Доклад тыва дылда оюннарны садиктерге садик башкыларынга

Обновлено: 30.06.2024

Для учеников 1-11 классов и дошкольников
Бесплатные сертификаты учителям и участникам

Тема: Школага болгаш уруглар садтарынын кичээлдеринге чуруктарны, дидактиктиг оюннарны ажыглаары.

Школа назы четпээн болгаш школа назылыг уругларнын чугаазын сайзырадырынын кол сорулгалары болгаш принциптери.

Чурук-биле ажылдын ужур-дузазы.

Ажыглаан литературанын данзызы.

Тыва дылым чараш дылым,

Тыва дылым байлак дылым,

Ак-кок Тывам ыдык дылы.

Амгы уеде школа назы четпээн уруглар албан черлеринин кижизидикчи башкылары Россиянын комплекстиг болгаш чангыс аай угланныышкынныг чаа программаларынын негелдезин ёзугаар школа назы четпээн уругларны ооредип, кижизидип турар.

Кандыг-даа эртемни ооредирде эн-не баштай куруне стандарттынга ундезилээш, программаны ажылдап кылыр. Программаны тургузуп тура, Тыва Республиканын чонунун культура болгаш национал байдалын, тыва дыл, орус дыл ышкаш, Республиканын девискээринде куруне дылдарынын бирээзи кылдыр санаттынып турарын, оон кууседип турар хулээлгелерин барымдаалап турар.

Назы четпээн уруглар албан черлеринде уругларнын культуразын хевирлээриче, мага бодун угаан-медерелин, мозу-шынарын, сагыш-сеткилин сайзырадырынче угланган.

Чугаа сайзырадылгазынын кол сорулгалары:

- школа назы четпээн уругларнын сонуургалын оттурар.

- биче хемчээлдиг чогаалдарнын утказын хажытпайн чугаалап, ооредир.

-литературлуг чугаага сайзырадыпуругну уран-чечен кылдыр чараштыр чугааладып ооредир.

-долгандыр турар хурээлел дугайында баштайгы билиглерни быжыглаар;

-Культуранын унелиг чуулдери-биле таныштырып, эки бапгай деп минниишкиннерни сайзырадыр.

- улуг болуктун уругларын бижикке ооредип белеткээринче углаар.

- уннерни шын адап, билирин чедип алыр.

Назы четпээн уруглар албан черлери программа дидактиканын принциптерин удуртулга болдургаш, ону ажыглап турар.

Дидактиканын принциптери:

Уругларны ооредип тургаш сайзырадыры;

Уругларнын аажы-чанын болгаш назы харын барымдаалаары;

Ооредиринин билдингири болгаш чогумчалыы.

Школа назы четпээн уруглар албан черлеринин кижизидикчи башкыларынга болгаш эге класстар башкыларынга уругларнын кичээнгейин хаара тудуп, кичээлдерге идепкейин бедидери-биле чуруктарны ажыглаарын сумелеп турар. Чуге ону сумелеп турарыл?

Чурукта чуну коргускенин, чунун дугайында чугаалап турарын эскерип билип алырлар.

Уругнун сагынгыр тывынгыр чоруун бедиир болгашчуруктун утказын чугаалап турар аппаар.

Туннелинде уругларнын дыл домаа сайзырангай аппаар. Долгандыр турар чуулдерни, бойдустун каас чаражын, чуруктан танып билип алырлар.

Чуруктарнын хевирлери янзы-буру болур.

Бойдустун 4 эргилдезинин дугайында;

Идик-хеп дугайында оон-даа оске.

Кажан чурукту ажыглап тургаш, оон темазы уругларга чоок, билдингир. Утказы бодун, домак, чугаа тургузарынга таарышкан болур ужурлуг.

Предметтиг чурукту кичээлдерде хойу- биле ажыглап турар. Чурук- биле ажылдап эгелээрде уругларга беседаны чорудар. Уругларга чурук-биле таныжар уени бээр, боданыр арганы бээр.

Сюжеттиг чурук-биле ажылдап тургаш, Чурукка хамаарыштыр айтырыгларны салып, харылзаалыг чугааны тургустурар. Харылзаалыг чугаа уезинде, арын-баш холл-бут шимчээшкиннерин денге кылыр. . Билдинмес чуве аттары бар болза, словарь ажылын чоргузар. Чуруктун утказынга хамаарыштыр шулуктерни, тывызыктарны, улегер домактарны чугааладыр. . Чурукту албан амыдырал-биле холбап ооредир.

Кыштын соогун тоовас

Чыып чиирге чаагай

Баштай аас-биле чуруп когускенин. Чугаалаар.

Билдинмес состу, тайылбырлап, чурук дузазы-биле билиндирер. Состу шын адалгазын чедип алгаш, оон-биле домак тургузуп, харылзаалыг чугаа тургузар, чоок уткалыг состу тыптырар.

Чижээ: Мажаалай. (Чурук дузазы-биле оон чуруун коргузер. )

-Мажаалай деп чул, уруглар? ( Уруглар билбес болза, чуруун коргузер.)

- Мажаалай –дээрге Адыг ышкажыл, уруглар. Ол кайда чурттап турарыл?

- Адыгны олуруп болбас, ол кызыл дептерде бижиттинген болгаш камгалалдыг дириг амытан-дыр, уруглар.

- Адыг, Мажаалайнын ажыктыг чуулдери бар кым билирил?

- Оон хам кижилер улус артыжаарда дыргаан ажыглап турар, оду эм шынарлыг.

Адыг дээринден оскээр чуу деп адаар болдувус, уруглар? ( Мажаалай. Адыг) .

Чурук-биле ажылдап турувуста, кичээлдин кижизидилгелиг сорулгазы катай чоруп турар. Уруглар оон дыка ажыктыг, чараш чуулдерни билип алырлар.

Чурук-биле ажылдап тура, уругларны ажылдаары-биле узуп ап болур:

Чурук-биле ажылдын ужур дузазы аажок улуг.

Чуруктар уругларнын сос домаан байыдар, чараш чуулге уругларны кижизидер, угаан-медерели сайзыраар.

Кичээлдерде ажыглаар дидактиктиг оюннар.

- стол кырынга ойнаар :

Кичээлдерге ажыглаар оюннар темазы дугжуп турар, кичээлдин кайы-даа этапынга ажыглап болур.

Тыва дылда Кым? Чуу? Деп айтырыгларга харыылаттыннар состерни орус дыл биле холбавышаан улуг болукке ооредип алыры кузенчиг. Чуге?

Тыва дылда чуг-ле кижиге хамаарышкан состер кым деп айтырыгга харыылаттыннар, арткан бисти долгандыр коруп турар чуве аттары чуу? деп айтырыгларга харыылаттыннар. Орус дылда кижиден ангыда дириг амытаннар кым? Деп айтырыгларга харыылаттыннар.

Тыва улустун аас чогаалындан: Тоолдарны, улегер домактарны, тывызыктарны ажыглап болур.

Туннел: Назы четпээн уругларны чогуур деннелге кижизидери болгаш ооредири башкыларнын ада-иелер-биле сырый харылзаазы, оларнын демниг ажылындан дорт хамааржыр.

Чырык чер кырында чурттап чоруур чон бүрүзү келир үеде салгалдарынга төрээн дылын, ёзу-чаңчылдарын, уран чүүлүн, чер-чуртунуң, чонунуң онзагай шынарларын кадагалап арттырып каарын күзээр. Чүге дээрге өгбелеринин дылы, культуразы, чаңчылдары, төрээн чери, чону кандыг-даа язы-сөөк кижиниң бир дугаар үнелеп көөр ыдыктары болур. Ол бүгүнү төрээн дылын таварыштыр өөренип, көрүп, амыдыралынга ажыглаар.

Ниитилел хөгжүп сайзыраарга, делегейде чоннарның дылынга өскерилгелер хөйү-биле таваржып турар. Чамдык дылдарның сөс курлавырынче өске дылдардан чаа-чаа сөстер ажыглаттынып кирип турар, база ол ышкаш чамдык дылдардан хөй-хөй сөстер ажыглаар хулээлгезин чидирип, аас чугаадан үнүп турар. Амгы үеде эң дүвүренчиг чүүлдерниң бирээзи – дылдарның чидип турары болур. Ылаңгыя улуг күрүнелерниң иштинде кирип турар биче чоннарның болгаш республикаларның дылы улуг хоозуралда таваржып эгелээн. Кайы дыл ол күрүнеде күрүне дылы болуп турарыл, шупту чүүлдер эртем, политика, массалыг информация чепсектери, өөредилге талазы-биле адырлар ол дылга чагыртыр апаар. Ынчангаш Россиянын иштинде кирип турар республикаларда байдал нарыыдап эгелээн. Чамдык чоннарның аныяк өскени төрээн дылын билбес, өг-бүлелеринде безин орус дылда чугаалажып турар. ЮНЕСКО-нуң берип турар медээлери- биле алырга, Россияда элээн каш дылдар чиде бээринин айыылында келген. Дыл чидерге нация чидер.

Бистиң төрээн тыва дылывыс база дүвүренчиг байдалда келген. Шак мындыг байдалдарны ЮНЕСКО-нуң эксперттери сайгарып, өөренип көргениниң түңнелинде, тыва дылывыс чиде берип болурунуң айыылын тургузуп турар дылдар аразынче кире берген. Мооң мурнунда чылдарда элээди болгаш аныяктар хөй чон чыылган черлерге тывалажып турган болза, амгы үеде сыр дедир апарган. Бичии уруглар болгаш аныяктар аразында колдуу орус дылга харылзажып, чугаазынга орус сөстерни хөйү-биле ажыглап, тыва литературлуг дылдың нормаларын хажыдып эгелээн.

Программаның кол сорулгазы, уругларга төрээн дылын, культуразын, улусчу чаңчылдарын садиктерге, школаларга болгаш өг-бүлезинге чажындан өөредип чаңчыктырары болур.

Уруглар садтарынга тыва дылды өөредип тургаш, кылыр ужурлуг чүүлдер.

1). Уругларның өг-бүлези болгаш ада-иелери-биле быжыг харылзааны тудуп, деңге ажылдаары.

2). Төрээн дыл кабинедин азы булуңун тургузары. Аңаа тыва өгнүң кезээн кылыры болгаш туруп болгу дег өгнүң эт-херекселдери, хөгжүм херекселдери, национал идик-хеп, уругларга тааржыр тыва ойнаарактар, эр, херээжен кижилерниң эдилелдери-биле кабинетти азы булуңну дерип кылып алыры чугула.

3). Башкының талазындан эрттирер кичээлиниң планын уругларга солун, чогаадыкчы тургузары.

4). Чугаа сайзырадыр кичээл үезинде, сула шимчээшкиннерге ажыглаар тыва улустуң аас чогаалының хевирлерин болгаш башкының бодунуң дилеп-тып, чогааткан материалдарын четчелээри.

5). Уругларның чугаазын сайзырадырда, тыва улустуң аас чогаалының болгаш тыва чечен чогаалдың жанрлары: тоолдар, үлегер домактар, тывызыктар, дүрген чугаалар, алгыш-йөрээлдер, шүлүктер, чечен чугааларны тода номчуп бээри, утказын чугааладыры, шээжиледири, тывызыктарны тыптырары, аянныг шын чугааладырын чедип алыры.

6). Тыва улустуң оюннарын ажыглап тургаш, чугаа сайзырадыры.

7). Улустуң ыры-шоору, сыгыт-хөөмейин, танцы-самын уругларга дыңнадыры, көргүзери, өөредири.

8). Башкының билииниң деңнелин чедип алыры.

Чугула өөредир, билиндирер чүүлдер – төрээн черим, төрел чонум, төрээн дылым. Чугаа сайзырадылгазының үезинде уруглар бир дугаарында төрээн чериниң, төрелдериниң, төрээн дылының дугайында билип, аңаа хамаарышкан сөстерниң утказын сайгарып, чугаазынга тода ажыглап, тыва литературлуг дылдың нормаларынга дүүштүр чугаалап өөренир ужурлуг.

Тывада чамдык черлер аттарын бичии-даа, ортумак-даа, улуг-даа назылыг кижилер бир янзы (литературлуг эвес) адап чаңчыгып калганы таарымча чок. Чижээ: Ак-Довурак – Акторак, Барыын-Хемчик – Барун-Хемчик, Чөөн-Хемчик – Дзун-Хемчик, Шагаан-Арыг – Шагонар, Өөк – Уюк, Балгазын – Балгазик, Уургайлыг – Арголик, Чадаана – Чадан дээш оон-даа өске.

Үстүнде кылып турар чазыгларывысты уругларга бичиизинден тура шын ададып өөредири чугула. Чижээ: Мен Ак-Довурак хоорайда чурттап турар мен. Мээң төрээн кожуунум Чөөн-Хемчик, Барыын-Хемчик. Бистиң суурувус ады Өөк. Чайын Уургайлыг аржаанынга дыштандывыс.

Тыва дылда төрел-дөргүл илередир сөстер бар турда-ла, тываларның хөй кезии орус сөстерни ажыглап турары кымга-даа билдингир. Мама, папа, дядя, тётя, внук, внучка, дедушка, бабушка. Авай, ачай, кырган-авай, кырган-ачай, даай, күүй, чээн, оглум, уйнуум деп чингине тыва сөстеривис аас чугаага үнезин чидирип, ажыглалдан үнүп эгелээн. Бо бүгүнү өөредирде, сөстүң утказын тайылбырлап, чугаазынга үргүлчү ажыглаар кылдыр чедип алыр ужурлуг бис.

Ук темага хамаарышкан кичээлди эрттирип тургаш, башкы уругларга шагдан тура тываларның ажы-төлүнүң ойнап чорааны сайзанак оюунун ажыглаары күзенчиг. Маңаа уруглар ойнап тургаш, болганчок төрел аттарны ажыглай бээр. Башкы уругларның чугаазын хайгаарап тургаш, ук сөстерни өөредирге солун дээштиг. Бо оюнда уруглар колдуу диалогту ажыглаарлар.

Тыва дылдың өске дылдардан онзагай ылгалып турары ө,ү,ң деп үннерин уругларга бичиизинден тура таныдып, ададып, чугаазынга ажыгладып өөредир.Ук чүүлге хамаарыштыр чугааны эгелээр мурнунда, амгы үеде үстүнде үннерге хамаарыштыр бистиң башкыларның болгаш өске-даа кижилерниң кылып турар чазыгларынга доктаап көрээлиңер.

Кандыг-бир хурал-суглаа, оюн-тоглаа, оон-даа өске хемчеглер эрттирерде, аңаа хамаарышкан чарлалдарда болгаш болур чериниң иштин дериир материалдарны компьютерге парлап үндүрүп тургаш, тыва ө,ү,ң деп үннерни орус о,у,н деп үннер-биле кандыг-даа эдилге чокка бижикте ажыглап турарывыс болур.

Чижээ: Богун школага ада-ие хуралы болур. Бөгүн школага ада-ие хуралы болур; 5-ки класстын оореникчилери чыглыр. 5-ки класстың өөреникчилери чыглыр. Бичии болукте уруглар богун келбес. Бичии бөлукте уруглар бөгүн келбес.

Янзы-бүрү хемчеглерни эрттирип тургаш, дерилгезинге ажыглап турар сөзүглелдерде, үлегер домактарда азы кандыг-бир медээлерде чазыглар база хөй таваржып турар. Чижээ:

Эштигде хоглуг, Эштигде хөглүг,

Эптигде куштуг. Эптигде күштүг.

Чалгааның мурнунда – кочу, Чалгааның мурнунда – кочу,
Кежээниң мурнунда – хунду. Кежээниң мурнунда – хүндү.

Бо бүгү частырыгларны болдурбас дизе, башкының компьютерлиг технология-биле ажылдап билири кончуг чугула.

Уругларга ук үннерни өөредип тургаш, адалгазынче хөй кичээнгейни салыр, үннерниң бижимел хевирин таныдып билиндирер, ө,ү,ң кирген үннерлиг сөстерни катаптадыр, чугаазынга ажыглаарын чедип алыр. Бажыңга онаалга кылдыр ындыг үннер кирген сөстерни ада-иези-биле чыып бижиир, чугаалаар кылдыр бээр.

Уругнуң чугаазын сайзырадырда даяныр чүүлдер физминутка-чапсаржыгаштар болур. Тыва дыл кырынга физминутка-чапсаржыгаштарга аас чогаалының хевирлерин болгаш башкының бодунуң чогаадып бижип алган шүлүкчүгештерин ажыглаарга дээштиг.

Ортаа-Мерген одун салзын,

Бичии-Бөөвей бүүрек-баарак маназын.

Ававыска дузалажыыл! – дээш, тараа хоорган кижи өттүнүп, адыжының оюун булгап чоруй, чуп-чудурук, кып-кыры, өп-өжүн, чап-чарын, тас колдук – дээш, шимчээшкиннерин таарыштыр тургузуп алыр.

Ам бодумнуң бижээним шүлүктээн мергежилгелерден киирип көрейн. Уруглар чуруттунуп, бижиттинип турган үезинде холдары шылай бээр.

Бистиң ийи холдарывыс,

Бичии-даа бол, дыштанзын.

Кудумчуга агаарлаашкын үезинде уругларны бойдус-биле таныштырып тургаш, сула шимчээшкинни чорудуп болур.

Часкы хүннүң магалыын.

Чанып келген куштар

Самнап, ойнап турлар.

Бистер база өттүнээл!

Тыва улустуң аас чогаалының хевирлери: тоолдар, тывызыктар, үлегер домактар, дүрген чугаалар. Улустуң аас чогаалы уругларның дыл-домаан, чугаазын сайзырадырындан аңгыда, чүвени сактып алырынга, чогаадыкчы салым-чаяанын оттурарынга ужур-дузалыг. Уруглар тоолдарны дыңнаар болгаш боттары ыдып өөренир, үлегер домактарны сактып алыр, ооң кижизидикчи утказын амыдыралынга ажыглаар, тывызыктарны угаан сайзырадырынга хереглээр.

Ук тоолдарны өөредип, номчуп берип тургаш, билдинмес сөстер болгаш билиишкиннерни тайылбырлаар.

Паарыыл – туткууш.

Инчеек – чаш анай-хураган суп алыр кидистен кылган тускай барба.
Тажы – хаан кижи оглу.

Кокай – бөрүнү ойзу адааны.

Мечи чыл– амытаннар аттарындан тургустунган 12 чылдың бирээзи.

Байбын– ламаларның хүрүмнээрде далгандан тудуп каар кижи хевири.

Шагдан тура тыва кижилер оюн-тоглаага ынак чон чораан. Ооң салдары-биле ажы-төлүнге амгы үеде элээн хөй оюннар кадагалаттынып арткан. Бичии-даа, улуг-даа назылыг кижилер ойнап турар.

— Аъдым өртээр өртең төжүм-дүр.

— Тон даараан кыстарым-дыр.

— Даңза барды, уруум – дээш, уругларның мурнундаазынга ыргак ыяш сунар.

— Бис аза таакпызы тыртпас бис, ававыс таакпызын тыртар бис – дээш, ыяшты ырадыр октаптар.

— Карак-кулак чок кижи мен, орук-ойбаам даарадып алыйн, уругларың бирээзин берем.

— Мен барбас мен – дижип, иезин долгандыр халышкаш алдырбастар.

Уругларның назы-харынга дүүштүр бижиттинген чогаалдарны өөредип тургаш, бир дугаарында уруг төрээн чериниң чурумалын, бойдузун, каас-чаражын билип алыр. Чогаалдарда кирген янзы-бүрү бичии овур-хевирлерниң аажы-чаңнары, амыдырал-чуртталгазы, ажыл-ижи-биле таныжар. Оон аңгыда дириг амытаннар болгаш бойдус темазынга бижиттинген болза, ол бүгүнү камнаарын, хумагалаарын өөредири чугула. Өске-даа өөредип турар темаларга кижизидикчи ажылды күштелдирери болур. Эң кол чүүл, уругларга чогаалдарны номчуп бээри, утказын билиндирери. Боттарынга утказын эдерти чугааладыры, чогаалга хамаарышкан айтырыгларны шын долу харыылап билири.

Шүлүк чогаалынга өөредирде, башкы шүлүктү аянныг номчуп бээрин, утказын билиндирерин, уругларга шээжиледирин чедип алыр.

Уругларның төрээн дылын өөредип тургаш, уругнуң хүн бүрүде чугаазынче кичээнгейни салып, чугаазын сайзырадып, өөредири чугула. Манаа өг-бүле болгаш ада-ие-биле сырый холбаалыг, демнежип ажылдаар.

Уругларга билигни шиңгээдип алырынга дуза кылдыр тыва дыл, чогаал кабинедин, булуңун тургузары болур. Аңаа немей тыва өгнүң кезээн дерип тургузуп, ооң эдилелдерин, тыва хөгжүм херекселдерин, тыва оюннарга ажыглаар ойнаарактарны, карак-биле көрүп, хол-биле тудуп турар кылдыр ажыглаар.

Уругларның чугаазын сайзырадырда, тыва улустуң аас чогаалының хевирлерин, тыва литератураның янзы-бүрү жанрларын, оюннарны, тыва ыры-шоорну ажылга ажыглаары чугула.

Төрээн дыл, чогаал башкызы орус болгаш тыва дылдарны кончуг эки билир, чугаа культуразын сагып, уругларның хар-назынынга дүүштүр эрттирген кичээлдери чогаадыкчы болур ужурлуг.

1.Тыва дыл болгаш чугаа культуразы. – Кызыл,1993.

2. О.Ө. Сувакпит, Б.М. Монгуш, Ч.К. Кара-Күске. Тыва уруглар садынга номчулга ному. – Кызыл, 2001.

Презентация на тему Тыва дыл, чогаал кичээлдеринге оюннарнын ажыглалы, предмет презентации: Разное. Этот материал в формате pptx (PowerPoint) содержит 17 слайдов, для просмотра воспользуйтесь проигрывателем. Презентацию на заданную тему можно скачать внизу страницы, поделившись ссылкой в социальных сетях! Презентации взяты из открытого доступа или загружены их авторами, администрация сайта не отвечает за достоверность информации в них, все права принадлежат авторам презентаций и могут быть удалены по их требованию.

Слайды и текст этой презентации

Тыва дыл кичээлинге аӊгы-аӊгы хевирлиг оюннарны ажыглаары

Кызыл кожууннуң Баян-Кол ниити
билиг ортумак школазының,
тыва дыл болгаш чогаал башкызы
Ооржак Аржаана Николаевна

Сөөлгү үеде дыл башкылаашкынында өөредиглиг оюннар ажыглаарынче элээн улуг кичээнгейни салып турар апарган. Оюн школачыларныӊ дылга өөредириниӊ, оларның чугаа мергежилдерин болгаш чаңчылдарын хевирлээр аргазы бооп турар. Оюн эп-найыралдың болгаш эш-хуунуң сеткилин быжыктырар, оон ыңай уругларны кичээнгейлиг, туруштуг болурунга кижизидер.

Оюннар уругларга чаа-чаа айтырыгларны, өөредилгениӊ болгаш практиканыӊ чаа-чаа сорулгаларын боттары шиитпирлээринге эргежок чугула билиглер, мергежилдер база чаңчылдар-биле чепсеглээринге, оларның бот-башкарлыр болгаш бот-идекпейлиг чоруун, күш-ажылга чаңчылдыын, туралыын, харыысалгалыг болурун, бергелерни эртеринге шудургу болурун кижизидеринге хөй аргаларны ажыдып берип турар.

Дараазында оюннар уругларнын угаан-медерелин, сактыычал шинээн, чогаадыкчы чоруун сайзыратпышаан, даалгаларга харыы бээрде, уругларны бодандырар болгаш янзы-бүрү дилээшкиннер кылырынга чайгаар чедире бээр. Өөреникчилерниң сөс курлавырын байыдар болгаш чеченчидер, аас чугааны сайзырадыр, төрээн дылынга ынакшылды кижизидер, шын бижилгениң дүрүмнерин катаптап, сагындырар.

Тыва чоннуң төрээн дылын камгалап арттырар болгаш сайзырадыр сорулга-биле “Тыва дылды – уругларга” деп программаны республиканың уруглар садтарында боттандырып чорудуп турар. Бо программаны Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызының Национал школаны хөгжүдер институду ажылдап кылган.

Бир эвес уруглар садтарын алыр болза, “Тыва дылды – уругларга” деп программаны Кызылдың № 31 уруглар садында чедиишкинниг боттандырып турар. Чүге дээрге бо уруглар сады үстүнде айыткан программаны херек кырында боттандырарының үндезин шөлү. Маңаа кылып чоруткан ажылдарга даянып, тыва дылды уругларга өөредириниң методиктиг аргаларын ажылдап кылып, уруглар садтарынга ажыглаарын сүмелеп турар. Бо чугула ажылга Кызылдың № 31 уруглар садының кижизидикчи башкызы Буянмаа Нончаттың үлүг-хуузу улуг.

Буянмаа Орлановнаның дугайында бичии уруглар башкызы кылдыр бойдустан-на чаяаттынган кижи деп чугаалап болур. Аажы-чаңы чазык-чаагай, хөглүг, ынчангаш бичии уругларның кичээнгейин бодунче хаара тырта бээр. Ажылынга хандыкшылдыы, бичии уруглар-биле эптиг-ээлдек харылзаазы, оларның эки аажы-чаңын болгаш кандыг бир чүүлге салым-чаяанын сайзырадырынга тывынгыр-сагынгыры, ажылынга кызымаа-биле кады ажылдап турар эштериниң болгаш кээп турар уругларның ада-иелериниң аразында хүндүткелдиг.

Бичии уруглар төрээн тыва дылын чажындан-на эки билир болуру дээш Буянмаа Орлановна сагыш човап чоруур. Ынчангаштың “Тыва дылды – уругларга” деп программаны Кызылдың № 31 уруглар садынга боттандырарынга каш чыл дургузунда идепкейлиг киржип келген.
Тыва дылды бичии уруглар, оолдарга өөредирде оюн-тоглаа аргаларын ажыглап турар. Ынчангаш башкының кичээлдери чаштарга сонуурганчыг болгаш хөглүг.

Буянмаа Орлановна бодунуң арга-дуржулгазын башкы эш-өөрүнге күзелдии-биле таныштырып турар. Тыва дылды бичии уругларга өөредир талазы-биле ооң ажылын Россияның регионнарында башкылар сонуургап, боттарыныы-биле ажыглай бергеннер. Аңаа бадыткал – 2019 чылда Москвага болуп эрткен “Россияның чоннарының дылдары өөредилге системазында: амгы байдалы болгаш сайзыраарының перспективалары” деп Бүгү-российжи эртем-практиктиг конференцияның киржикчилеринге мастер-классты эрттиргени.

Читайте также: