыла.
Экологическай субботник. Маста олорт. Уунээйи сиэмэтэ.
Уу-айыл ҕ а баайа. (24)
Уу туһунан өйдөбүл. Лена өрүс. Лена өрүс уонна кини о5олоро.Муустан оноьуктар. Кыьыл кинигэ. Ичигэс тымныы. Термометр. Уу уонна олох. Муус уонна Хаар. Ууну харыстаа. Муоралар, океаннар. Туман.
Түөлбэм күөллэрэ. (24)
Күөл туһунан өйдөбүл. Кэбээйи күөллэринэн баай. Күөл үүнээйитэ, хамсыыр-харамайа. Күөл балыктара. Малыыда- Кэбээйи улахан күөлэ. Эбэлэри харыстааһынна экологическай үлэлэр.Эбэлэри харыстааьынна улэлэр. Кыьыл кинигэ. Ба5алар, чохулар. Балыктар.
Экологическай сурук айыыта.Ойуур хаьыата. Экологическай остуоруйа. Оркон ой. Лото.
Күөллэргэ мунхалааһын. Мунха тэрилэ. Сиэр-туом. Мунхаһыттар танастара-саптара. Кэбээйи киэн туттар балыксыттара. Балыктан астар. Т.Сметанин айымньылара.Кырыа кыьын. Ойуур хаьыата. Куох Боллох тойон. Балык унуо5уттан панно. Киьилии киьи. Балык астар.
Олохтоох музейга экскурсия.
Күөх халааттаахтар. (26)
Күөх халааттаах быраастар: киис отоно, күлүүкүбэ. Хара5ы үөрдэр, сүрэ5и сылаанньытар ( сарбанньах, хатыҥ).
Үөрэ от. Кыһыл кинигэ страницата (кытыан, ба5а батаһа, сиһик).Ботаническай сад. Эмтээх уунээйини хомуйуу. Уунээйи уонна хамсыыр-харамай. Тыа уонна киьи.
Э н ин дьикти араас.(26)
Түөлбэм кэрэ миэстэлэрэ. Бэйэ билиитин о5олорго тар5атыы.Аьа5ас аан. Айыл5а киьи алаьата. Сааскы тубуктэр . киьи доруобуйата. Паннолар. Харыйа уонна кини тула. Экологическай сибээстэр. Сопко аьааьын.. Бырдахтар уонна куоскалар. Хайдах загаардыахха.
Тыыннаах уонна тыыммат айылга араастарын;
Үүнээйини, хамсыыр-харамайы бөлөхтөрүнэн араарыыны;
Айылҕа уонна киһи быстыспат сибээстэрин.
Төрөөбүт түөлбэтин үүнээйитин хамсыыр-харамайын араарары;
Уустаан-ураннаан кэпсиир, айар улэлэри оҥорууну;
Бэйэтин билиитин дьоҥҥо тириэрдэри, айылҕа харыстабылыгар үлэлэри тарҕатары.
Үс сыллаах программа сүнньүнэн о 5 о билиэхтээх:
Тыыннаах уонна тыыммат айыл5а араастарын;
Үүнээйини, хамсыыр-харамайы бөлөхтөрүнэн араарыыны;
Айыл5а уонна киһи быстыспат сибээстэрин.
Төрөөбүт күөллэрин ааттарын, суолталарын;
Төрөөбүт түөлбэтин дьонун оло5ун – дьаһа5ын, үлэтин-хамнаһын;
Кэрэ барыта айыл5аны, оло5у кытта ситимнээ5ин;
Төрөөбүт түөлбэ айыл5ата чөл буолуута барыбытыттан тутулуктаа5ын.
О 5 о сатыахтаах :
Төрөөбүт түөлбэтин үүнээйитин хамсыыр-харамайын араарары;
Бэйэтин билиитин дьонно тириэрдэри, айылҕа харыстабылыгар үлэлэри тар5атары.
Уустаан-ураннаан кэпсиир, уобараһынан толкуйдууру, бэйэ көрүутүнэн айан араас үлэлэри онорууну.
Бэйэ-бэйэ5э үтүө сыһыаны, сүбэ-ама бэрсэри, көмөлөсүһэри.
О5олору кытта куруһуокка дьарыктаныы маннык түмугү көрдөрдө:
Эрчиллии, дириҥэтэн дьарыктаныы түмүгэр о5олор салгыы сайдалларын, уобараһынан толкуйдуулларын;
Көрбүт түгэннэрин умнубаттарын, уратытын өйдөөн хаалалларын;
Үөрүүлэрин, ис санааларын айар үлэ ис хоһоонунан биэрэргэ кыһаллалларын;
Тулалыыр айылҕаҕа харыстабыллаахтык сыһыаннаһалларын;
Үлэҕэ, оонньууга көхтөөхтөрүн, бэйэ-бэйэҕэ убаастабыллаахтык сыһыаннаһалларын;
Айылҕаны кытта алтыһан өй-санаа, өттүнэн сайдарын, эт-хаан өттүнэн чиргэл буоларын.
2. Фадеева Г.А. Экологические сказки.- Волгоград: изд.
3. Алексеев А.К. Прекрасный мир природы. _ Якутск: изд.
4. Романова А.К. Айылҕа азбуката. – Якутск:
Сахаполиграф издательство, 2001
5. Рянжин С.В. Экологический букварь. Санкт-Петербург:
Попов Б.И. Төрөөбүт айылҕаҕа сыһыан- Дьокуускай, 1980
Афанфсьев Л.А. Сиэрдээх буолуу – Дьокуускай, 1999
Лугинов В.А. Экологическая образования учащихся в сельской школе – Якутск. 2001
Попов Р.Д. О природе Якутии – Якутск, 1990
10.Неустроева. Урааҥхай саха оҕото – Дьокуускай, 1992
11. Концепция государственной экологической политики РС (Я).
12. Петрова, Ефимова, Егорова. Огону тулалыыр эйгэни кытта билиһиннэрии. – Дьокуускай, 1997
13. Гагарин и Новиков . Человек-листочек. – Хабаровск, 1996
О5о5о аналлаах литература:
Афанасьев Л.А. Сиэрдээх буолуу.Дьокуускай,1993
Алексеев Афанасий. Айыл5а кэрэ эйгэтигэр. Дьокуускай,2004
Винокуров В.Н. Саха сирин уунээйитэ, кыыла –суолэ. Дьокуускай,2004
Васильева М.В. Оонньоо, толкуйдаа, таай. Дьокуускай,2004
Дмитриев Е.Н. Биикээнэй ал5аьа. Дьокуускай,2000
Захарова Е.Г., Захаров В.В. Саха сирин бултанар кыыллара. Дьокуускай,2002
Иванов Иван Кунчээнэ. Дьокуускай,2003
Книга знаний в вопросах и ответах. Москва,2004
Мурад Аджиев. Лена, Яна, Витим и Оленек. Москва,1989
РянжинС.В. Экологический букварь. Сант-Петербург,1996
Романова А.К. Айыл5а азбуката. Якутск,2001
Слепцова А.Д. Мэнигийээн Дьокуускай, 1993
Сосин Иннокентий Сахсаахаан. Дьокуускай,2002
Тарабукин Василий. Айыл5а дьиктилэрэ. Дьокуускай,2001
Тихонов А.В. Времена года Москва,2004
Прудецкай И.С. Сиринэн, тыанан сиэтиьэн. Дьокуускай,1994
Чехордуна Е.П. Мин дойдум- олонхо дойдута. Дьокуускай,2006
Министерство образования РС (Я)
МБОУ - Кобяйская средняя общеобразовательная школа имени Е.Е. Эверстова
Зыкова Мария Ивановна
1. Подготовка учащихся к самостоятельной трудовой жизни.
2. Приобретение практических умений в сельскохозяйственной и прикладной творческой деятельности и социально трудовая адаптация на основе профессионального самоопределения.
Это предполагает: формирование у учащихся качеств творчески думающей и легко адаптирующей личности, которые необходимы для деятельности в новых социально-экономических условиях, начиная от определения потребностей до реализации продукции.
Для этого учащиеся должны:
- определять потребности и возможности своей деятельности;
- находить и использовать необходимую информацию;
- выдвигать идеи решения возникающих задач;
- планировать, организовывать и выполнять работу;
- оценивать результаты, корректировать свою деятельность.
3. Подготовка учащихся к осознанному профессиональному самоопределению в рамках дифференцированного обучения и гуманному достижению жизненных целей.
4. Формированию творческого отношения к качественному осуществлению трудовой деятельности.
5. Развитие разносторонних качеств личности и способности профессиональной адаптации к изменяющим социально-экономическим условиям.
6. Научить жить в гармонии с природой, самим с собой и людьми.
овладение основами культуры и быта народов населяющих нашу республику и приобщение учащихся к истокам культуры, народным традициям и формирование политехнических знаний, экологической культуры;
привить первоначальные, необходимые знания и умения для ведения домашнего хозяйства;
развитие самостоятельности и способности учащихся решать творческие задачи;
овладение основами семейной экономики;
знакомство с основами современного производства и сферы услуг;
приобщение учащихся к истокам национальной культуры и ее традициям;
формирование специальных умений, технологических и элементарных экономических знаний.
Реализация программы направлена на формирование допрофессиональных знаний, умений и навыков; успешно подготовить учащихся к самостоятельной жизни.
Особенности этой программы в том, что она способствует углубленному изучению традиций народов населяющих нашу республику.
Реализация программы идет разнообразными методами: словесными, наглядными, практическими. Формы учебных занятий традиционные и нетрадиционные (уроки, лекции, экскурсии, игра, олимпиады, конкурсы и т.д.). Формы учебной работы: коллективная, парная, индивидуальная.
Программой предусмотрено 70% учебного времени на практические занятия – овладение общетрудовыми умениями и навыками; на самостоятельные работы (под руководством учителя), а остальное время – на изучение теоретического материала.
Место предмета в базисном учебном плане
Программа ориентирована на обучение учащихся с 5 по 8 классы с учетом использования времени компонента образовательного учреждения (КОУ). При выборе предмета учитывалось агроэкологическое направление школы.
Похожие документы:
Образовательная программа (61)
. русский язык 89 Керейтова Л.Р. 2010 Эверстова Татьяна русский язык 100 Чернова . на 1 часа в неделю. -музыки в 4в классе на 1 час в неделю. Учебный план на 2012 – 2013 учебный год при шестидневной учебной .
Информационный бюллетень тпп рф по вопросам малого предпринимательства в российской федерации за июль 2011 года
. очно, дистанционно либо по учебным материалам", - пояснила представитель ФНС . политики РФ на 2012 год и на плановых период 2013 и 2014 годов, опубликованном на официальном сайте . специалист улусной администрации Варвара Эверстова, общая сумма субсидий .
. на 2012 год - 32,0 млн.рублей Остаток фед. средств по бизнес-инкубатору на 2012 год . 60 112 Эверстова Ирина Николаевна . на территории Республики Саха (Якутия) с 2013 года. . информационно-разъяснительная работа в учебных заведениях, встречи, круглые .
Сир үрдүгэр ийэттэн ордук ким да суох…Ийэ Ийэ барахсан! Мин ийэм наһаа кыраһыабай, өйдөөх, үтүө санаалаах. Асчыт бэрдэ, үлэһит үтүөтэ. Кини мин үтүө сүбэһитим, доҕорум…мин кинитэ суох сатаан олорбоппун. Ийэм барытын сүбэлээн — амалаан биэрэр. Инники олохпор тугу билиэхтээхпин үөрэтэр – такайар. Мин ийэбинэн киэн туттабын уонна олус таптыыбын.
Омукова Диана, 6 кылаас
Ийэбин таптыыбын!
Таптал баар буолан туох баар тыынар – тыыннаах дьоллоох…Мин ийэм аата Прокопьева Елена Семеновна, ийэбин наьһаа таптыыбын! Киниттэн ураты кимиэхэ даҕаны итэҕэйбэппин. Кырабыттан ийэбэр көмөлөһөбүн: мас хайытабын, иһит сууйабын, ас астыыбын, оһох оттобун.
Мин таптыыыбн – мин дьоллоохпун?
Прокопьев Дьулус, 6 кылаас
Мин ийэм
Ийэ киһи – сырдык аанньал, тыыннаах таҥара буолар. Хас биирдии кыыс ийэ буолар аналлаах.
Мин ийэм аата Петрова Любовь Геннадиевна диэн. Кини тохсунньу томороон тымныытыгар күн сирин көрбүтэ. Ийэм күүстээх санаалаах, көрсүө-сэмэй майгылаах. Үс оҕо күн күбэй ийэтэ. Биһиги туспутугар кыһаллар, таптыыр киһибит – ийэбит. Ийэлэр күннэринэн эҕэрдэлиибин, дьолу-соргуну баҕарабыт.
Петрова Кристина, 9 кылаас
Мин ийэм барахсан!
Күн күбэй ийэбин Ийэлэр күннэринэн итиитик-итсиҥник эҕрдэлиибин! Баҕарыам этэ уһун дьоллоох олоҕу. Хаһан да ыалдьыма, үөрэ-көтө сырыт!
Мин ийэм аата – Мухаметова Алла Егоровна. Кини “Успех” маҕаһыыҥҥа үлэлиир. Нарын–намчы саҥалаах, мип-минньигэс астаах хаһаайка. Мин кинини убаастыыбын, сыаналыыбын оҕолорун туһугар олус кыһаллар, сүүрэр – көтөр. Киниэхэ мин көмөлөһөбүн. Кини миэхэ дьүөгэ курдук. Оҕолоор, ийэҕитин харыстыы сылдьыҥ, таптыы сылдьыҥ. Хаһан да хомотумаҥ үөрдэ – көтүтэ сылдьыҥ.
Ийэбин олус таптыыбын!
Сидорова Альбина, 8 кылаас
Ийэм
“Саамай амарах сурэхтээх киһи кимий?” – диэн ыйыттахтарына – Ийэ диэҕэ…Ийэ барахсан оҕотугар таптала муҥура суох, эрэлэ улахан. Оннооҕор кус оҕолорун көмүскээри эһэни үүрэрин курдук, ийэ оҕотун харыстыыр. Кини дьиҥнээх ийэ.
Мин ийэбин олус таптыыбын.
Яковлев Сергей, 9 кылаас
Саамай чугас киһим
Биһиэхэ саамай чугас киһибит ийэбит буолар. Мин ийэбин таптыыбын, олус харыстыыбын. Кини үлэлиир сирэ – оскуола. Оҕолору үҥкүү кэрэ алыбар уһуйар. Кини олус кыраһыабай, тулуурдаах, дьулуурдаах. Ып-ыраас санаалаах, сып-сылаас илиилээх. Ийэбин таптыыбын, хаһан да хомотуом суоҕа!
Еремеев Данил, 7 кылаас
Мин ийэм
Биһиги дьиэ кэргэммитигэр үспүт: ийэм, убайым, мин. Дьоллоохпут, иллээхпит. Ийэбит биһигини харыстыыр, бүөбэйдиир. Ийэм биһигини 2008 сыллаахха иитэ ылбыта. Мин кинини өр кэтэспитим…олус да дьоллоохпун. Санаабар тулам барыта сырдаабыта. Ийэбит икки оҕолоох буолбута, олус үөрбүтэ. Хас биирдии күн ас астыыр: алаадьы, бэрэски уо.д.а.
Ийэбин таптыыбын, убаастыыбын. Кинитэ суох мин эмиэ суохпун. Ийэм барахсаны таптыыбын.
Кириллина Арина, 6 кылаас
Ийэм саамай күндү киһим
Ийэм олохпор саамай күндү уонна таптыыр киһим… Мин санаабар, ийэтэ суох мин сатаан олоруом суоҕа этэ.
Ийэм барахсан… Кини элбэх оҕолоох, олус тулуурдаах, үлэһит. 6 оҕотун көрөн-харайан бүөбэйдиир. Киниэхэ кыаҕым баарынан көмөлөһө сатыыбын. Улаатан баран биирдэ өйдөөтүм, ийэм миэхэ саамай чугас, саамай эрэллээх доҕори буоларын… Ардыгар хомотон кэбиһэн кэмсинээччибин. Кини хараҕын уутун көрдөхпүнэ бэйэм эмиэ ытыах курдук буолабын.
Киниэхэ ыарахан буоллаҕына – миэхэ эмиэ ыарахан. Ол эрээри кини күүстээх санаалаах буолан, хараҕын уутун хаһан да көрдөрбөт, сылайбытын биллэрбэт. Ийэм туох баар үтүөҕэ үөрэппитин наар саныыбын уонна кууһан баран, хомотуом суоҕа диэн эрэннэрэбин.
Иванова Лияна, 8 кылаас
Мин ийэм
Ийээ – оҕо бастакы тыла, доҕоро уонна таптыыр киһитэ. Мин ийэм туһунан кылгастык кэпсиэхпин баҕарабын.
Ийэм аата – Сусанна Николаевна диэн. Кини Бордоҥ олохтооҕо, учуутал, мин үһүс оҕобун. Убайдаахпын, эдиийдээхпин. Ийэм биһигини элбэххэ үөрэтэн, олоххо бэлэмниир: дьону убаастыырга, үчүгэйи оҥорорго, көмөҕө кэлэргэ. Кинини кытта ас астыыбын, от оттуубун, үлэлиибин. Дьоҕурдаах үлэһит, дьоҥҥо үтүө санаалаах улааппыппар ийэбэр махтанабын! Кини эйэҕэс майгыта, ыраас санаата дууһабын үөрдэр.
Оҕолоор, ийэҕитин харыстааҥ, хомотумаҥ, үлэһит, чиэһинэй, сиэрдээх буола улаатыҥ!
Павлов Василий, 9 кылаас
Ийэбин таптыыбын
Ийэ диэн тылы иһиттэхпинэ санаабар тулам барыта сырдыыр… Мин күн күбэй ийэбин олус таптыыбын. Кини эрэ баар буолан мин бу орто дойдуга баарбын. Хайдах да, туох да түгэн буоллун, аттыбар кини эрэ… наар өйдүүр, өйүүр киһим. Төһөлөөх элбэх киһини көрсөбүтүй, алтыһабытый?! Ол эрээри саамай истиҥ киһибит биһиги ийэбит буолар.
Ийэм аата Лена диэн. Кини аата, бэйэтин даҕаны миэхэ Улуу өрүһү санатар. Ол курдук кини күүстээх санаалаах, ыарахан кэммэр көмөлөһөр, кыһаллар.
Мин кинимнэн киэн туттабын уонна таптыыбын!
Гуринов Мирослав, 8 кылаас
Ийэм
Ийэм миэхэ олус күндү, чугас киһим буолар. Ыраах тэлэһийэ бардахпына ийэм наар күүтэр, ахтар. Мин эмиэ ийэбин олус суохтуубун. Ийэбит барахсан биһигини хаамарга, ааҕарга, суоттурга үөрэппитэ. Кини аата Элеонора… кини баар буолан дьоллоохпун. Мин ийэбин олус-олус таптыыбын!
Евсеева Анэля, 7 кылаас
Күн күбэй ийэм барахсан
Мин ийэбин олус күүскэ таптыыбын. Кини ыраас, кэрэ, нарын майгылаах, асчыт дьоҕурдаах уонна наһаа үчүгэй хаһаайка. Кини баар буолан биһиги дьиэбит куруутун ыраас, сылаас, хаһан да киртийбэт. Оскуолабыттан дьиэбэр тиийэрбэр, дьиэ таһа астык сытынан туолбут буолар.
Төһө даҕаны арыт миигин өйдөөбөтөр, мин ийэбин син биир таптыыбын, олус убаастыыбын. Хаһан да ыалдьыма, хомойума, сарсыардааҥы саҥа тахсыбыт ньургуһун курдук үөрэ-көтө сырыт. Мин эрэнэбин биирдэ бэриллэр олоҕу хас биирдии сөкүүндэни харыстыахха… Мин ийэбин таптыыбын.
Докторова Анна, 8 кылаас
Ийэм
Ийэлээх буоламмын, күн сирин көрбүтүм, бу орто дойдуну, күөх далай халлааны!
Мин ийэм күн курдук сып-сырдык санаалаах, эйэҕэс мичээрдээх, эдэркээн бэйэлээх. Ийэбин таптыыбын да таптыыбын, күҥҥэ тэҥниибин. Кини олус күндү!
Ийэни харыстыаҕыҥ, киниэхэ көмөлөһүөҕүҥ!
Данилов Павел, 8 кылаас
Ийэбин олус күүскэ таптыыбын!
Ийэ диэн сир үрдүгэр саамай кэрэ киһи буолар. Кини баар буолан биһиги бары баарбыт.
Ийэм аата Мария Михайловна диэн. Кини оскуолаҕа алын кылаас учууталынан үлэлиир. Оҕолору кэрэҕэ-үтүөҕэ угуйар. Ийэм айылҕаҕа сылдьарын, сир астыырын наһаа сөбүлүүр. Кинилиин иккиэн дьэдьэнниибит, сир астыыбыт. Иллэҥ кэмигэр дьиэҕэ үлэбин ааҕарбар, билбэт сорудахпын эппиэттииргэ көмөлөһөр.
Мин ийэбин олус күүскэ таптыыбын!
Алексеев Григорий ,9 кылаас
Мин ийэм
Мин ийэм – саамай чугас до5орум. Кини миэхэ барытыгар көмөлөһөр. Сарсыарда эрдээ үлэтигэр балыыһаҕа барар, хойут кэлэр. Сылайан кэллэҕинэ мин наар көмөлөһөөччүбүн.
Биһиги ийэбитин күүскэ да күүскэ таптыыбыт. Дьиэ кэргэммитигэр алта оҕобут. Онон ийэм дьоллоох.
Васильев Афоня, 6 кылаас
Мин ийэбин күүскэ-күүскэ таптыыбын
Ийэ диэн бу сиргээйигин таптыыр, үчүгэйгэ үөрэтэр, куһаҕан суолтан туоруурга такайар күндү киһи… мин наһаа үчүгэй ийэлээхпин.
Кини аата – Екатернина Николаевна диэн, кулуупка үлэлиир. Ийэм аттыбар баарыгар дууһам чэпчиир, санаам үөрэр. Суох кэмигэр соҕотохсуйабын. Онтон кэллэҕинэ – үөрэбин! Ийэм ыарыйдахпына, сүүспүттэн сыллаатаҕына үтүөрэн хаалабын.
- Для учеников 1-11 классов и дошкольников
- Бесплатные сертификаты учителям и участникам
Күнэ-дьыла : 11.10.2019 с.
Учуутал : Борисова Вероника Дмитриевна, Ороһу орто оскуолатын алын кылааһын учуутала
Уруоктиибэ: хатылааһын
Технология: Системно-деятельностный подход, с айыннарыылаах үө рэх
Уруок сыала:
Айылҕаҕа харыстабыллаахтык сыһыаннаһыыга үөрэтии, билиилэрин хаҥатыы. Киһи олоҕор айылҕа суолтатын быһаарыы, быстыспатситимнээхтэринөйдөтүү.
Тыынар уонна тыыммат айылҕа уратыларын быһаарыы;
Уруок соруктара:
Айыл ҕ а ҕ а сылдьыы быраабылаларын били һ иннэрии
Үө рэнээччи билэр- к ө р ө р ба ҕ атынсайыннарыы
Тыл баайын ха ҥ атыы
Үө рэнээччи ырытар, санаатын этэр, бэриллибит т ү гэннэргэ тус сыанабылын биэрэр, бодору һ ар, тэ ҥ нэ э н к ө р ө р, т ү м ү к о ҥ орор, бол ҕ омтолоохбуоларсатабылларынсайыннарыы
А йыл ҕ а ҕ а, харыстанар хамсыыр – харамайдарга, үү нээйилэргэ харыстабыллаахсы һ ы а ныиитии
1. Познавательнай:
- са ҥ арар үө р ү йэх
- ситимнээнса ҥ арыы
-толоруэтиинэнса ҥ аралларын сити һ ии
- бол ҕ о йо н истэр үө р ү йэх
-туссанаатынэтэрдьо ҕ урусайыннарыы
- сана ү ллэстэргээрчиллэр
- са ҥ арар үө р ү йэх
2. Регулятивнай:
- бэйэнисалайынар – дьа һ анар үө р ү йэх
- т ү м ү к о ҥ орорсатабылсайдыыта
- у руоктантугубилэнтахсыахтаа ҕ ынтолкуйдуур
- Тэринии. Үө рэхдьарыгын, соруда ҕ ы толоруу, үө рэххаамыытынистэнтэринэр
- бэйэнисалайынар – дьа һ анар үө р ү йэх
- т ү м ү к о ҥ орорсатабылсайдыыта
3. Коммуникативнай:
- уопсайкэпсэтиигэкытты һ ыы
- проблеманыбииргэ бы һ аарыы
-бодору һ ар үө р ү йэх
4 . Личностнай:
- бэйээппиэтин, толкуйунсаа һ ылаанэтии
- үө рэппит, истибитбилиилэригэроло ҕ уран с ө пт өө х эппиэти биэрии
- бэйэ эппиэтин, толкуйун сааһылаан этии
- тус санааны, сыһыаны сайыннарар үөрүйэх
- Тэринии. Үөрэх дьарыгын, сорудаҕы толоруу, үөрэх хаамыытын истэн тэринии
Туттуллубут методтар – тылынан: быьаарыы, кэпсээьин, иһитиннэрии.
- к ө рд ө р ө р: презентация
- практическай: араас сорудахтаах карточка лар, кинигэ, опыт оноруу.
Учуутал ү лэтэ
Үө рэнээччи ү лэтэ
Үө рэхдэгиттэр үө р ү йэхтэринсайыннарыы (УУД)
Организационный момент. Создание проблемной ситуации - Билиини арыйыы, проблемнай ситуацияны оҥоруу –
Үтүө күнүнэн, оҕолор ! Мин аатым – Вероника Дмитриевна. Эһиэхэ тулалыыр эйгэ уруогун ыыта Ороһу орто оскуолатыттан кэллим.
Миигин кытта тэҥҥэ уруокпутун алгыһынан саҕалыахпыт.
Бүгүҥҥү күн миэхэ ыраас,
чэбдик буол,
Араҥаччылыыр Аан ийэ дойдум
Сылаас тыынынан
угуттаан,
Сайаҕас санаата биэр,
Учууталы кытта тэҥҥэ хатылыыллар
-Билэр – көрөр үөрүйэҕи сайыннарыы
Определение темы и цели урока2-3мин
Уруок тиэмэтин уонна сыалын быһаарыы-2-3 мүн
Уруокпутун саҕалыахпыт иннинэ, күн-дьыл туругун кэтээн көрөн, дневниги толоруохпут. (Учуутал оҕолорго күн-дьыл туругун кэтээн көрөр лииһи толотторор.)
Билигин дьыл ханнык кэмэй ?
Бүгүн салгын температурата -. тымныы.
Термометр ханнык көрүҥнэрин билэҕитий?
Онтон бүгүн биһиги термометр араастарыттан биир көрүҥүн туһанан, итии уонна тымныы ууну чинчийэн көрүөҕүҥ.
Бүгүн эьиэхэ айылҕа оҕото, өйдөөх кыыл – ТИИҤЧЭЭН ыалдьыттыы кэллэ.Тииҥ туһунан тугу билэҕитий?Ким этиэн баҕарар?
Тииҥ – тыыннаах айылҕаҕа киирсэр. Тииҥ эриэхэнэн, тэллэйинэн аһылыктанар. Тииҥ сайын уонна өҥүн уларытар. Тииҥ – үлэһит, өйдөөх,сымса, күндү түүлээх.
Тииҥчээн 1-кы сорудаҕа:
- Буукубалар быыстарыгар ханнык тыл саспытын таайыаҕыҥ эрэ. (слайд 2)
Салгын температуратын көрөн уруоктиэмэтин быһаараллар.
(Чинчийэр үлэ лииһигэр + бэлиэни туруораллар )
Билэр – көрөрүөрүйэҕи сайыннарыы
Актуализация знаний - 7 мин
Билиини арыйыы-7 мүн
Физкультминутка- 1мүн
Сынньалаҥ-1 мүн
5.Актуализация знаний - 7 мин
Билиини арыйыы-7 мүн
Рефлексия- 5 мин
Уруогу түмүктээһин. Рефлексия- 5 мүн
Тииҥчээн 2-с сорудаҕа:
Экраҥҥа айылҕа икки көрүҥҥэ арахсан турара көстөр. (Слайд 3)
Бухартыына ҕа туох ойууламмытый ?
То5о иккигынаараарбыттарый? Ханныктарый?
Айыл5а икки көрүҥҥэ арахсарын көрдүбүт.
Хас биирдии көрүҥҥэ холобурдары этитэлээҥ.
Тыыннаах айылҕа - кини хайдаҕый ?
Ол аата бүгүҥҥү уруокпут сыала – тыыннаах уонна тыыммат айылҕа уратыларын тэҥнээн көрүү, билиибитин кэҥэтии.
Учуутал оҕолорго ыраас лиис (кыһыл уонна от күөх) уонна ойуулары түҥэтэр. (уу, былыт, күн, ардах, ый, кустук, тэллэй, куобах,сибэкки, мас, чыычаах).
- Паарталарга ыраас икки өҥнөөх лиис баар. Хайдах өҥнөөхтөрүй? Бу лиистэргэ халлаан күөх кэмбиэртэн ойуулары ылан, арааран сыьыарыахпыт. От күөх лииспитигэр ханнык ойуулары сыьыарыахпытый? Онтон кыһылга?
Айылҕа тоҕо икки көрүҥҥэ арахсарын чинчийэн билиэхпит.
Биир иьиккэ муох, иккискэ – таас хаамыскалар угуллубуттарыгар уу кутабыт.
Саамай сөп! Ол аата уу тыыннаах айыл5а улаатарыгар, аһыырыгар сүрүн оруолу оонньуур.
Дьэ, көрүҥ эрэ, хайдахтаах курдук биһиги айылҕабыт дьиктиний!
Таабырын (слайд 4)
Физкультминутка
- Чэйин эрэ, сынньаныаххайын. Миигин утуктэн тиин ункуутун ункуулуоххэйин.
Түмүк: Элбэхтэхамсаныҥ, доруобуйаҕытынтупсарыҥ.
Бу ойууларга көстөр хатыҥнар туох уратылаахтарый?
Дьыл кэмнэринэн көрөн хатыҥмытын септеех миэстэтигэр килиэйдээҥ.
Хатыҥмыт дьыл кэмнэринэн араастык уларыйар эбит.
Ханнык дьыл кэмин сөбүлүүгүтүй ?
Муннуктарбытыгар дьыл 4 кэмэ суруллубут. Ким ханнык дьыл кэмин себулуурунэн баран турдубут.
Бэйэ-бэйэбитин кытта тоҕо бу дьыл кэмин талбыккытын кэпсэтиһиҥ.
Истибиккит курдук, дьыл 4 кэмэ барыта кэрэ кэмнээх, умнуллубат тугэннэрдээх эбит.
Туох куттала биһиги айылҕабытын күүтэрий?
Этиҥ эрэ, оҕолор, тоҕо сорох үүнээйилэр уонна харамайдар сүтэллэрий? Ким онно буруйдааҕый?
Ардыгар дьоннор айылҕаҕа буортуну оҥороллорун, кинини алдьаталларын өйдөөбөттөр. Ол түмүгэр айылҕа кэхтэр, кини үүнээйилэрэ, олохтоохторо ыалдьаллар, өлөллөр, сир үрдүттэн сүтэллэр.
Оҕолор, бу уруокка тугу ордук сөбүлээтигит?
Ханнык опыт интэриэһинэйий?
Бүгүҥҥү уруокка тугу билбиккитин, тугу ситэ билбэтэххитин көрдөрөн, бу термометрга кэлэн үс араас айылҕа көстүүтүттэн сөптөөҕү талан сыһыарыҥ.
Күн курдук көнө санаалаах,
Ый курдук ыраас дууһалаах,
Тииҥ курдук булугас өйдөөх буолуҥ!
(сувенирдары бэлэхтиир)
Тыыннах уонна тыыммат айылҕа
(бэйэ санаатын толору этии)
(Чинчийэр үлэ лииһигэр + бэлиэни туруораллар )
Тыынар А: Тыынар, улаатар, аһыыр, элбиир, өлөр.
Тыыммат А: улааппат, тыыммат, аьаабат, төрөөбөт.
От күөх – тыыннаах айылҕа
Кыьыл – тыыммат айылҕа
Биир иьиккэ муох, иккискэ – таас хаамыскалар угуллубуттарыгар уу куталлар.
Хаамыска – ууну оборбот
Муох – ууну оборор.
Хаамыска тыыммат айыл5а5а киирсэр
Муох – тыыннаах айыл5а5а киирсэр.
(Анал лиискэ хатыҥы дьыл кэминэн арааран сыһыараллар)
Билэр – көрөр үөрүйэҕи сайыннарыы
-толору этиинэн санаралларын ситиһии
- уопсай кэпсэтиигэ кыттыһыы
- проблеманы бииргэ быһаарыы
- бэйэ эппиэтин, толкуйун сааһылаан этии
- үөрэппит, истибит билиилэригэр олоҕуран
сөптөөх быһаарыныыны булуу
- уопсай кэпсэтиигэ кыттыһыы
- проблеманы бииргэ быһаарыы
- бэйэ эппиэтин, толкуйун сааһылаан этии
- үөрэппит, истибит билиилэригэр олоҕуран
сөптөөх быһаарыныыны булуу
- бэйэ омугун билинии
-Уруоктан тугу билэн тахсыахтааҕын толкуйдуур
Билэр – көрөр үөрүйэҕи сайыннарыы
-толору этиинэн санаралларын ситиһии
Билэр – көрөр үөрүйэҕи сайыннарыы
- болҕойон истэр үөрүйэх
-тус санаатын этэр дьоҕуру сайыннарыы
- тус санааны, сыһыаны сайыннарар үөрүйэх
- санаа үллэстэргэ эрчиллэр
- подготовка к ЕГЭ/ОГЭ и ВПР
- по всем предметам 1-11 классов
Курс повышения квалификации
Дистанционное обучение как современный формат преподавания
Курс повышения квалификации
Инструменты онлайн-обучения на примере программ Zoom, Skype, Microsoft Teams, Bandicam
- Курс добавлен 31.01.2022
- Сейчас обучается 25 человек из 18 регионов
Курс повышения квалификации
Педагогическая деятельность в контексте профессионального стандарта педагога и ФГОС
- ЗП до 91 000 руб.
- Гибкий график
- Удаленная работа
Дистанционные курсы для педагогов
Свидетельство и скидка на обучение каждому участнику
Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:
5 602 933 материала в базе
Материал подходит для УМК
Неживая и живая природа
Самые массовые международные дистанционные
Школьные Инфоконкурсы 2022
Свидетельство и скидка на обучение каждому участнику
Другие материалы
Вам будут интересны эти курсы:
Оставьте свой комментарий
- 01.12.2020 144
- DOCX 34.4 кбайт
- 1 скачивание
- Оцените материал:
Настоящий материал опубликован пользователем Борисова Вероника Дмитриевна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Автор материала
40%
- Подготовка к ЕГЭ/ОГЭ и ВПР
- Для учеников 1-11 классов
Московский институт профессиональной
переподготовки и повышения
квалификации педагогов
Дистанционные курсы
для педагогов
663 курса от 690 рублей
Выбрать курс со скидкой
Выдаём документы
установленного образца!
Учителя о ЕГЭ: секреты успешной подготовки
Время чтения: 11 минут
Минобрнауки и Минпросвещения запустили горячие линии по оказанию психологической помощи
Время чтения: 1 минута
Академическая стипендия для вузов в 2023 году вырастет до 1 825 рублей
Время чтения: 1 минута
Инфоурок стал резидентом Сколково
Время чтения: 2 минуты
Школьник из Сочи выиграл международный турнир по шахматам в Сербии
Время чтения: 1 минута
Минпросвещения России подготовит учителей для обучения детей из Донбасса
Время чтения: 1 минута
В Белгородской области отменяют занятия в школах и детсадах на границе с Украиной
Время чтения: 0 минут
Подарочные сертификаты
Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако администрация сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.
Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение администрации может не совпадать с точкой зрения авторов.
Кыьынны кун. Олус, киьи сырайын хаарыйар тымныы да буолбатар, син биир сиргэ турбут киьи тонуох
курдук. Ол иьин, тургэнник хааман иьэбин. Танаьым халыныттан, тиритиэх курдук буолан бардым.
Эрдэ уктээбит олук суолум, хаар туьэн, сырыы аайы, арыта кыараан иьэр.Онон, суолбун батыьарбар,
былыргы дьоппуон омук дьахтарыныы, тургэн-тургэнник, кыара5астык хардыылыыбын. Туораттан, киьи керере
буоллар, керен сонньуйуо эбитэ буолуо. Туьахтарбын кере охсоору тиэтэйэн, сырыы аайы, маннай
бултуу барар эдэр о5олуу долгуйабын. Тиритэн, халын бэргэьэбин сэгэччи анньабын, тыын ыла, тохтуу
туьэбин.
Тула, иьиллээбит курдук уу-чуумпу. Маннай туох да суо5ун, тыынар тыыннаах иьийбитин курдук.
Онтон, ейдеен иьиттэххэ, онно-манна тымныыттан булгурута, тоьута барар мас лабаалара "тос" гына
тыаьыыллара иьиллэр. Ханна эрэ тиит хатырыга хачыгырыыр. Етер буолбат, кукаакылар, киьи баарын
билэ охсон, э5эрдэлиирдии, бу аттыбар тэлээрэн кэлэллэр. Тугу эрэ, тумустарын иьигэр:"кыып"
дэьэ-дэьэ, эккирэтиспэхтээн баран, урун хаарынан буруллэн турар тыа иьигэр симэлийэллэр. Ыраах,
хара тыа иччитэ суор обургу, "хулуп-халып" диэн, куолайын араастаан тыаьатара иьиллэр.
Салгыы барабын. Хаар, аныаха дылы, сотобун ортотунан буолбут. Арыый сэниэлээх киьи, тыаны
иьинэн, буурдаан да сылдьыах курдук. Ол эрэн, хаары оймоон, сэниэбин эспэппин-туьахтарбын кэрийэн,
эргийэн кэлэр сирим ыраах. Хаар урдэ, киьи хара5а ирим-дьирим барыар, ып-ыраас, муус манан. Кестер
былаьын тухары.Онон манан кутуйахтар тептеру -таары суурбут суоллара, оьуор аспыт курдук,
бытырыыстанан кестер. Олору батыьа, етер-етер, киьи семуйэтинэн хаарга батары баттаан
ойуулаабытыныы, кырынаас суола, кэккэлии дьэрэлийэр. Етердееххе, куобах аьаан хаары хаспыт,
туора-маара ойуолаабыт суолун омооно кестер.
Баран иьэн, сылайыахпар дылы хантаарынныыбын, тулабын одуулаьабын. Сырыы аайы санаттан-сананы,
кэрэ кестуулэри булабын. Бу соторутаа5ыта чиккэьэн турбут талахтар, титириктэр, халын хаартан
баттатан, умса неруспуттэр. Ааьан истэхпинэ, таарыллан, хаардарын урдубэр тэбээт, кене туьэллэр.
Санаттан сана суол-иис, сырыы аайы биирдиилээн, эбиллэн иьэр.Бу соторутаа5ыта, тиин кэлэн ааспыт.
Онтон бу тиит анныгар, оноло кэлэн, куьунну хасааьын булан, аьаан барбыт. Хаар дьеле хаьыллан,
тула, эриэхэ хахтара ыьылла сытара кестер. Онтон бу хаьыы, тиин аьаабыт сирэ. Отон сэбирдэ5ин,
ону-маны, сиргэ таммалаабыт делуьуэн отонун булан уссэммит быьылаах.
Дьэ, ол курдук, сонургуу, ону-маны се5е-махтайа, маннайгы туьахпар тиийэн кэлэбин. Туох да сылдьыбатах.
Хата, кыраьа хаара эбиллэн, намтаан хаалбыт. Сэрэнэн, кэннинэн киирэн, ендетен биэрэбин.
Кыбылла-кыбылла киириибэр хата, хаар бе5е урдубэр кутуллар, са5абар симиллэр. Онуоха эрэ кыьаммаппын,
тептеру тахсан, умса туттан туран, тэбэнэн кэбиьэбин. Итинник, туьахтарым улахан анаарын кэрийэбин,тугу да туьаммаппын.
Онтон, арыыга баар талахтарга иитэлээбит туьахтарбар тиийэбин. Чугаьаан иьэн, онон-манан,санардыы
куобахтар суурэлээбит суолларын керебун. Эрэл уэскуур- биир эмэ черегер кулгаахтаах, туьахпар киирбит буолуохтаах.
Ол да буоллар, бастакы туьа5ым кураанах тураахтыыр, эбиитин, кырыарбыт. Устан ылан, санаттан
кеьерен, иитэн биэрэбин. Иккиспэр, куобах кэлэн, туьахпын кере олорбохтоон баран, тептеру
теннубут. Хаар баттаан, намтаан хаалан, керде5е. Кэлинни туьахпар, куобах иннэ сытарын ыраахтан
керебун. Уэруубуттэн, сулбу хааман тиийэбин-син кураанах буолбатым! Хаар туьуэн иннинэ иннибит,
токуччу тонмутун, хаар саба буруйбут. туьахтары суэрэн ылан, уруьаахпар адаарыччы сугэн
кэбиьэбин. Итиэннэ, санаам кеммуччэ, тэтимнээхтик, ыллык суолум омоонун устун, дьоппуон омук дьахтарыныы,
тургэн-тургэнник, кыара5астык хардыылаан, дьиэм диэки туьунэн кэбиьэбин.Онон-манан хабдьылар
суурэкэлээбит суоллара кестер, хаары дьеле хаьан, хонон турбут хайа5астара анаарыйар. Хантан да
кэлбиттэрэ биллибэккэ, икки чычып-чаап чыычаах, чылыгыраьа, бэйэбин кытта уэрсэ, кэккэлии кетеллер.
Куоба5ым син ыйааьыннаах. Эмис буолла5а, сарсын, ирбитин к
Читайте также: