Луиза салигаскарова турында реферат

Обновлено: 05.07.2024

Для учеников 1-11 классов и дошкольников
Бесплатные сертификаты учителям и участникам

Мөслим муниципаль районы

Баек урта гомуми белем бирү мәктәбе

Хәсән Туфанның тормышы һәм иҗаты буенча эзләнү дәрес.

Садриева Гөлнара Миңнулла кызы,

татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Тема: “Туфан – үзе бер чор”.

Хәсән Туфанның тормышы һәм иҗаты буенча эзләнү дәрес.

Максат: Укучыларны Хәсән Туфанның гыйбрәтле тормыш юлы һәм шәхес культы фаҗигасе, чорга хас үзенчәлекләр белән таныштыру.

Шагыйрь иҗаты белән танышу барышында, әдәбият белеме буенча белемнәрен ныгыту.

Сөйләм телләрен һәм иҗади фикерләүләрен үстерү.

Материал. 11 нче сыйныфның татар әдәбияты дәреслеге; шагыйрьнең портреты, төрле елларда чыккан китапларыннан күргәзмә;

Җиһаз. Магнитофон һәм аудио кассета, экран.

Йөрисе бар әле җир йөзендә,

Кирз итекләр ун кат тузасы.

Матурлыгын аның күрә алган

Сизә алган төннәр узганчы

Дәреснең планы тактага яки экранга төшә.

1. Хәсән Туфан: “Французлар, шагыйрьләр авылда туа, шәһәрдә үсә, дип әйтә”. Мин дә - авылда туган шагыйрь”.

2. Агыла да болыт агыла.

3.И, якты Казан! Синең нурларың.

4. . Бирде дөнья кирәкне,

Еламаска өйрәтте.

5. Кайсыгызның кулы җылы?-

Бәйлисе бар йөрәкне.

Дәрес барышы.

I . Уңай психологик халәт тудыру.

Хәерле көн, укучылар! Сезгә уңышлы эш минутлары телим.

20-30 нчы елларга хас булган сәяси, иҗтимагый үзенчәлекләрне искә төшерик.

- социализм төзүгә бәйле рәвештә илне индустриялләштерү һәм күмәк хуҗалыклар оештыру;

- ике тапкыр алфавит алыштыру;

- 1920 нче елда ТАССР төзелү;

- татар теленең дәүләт теле дип игълан итү;

- 1934 нче елда СССР Язучылар берлеге оеша;

- дингә һәм дин әһелләренә каршы көрәш алып барыла башлый;

- репрессияләр башлана, илнең барлык зыялы, укымышлы, талантлы кешеләре юк ителә башлый.

Бу чор әдәби хәрәкәткә хас үзенчәлекләрне искә төшереп үтик.

Яшь авторлар килә: Ш.Усманов, К.Нәҗми, М.Максуд, А.Шамов, Г.Кутуй, М.Җәлил, Н.Исәнбәт, Ш.Мансур, Ә.Фәйзи, М.Әмир, Ф.Кәрим, Х.Туфан.

- әдәбиятны хакимият идеологиясенә буйсындыру омтылышы көчәя;

- тема төрлелеге ягыннан:

инкыйлаб һәм шәхес;

бөек төзелешләрне мактау;

мәхәббәт, гаилә кору;

яңа хакимияткә тәнкыйть белән карау.

Традицияләргә тугры калган әдипләрдән кемнәрне әйтеп була?

III. Яңа белем һәм күнекмәләр формалаштыру.

“ Яхшы ата, яхшы аналарның

Яман түгел баласы идек,

Яманлыкның күзенә баса-баса

Уңышларга барасы идек”, - дип яза Хәсән Туфан.

Сез инде аңлагансыздыр, безнең бүгенге дәресебез Хәсән Туфанның тормыш юлы һәм иҗатын күзәтүгә багышлна.

Ни өчен без 20-30 нчы еллар чорына һәм әдәбиятына бәя бирүдән башладык?

Җавап. Чөнки Х.Туфан нәкъ шул чорда әдәбиятка килә.

Х.Туфан сүзләрен китерә:” Французлар, шагыйрьләр авылда туа, шәһәрдә үлә, дип әйтә. Мин дә - авылда туган шагыйрь”. Шушы сүзләрне дәвам итегез.

Җавап. Хәсән Туфан 1900 нчы елның 27 нче ноябрендә (яңа стиль белән 9 нчы декабрендә) Казан губернасы Аксубай волостена кергән Иске Кармәт авылында игенче гаиләсендә 10 нчы бала булып дөньяга килә. Фәхрулла агай укый-яза белгән һәм тирә-як авылларга да дин сабаклары биргән. Бик оста кеше булган, балаларын төрле һөнәрләргә өйрәткән.

Айлар елга күчте.

Еллар белән бергә атлап мин

Бояр җире- безнең җир икән ул,

Әти-әни, имеш, отпавший.

Хизбулла Гөлзизин исеме белән бу шигъри юлларда нинди бәйләнеш бар?

Җавап. 1740 нчы елларда Иске Кармәт авылында көчләп чукындыру була. 1830 нчы елларда чуалышлардан файдаланып, Кармәт кешеләре христиан диненнән баш тартканнар. Патша хөкүмәте алар белән хисаплашмаган, “отпавшийлар” дип аталган мондый катлауларга өстәмә чикләүләр кертелгән. Никахлар чиркәүдә рәсми теркәлмәгәнгә күрә, балалар атасыз туган исәпләнгән. Шуңа күрә, булачак шагыйрь әнисе ягыннан фамилия алып, Хизбулла Гөлзизин була.

Җавап. Бары тик 1906 нчы елда гына авылда мәктәп ачыла. Хизбулла башлангыч белемне әтисеннән ала. Күрше чуваш авылында русча,Чистайда, Адәмсу авылында укый.

Авыл халкының җире аз булганга күрә, күп кенә кешеләр ялланып читкә китеп эшләгәннәр. Бу хәл Хәзрәтовларга да кагыла. Агалары Уралда участок алып, бакыр рудасы чыгарырга уйлыйлар. Хизбулла да алар белән бергә Уралга чыгып китә.

Җавап. Бу аның туган авылы белән бик озакка- ярты гасырдан артык вакытка хушлашуы була. Агалары Хизбулланы Уфадагы “Галия” мәдрәсәсенә укырга җибәрәләр. Ул татар, башкорт, төрек егетләре белән дуслаша, Ш.Бабич белән таныша. Күренекле әдип Г.Ибраһимовтан әдәбият дәресләре ала.

Җавап. 1918 нче елда, казах далаларына балалар укытырга барырга була.Дуслары белән Омский шәһәрендә очрашырга сүз куешалар, ләкин аймыл булып, очрашалмыйлар. Хизбулла документларын югалта. 1919 нчы елга кадәрТюка дигән авылда балалар укыта. Хәсән Кусинов дигән казахның паспорты белән документ эшләтеп, Төмәндәге Зөфәр абыйсы янына китә. Булачак шагыйрьгә Хәсән исеме мәңгегә берегеп кала.

Иҗат, тормыш, язмыш, Хәсән исеме янына Дуфан исемен Туфанга үзгәртә.

1924 нче елда Казанга килә. Яшь булуына карамастан, дөнья гизгән Хәсән беренче көнне үк Казанны үз итә. Иҗатка иман тудыручы әнисе булса, үрнәк бирүче Тукай, остазыТакташ.

Хәзер экраннан шагыйрь иҗатының чорларга бүленешен карыйк.

“ Аягүрә үлеп булыр микән ?” шигыре укыла.

Шигырьдә бирелгән сурәтлелек ачыклана.

Җаваплар. Халык авыз иҗатының афористик фикерләвенә якын тора. Хикмәтле сүзләргә бай, мәкаль-әйтемнәргә охшаш гыйбарәләр еш очрый.

Шагыйрьнең иҗатында сурәтләр, символлар, метафоралар, чагыштырулар һәм символик мәгънәле образлар булу игътибарны җәлеп итә. Башлангыч чор иҗатына бу хас үзенчәлек. Мәсәлән: “Урал эскизлары”, “Еллар итәгендә” шигъри әсәрләрен карап үтик.

“ Ак каен “ шигырендә шагыйрьнең гадилеккә, халыкчанлыкка омтылуы күренә.

Шигырьгә анализ ясала.

30 нчы еллар башына Хәсән Туфан күренекле шагыйрь булып җитешә.Үзенә генә хас шигъри теземнәре булган шагыйрьдән көнләшүчеләр күп була. 1935 нче елда шагыйрьнең язучылар союзыннан куылуына, “Ант” поэмасы сәбәп итеп куела. “Яшьлек килә яшәргә” (“Ант” циклыннан) шигыре укыла.

16 елга сузылган “сәяхәт”.

1942 нче елның 2 нче мартында хәрби трибунал Туфанны “Атарга!” дип хөкем чыгара. Мәскәү 10 ел төрмә һәм 6 ел сөрген белән алыштыра.

Бу вакытта хатыны 40 көн элек, ир бала, Идегәйне таба. Бала үлә, шуның белән бергә Туфан нәселен дәвам итүче дә үлә.

Луиза Салигаскарова һәм Х.Туфанга багышланган матбугат материаллары белән таныштыру өчен укучыларга сүз бирелә.

“ Әйткән идең” җыры тыңлана.

“ Кайсыгызның кулы җылы?” шигыре яттан сөйләнә.

“ Агыла да, болыт агыла”, “Сиңа”, “Чәчәк сибелә җиргә” шигырьләре анализлана.

“ Кайсыгызның кулы җылы ?

Бәйлисе бар йөрәкне. ”

“ И Мостай” шигыре укыла. Магнитофон язмасында шагыйрьнең тавышы .

Х.Туфан Аллага ышанганмы, туган авылына мөнәсәбәте нинди булган?

Укучылар матбугаттан алынган чыганак белән таныштыралар.

Туфан фаҗигасе кайчан башлана, 1937 нче елданмы?

Юк. Күпкә алданрак. Патша хакимиятенең ерткычлырча эзәрлекләүләре, көчләп чукындыру вакытыннан ук. Аның авылдашлары рухи һәм дини ныклык күрсәтәләр. Туфан - менә шул халык баласы.

Шагыйрьнең гыйбрәтле язмышын, гыйбрәтле иҗатын өйрәнгән саен үзеңә яңалык ачасың. Туфан иҗатын М.Җәлил иҗаты һәм батырлыгы белән чагыштырулар бар. Моның белән килешми мөмкин түгел. Гомеренең иң матур чагында, сөйгән хатыныннан, газиз балаларыннан аерган система корбаннарының берсе.

Дәресне күренекле драматург Туфан Миңнуллин сүзләре белән тәмамлыйсым килә: “Хәтта Х.Туфанны урыслар да “святой” дип йөрткәннәр. Шагыйрь йөрәгендәге чамасыз сагыш хисләре аның әүлиялыгын барыбер басып киткән бит. Шулай булмаса, йөрәкләрне актара торган, күңелләрне сызлата торган шигырьләр яза алыр идемени шагыйрь?”

1. “Сөйли торган материя”, “Кармәт истәлекләре” шигыр ьләрен укырга, анализларга.

2. Шагыйрьнең тормышына һәм иҗатына кагылышлы тест төзү.

3.Т.Миңнуллинның “Агала да болыт агыла” исемле драмасы белән таныша башлау.

Переведите нам любую сумму нажав на кнопку. Деньги пойдут на на оплату услуг провайдера, программиста и дизайнера, организацию поездок, очных встреч, фото-видеосъёмку и другие текущие расходы, необходимые для полноценной работы проекта.

Командный раздел

Марий Эл

Татарстан

Регионы

Окно в природу

Блог от Лоцмана

Последние комментарии

Популярное содержимое

За сегодня:

За всё время:

10 июня 1981 года перестало биться сердце поэта и гражданина, жемчужины татарской поэзии Хасана Туфана. Музею поэта в Старой Киремети исполнится 20 лет. Случится это 9 декабря 2010 г.
И уже десять лет прошло с тех пор, как музей перешел в новое здание. Сегодня это – настоящее крестьянское подворье эпохи, в которую жил Туфан. Все так же, как было в его детстве: рядом с домом – хлев для скотины, и даже сено уже скошено и лежит аккуратной душистой охапкой на зимних розвальнях под крышей сарая. Навстречу резному крыльцу, на котором нас встретила хозяйка музея Рушания Миннеханова – клеть для хранения зерна, муки и всякой нужной в крестьянском хозяйстве утвари.

_______________деревня Старая Киреметь

…В Центральном государственном архиве историко-политической документации хранится сборник документов в двух томах с материалами следствия, суда и реабилитации Хасана Туфана (1900-1981г). Именно они помогли дополнить биографию великого поэта, большая часть которой, вплоть до 2000 года (открытия в Старой Киремети музея), не была опубликована.

Хасан Туфан и Сайфи Кудаш в гостях у Гумера Баширова. Озеро "Лебяжье

ДОМ-МУЗЕЙ
Дом - музей Хасана Туфана
Адрес: 423067, республика Татарстан, Аксубаевский район, деревня Старая Киреметь
Проезд: Авт. Казань-Аксубаево до деревни Старая Киреметь
Режим работы:* Ежедневно с 8.00 до 17.00, кроме субботы и воскресенья

Памятные даты и ежегодные мероприятия:
дата основания - 13.12.1986
дата открытия - 09.12.1990
9 мая - День Победы
18 мая - День музеев
1 октября - День пожилого человека
10 декабря - День рождения Хасана Туфана
10 июня - День памяти Хасана Туфана
28 ноября - День Матери

Описание:
Хасан Туфан (1900 - 1981) - поэт, классик татарской литературы.
Новая экспозиция музея, открытая к 100-летию поэта, рассказывает о судьбе Х.Туфана и богатой истории деревни Старая Киреметь. В экспозиции представлены предметы татарского быта, копии документов, свидетельствующих о насильственном крещении татар в 1557 г., и просьба крестьян о возвращении их в магометанскую веру (1906 г.). Интересен также документ о выдаче денежных и хлебных ссуд крестьянам Чистопольского уезда в 1900 году. Подробно представлена жизнь деревни с 20-х годов ХХ в.
Главная тема экспозиции - жизнь и творчество Хасана Туфана. Она знакомит с казанским периодом жизни поэта, ссылкой и пребыванием в родном селе. Воссоздан интерьер казанской квартиры, экспонируется копия личного дела Х.Туфана, репрессированного в 1940 г. и вернувшегося из сталинских лагерей в 1956 г. Из личных вещей в музее хранится рубашка, сшитая в ссылке самим поэтом, в которой он вернулся домой, книги 20-30-х годов ХХ в., написанные на татарском языке латинским шрифтом, и документы жены поэта Луизы Салиаскаровой, собранные за 16 лет ссылки мужа. Среди мемориальных вещей - работающие до сих пор механические часы - будильник "Мир", которые поэт сам неоднократно ремонтировал, первая книга Х. Туфана, изданная в 1930 году латинским шрифтом. Ее выпустили татарские критики Г.Гали и Г. Нигмати. Первая встреча Х. Туфана со своей книгой произошла в Национальной библиотеке Ташкента. Экспозицию дополняют фоторгафии Х. Туфана, в том числе в окружении татарских писателей и деятелей культуры.

Часть экспозиции рассказывает о первом учителе Х. Туфана - мулле Хасажане Ахмерове, который первым в деревне в 1906 году открыл медресе и мечеть, превратил свой дом в библиотеку и открыл ее для жителей деревни Старая Киреметь, занимался просветительством до 1930-х годов.
На открытии новой экспозиции 13 декабря 2000 г. присутствовал Президент Республики Татарстан М.Ш.Шаймиев и другие высокие гости. Подарки, преподнесенные ими, пополнили фонды музея.

Основные экскурсии:
История деревни Старая Киреметь
Годы учебы Х.Туфана в медресе г. Уфы
Казанский период жизни Х.Туфана (1923-1940)
Годы репрессий 1940-1956
Последние годы жизни Х.Туфана 1956-1981 гг.
Детство Хасана Туфана и годы учебы в деревне

Местные достопримечательности:
Мечеть каменная. Построена в 1995 г. на средства жителей д. Ст. Киреметь
Обелиск павшим воинам в годы Великой Отечественной войны в 1941-1945 г. Установлен в центре деревни. Открыт 9 мая 1970 г.
Родник "Тимка" в живописном месте на левом берегу р. Киреметка. Действовал с 1930-х гг. Обустроен в 2000 г.
Родник нефтяников. Находится в живописном месте на правом берегу р. Киреметка в зоне отдыха. Действовал с 1950-х гг. Обустроен в 2000 г.

Основные должностные лица:*
Директор: Минханова Рушания Фоатовна
Адрес дирекции:
423067, республика Татарстан, Аксубаевский район, деревня Старая Киреметь

Наиболее ценные (уникальные) коллекции:
Мемориальная коллекция Х.Туфана - 800 ед. хр.
В том числе:
- Книги 20-30-х гг. на татарском языке, написанные латинским шрифтом.
- Копия личного дела Хасана Туфана, репрессированного в 1940 г. и вернувшегося из сталинских лагерей в 1956 г. (постановления на арест и обыск квартиры, протокол допроса, обвинительное заключение и т. д.).
- Рубашка Х.Туфана из светло-зеленого сукна, которую он сам сшил в ссылке в 1956 г. и в которой вернулся домой.
- Чемодан, с которым поэт вернулся из ссылки.
- Книжный шкаф с личной библиотекой поэта, в которой среди 500 книг находится первая печатная книга Х.Туфана "Поэма и лирика", написанная на татарском языке латинским шрифтом.
- Зеркало настенное, купленное Х.Туфаном по возвращении из ссылки.
- Часы-будильник, самовар ,чайник и др. личные вещи, принадлежавшие Х.Туфану.
- Ридикюль кожаный - первый подарок жене Луизе Салиаскаровой.
- Документы, собранные женой поэта за 16 лет ссылки Х.Туфана.

Любимая жена Хасана Туфана, артистка Луиза Салигаскарова.

ТВОРЧЕСТВО ХАСАНА ТУФАНА
"Туфан" в переводе с татарского означает "буря", "тайфун", "ураган". Поэт выбрал этот псевдоним по прозвищу деда, отличавшегося буйным нравом и неугомонностью. Псевдоним как нельзя лучше подошёл к характеру его поэзии. Словно тайфун — дерзкий, неожиданный, смело разрушающий общепринятые каноны традиционной поэтики — Туфан вступил в татарскую поэзию середины 20-х годов. В 1924 году он напечатал в газете "Кызыл Татарстан" своё первое стихотворение, а уже в 1929-м известный критик Галимджан Нигмати назвал его имя в числе пяти самых ярких звёзд на небосклоне татарской поэзии.
Хасан Туфан принёс с собой в поэзию необычную и яркую образность, напряжённую метафоричность, так резко контрастирующую с классической напевностью бытовавшего в те годы силлабического стиха.
В стихах Туфана не встретишь ни абстрактной символики, ни оторванных от реальной жизни религиозно-мифологических образов, характерных, например, для раннего Такташа. Туфан творчески усвоил всё то лучшее, чего добилась к тому времени реалистическая татарская поэзия, и повёл её дальше. Он подхватил и развил разработанную Х.Такташем свободную ритмику, максимально приближенную к интонации живой разговорной речи.
Произведения Туфана этого периода выделяются безудержным напором чувств, насыщены неожиданными метафорами, сравнениями и размашистыми поэтическими образами.
Ночь, тёмную, как чёрная корова,
Кто-то полоснул по горлу,
И хлынула алым пламенем кровь.
Это домны, точно проснувшиеся вулканы,
Тянут пожар до звёзд.
Поэт всё видит ярко, укрупнённо, в необычном ракурсе. Так, седой Урал в его стихах, лёжа на боку, попыхивает трубкой, а трубка у него — дымящая фабричная труба. И сразу в нашем воображении возникает образ этакого могучего богатыря из народных сказок — щедрого, добродушного, лениво-неторопливого. Пламя, пляшущее над графским домом во время стихийного рабочего бунта, поэт сравнивает со сворой жёлтых собак, терзающих тушу поверженного медведя. Туфан может подсмотреть, как горновые, обливаясь потом, "прячут в печь солнце".
К сожалению, значительная часть ранних произведений Туфана не переведена на русский язык (а переведённые звучат слабее оригинала). Поэтому русскому читателю непросто составить представление о своеобразии Туфана. Но ему нетрудно заметить общее с поэзией "агитатора, горлана, главаря" Маяковского. Подобно Маяковскому, звавшему рваться вперёд, чтоб "брюки трещали в шагу", Туфан весь устремлён в будущее:
Это тело. Как быть с неуклюжим?
Я пиджак развернул бы крылом,
Ну, а сердцу
пропеллер нужен,
Чтоб рвануться
вперед,
напролом.
(Перевод Р.Морана)
Туфан принёс в поэзию яркие, живые характеры людей труда: уральских рабочих, сезонников, бродяг — колоритных и неповторимых "зимагуров" (полупролетариев), "последних мамонтов" предоктябрьской эпохи. Поэту не пришлось ни выдумывать этих людей, ни специально "изучать жизнь", чтобы "отразить рабочую тему": он знал их как свои пять пальцев. Этим и объясняется жизненность и неотразимая сила поэм Туфана "Уральские эскизы", "Начало начал", "Между двух эпох", "Бибиевы". Произведения эти составили неповторимо яркую страницу в татарской поэзии конца 20-х — начала 30-х годов.
Если до него о рабочем писалось "вообще", как о некоем "условном символе", то поэмы Туфана населены живыми и полнокровными образами. Татарские рабочие впервые заговорили своим языком, зачастую грубоватым, непричёсанным, но всегда сочным и ярким. Поэт настолько проникся пролетарской темой, что даже на привычный сельский пейзаж смотрит глазами фабричного рабочего, и шелест осин под резкими порывами ветра напоминает ему гудение нефтяного пламени в раскалённой печи.
Прости мне, Родина,
Что я не соловей,
Что я твой барабанщик скромный!
Прости, что пахнут порохом и домной
Цветы души моей, —
писал он в поэме "Клятва" (перевод Р. Морана).
Его произведения покоряют правдой человеческих характеров. Вот два брата — Гимай и Чапый из поэмы "Бибиевы". Оба из деревни, оба работают на одном и том же заводе, оба ютятся в неказистом заводском бараке. Но какие они разные! Старший, Гимай, всё ещё бредит землей, мечтает, накопив деньжонок, вернуться в деревню. А для Чапыя завод стал родным домом, и он мечтает не о клочке земли для себя, а о том, чтобы всю землю отдать нищим и обездоленным. Гимай выбирает, где полегче. А Чапый работает у мартенов, где день и ночь стоит адская жара, а если увидит несправедливость, самого управляющего не побоится взять в оборот. Гимай цепко держится "за Аллаха", а безбожник Чапый верит только в рабочее братство. В то же время оба брата по-человечески привлекательны, жизненно убедительны.
Удачей автора можно назвать и образ Минапа. Это тип колоритного последнего мужика-сезонника на уральских заводах. Сочными, яркими мазками выписан Хабул — злой, ершистый, непокорный, не умеющий двух слов связать без замысловатого ругательства.

«Шагыйрьләр хакында сүз чыкканда, гадәттә, поэзия өчен яши, диләр. Х.Туфанны исә мин ул үзе шигырь булып яши дияр идем. Чөнки Туфанны шигърияттән, шигырьне Туфаннан башка күз алдына китерү мөмкин түгел. Ул шигъри образга, шигърият дөньясына гашыйк кеше. Шигырьнең теләсә нинди киртәләрне җимерерлек тылсымлы көче барлыгына Туфан кебек чын күңелдән инанган.

1937 ел. Илебез, халкыбыз тарихында "каһәрләнгән ел". Бу ел Хәсән Туфанны да читләтеп узмый. Аны Язучылар Союзыннан чыгаралар. Әсәрләре басылмый, китаплары тоткарлана. Бик күп якын дуслары: Кави Нәҗми, Фәтхи Бурнаш, Фатих Кәрим һәм башкалар кулга алына. Ул да көн саен, аннан да бигрәк төн саен алып китүләрен көтә. Туфанны 1940 елның 18 ноябрендә кулга алалар. Ул башта үлемгә, аннан гомерлек сөргенгә хөкем ителә.

Шәхес культы - башка шәхесләрнең бәхетсезлеге хисабына гына яши ала. Дөресрәге, башкаларда шәхес, характер, талант булуны ул күтәрә алмый. Хәсән Туфан шәхес культының бөтен дәһшәтен үз иңендә татыган кеше. Нахакка ягылган гаеп аны 16 елга җиреннән, туган теленнән аера. Шундый кыен чакларда да гаепсезлегенә, намусына ышанычын югалтмаган якыннары булуы шагыйрьгә нык-лык өстәгәндер. Аларның иң якыны, Туфанның тормыш иптәше - артистка Луиза Салигаскарова. Туфанны кулга алганда аның 4 яшьлек кызчыгы һәм 4 айлык нәни улы кала. Алар мәхәббәте ачы фаҗига белән тәмамлана: күрешү таңы атып килгәндә 1955 елда Луиза Салигаскарова вафат була. Ә 1956 елның 19 мартында, СССРның Генераль прокуроры карары белән, Туфан тулы реабилитация ала, аның бер гаебе дә булмавы, ялгыш утыртылганы таныла.

"Миңа 1956 елның җәендә Казанда аны каршылаучылар төркемендә булу шатлыгы эләкте - дип яза үзенең Туфан турындагы истәлекләрендә башкорт язучысы Мостай Кәрим. - Халык күп түгел иде. Сибгат Хәким, Габдрахман Минский, Гали Хуҗи, Баян Гыйззәт, Мостафа Ногъманның барлыгын хәтерлим. Вагоннан нәкъ үзебез көткән Хәсән Туфан сикереп төште. Без аның "тегендәге" хәл-әхвәлләрен сорашып, аңа кызгану, юату тойгыларын белдерә башлагач, ул кырт кисте: "Монысын куе-гыз әле, егетләр, әйдәгез үзебезнең әниебез - Әдәбият, һәрберебезнең сөйгән ярыбыз - Шигърият турында сөйләшик". Авыр сәгатьләрдә, кыен елларда күңел төшенкелеген өметсезлектән менә нәрсә коткарып калаган икән аны: әниебез - Әдәбият, сөйгән ярыбыз - Шигърият.

Хәсән Туфанның 9 декабрьдә 115 еллык юбилее уңаеннан, гомуми белем бирү мәктәпләрендә, һөнәри белем бирү учреждениеләрендә, китапханәләрдә "Туфан истәлек-ләре" исемле искә алу чаралары, "Шигърият дөньясында" дип аталган әдәби уку кичәләре, шигырь бәйгеләре уздырылды. Халкыбызның олы әдибе Хәсән Туфанның тормышы, иҗаты туган җиренә, халкына бирелгәнлек үрнәге булып тора. Аның шигырьләре чын мәгънәсендә халыкка рухи азык, илһам чишмәсенә әверелделәр.

Хасан Туфан – известный в Татарстане писатель, народный деятель, поэт. Один из немногих, кто удостоился премии имени Габдуллы Тукая, за произведения, написанные на родном языке.

Годы детства и юношества

Хасан Туфан родился девятого декабря 1900 года в небольшом селе под названием Старая Киреметь. Село находилось на территории советского Татарстана. Определить точную национальность поэта исследователям по ряду причин не удалось. В первые годы жизни поэта, на территории села в принципе не было каких-либо образовательных учреждений. По этой причине многие дети получали домашнее образование. Первым учителем для маленького Хасана стал его отец. Именно он учил читать и писать сына, и именно он стал тем, кто первым записал часть биографии мальчика, касающуюся его первых лет жизни. Позднее, когда стали появляться первые школы Хасан Туфан пошел учиться туда.

Известный писатель издавался под псевдонимом, который у него появился, когда Хасан был достаточно взрослым. При рождении он получил фамилию матери – Гульзизин. И хотя фамилия вполне обычная, в Татарстане она встречается довольно редко, из-за чего мальчик всегда выделялся среди сверстников. Будучи уже взрослым Хасан рассказывал о том, что род матери берет свои истоки от беглых крестьян. В давние времена они прошли крещение и причисляли себя к истинным христианам. Однако новое вероисповедание ничего для повседневной жизни не изменило. Предки все равно не ходили в церковь, да и молиться не умели. Как следствие в храме, по церковным законам их не венчали, а детей не крестили. По всем законам веры дети были незаконнорожденными и им присваивалась фамилия, взятая от матери. Такая традиция сохранилась, а потому и Хасану дали материнскую фамилию.

Будучи четырнадцатилетним подросткам Туфан пошел работать. Для этого, он вместе с братьями отправился на Урал, где все они устроились рабочими на медный рудник. Спустя время, когда юноша вернулся к себе на родину, он нашел работу на заводе, связанном с металлургическим производством.

Писательские труды

В тридцатые годы Туфан занимал должность в радиовещательной копании Татарстана. Будучи редактором он сталкивался с разнообразными темами волнующими народ. В это же время Хасан решается сменить основной литературный жанр, в котором он работал. Привычный эпос постепенно заменился на лирику. Стихи, которые появлялись из-под пера поэта со временем стали народными песнями, которые и сегодня звучат во время гуляний.

В небольшом селе в Новосибирской области поэт не переставал писать. Его произведения того периода пронизаны философскими высказываниями и наполнены смыслом, зрелостью рассуждения и поэтичностью.

Читайте также: