Т1ом сочинение на ингушском
Обновлено: 05.07.2024
Пожалуйста дайте сочинение на ингушском про осканова.
Ткъоалаг1а б1аь шу долалуча хана малхбузехьарча дукъа т1а хьалде доладелар болхлой ц1енош, каст - каста ураг1ъухар мехкдаьтта вышкаш.
Иштта д1адоладелар цу къонача города истори.
Хьаьнала къахьегаш, шоай дезал кхебеш керда г1ишлош хьалъеш боахкача цун бахархошта в1алла дага а дацар еррига Европа б1ехъеш ший к1оага чура аратекха Гитлера б1ехал шоай къонача г1ала т1акхоачаргба, аьнна.
1941 шера Сийлахь – боккха Даьй - Мехка т1ом болабелча ца1 санна массаболча г1алг1ай поэташи йоазонхоши дакъалоац моастаг1ашца вахар – валар къувсаш вай къамо лоаттабаьча къовсамца.
Х1ара денна радиос а газеташа а хоамаш дора, Советский Эскаро фашисташта духьал деча халача т1емах.
Т1ом болабеннача хьалхарча деношка денз, цхьаненна т1ехь шоллаг1вар водаш, т1ем т1а болх г1алг1ай йоазонхой.
Къовсам лоаттабеча халкъа муг1арашка отт уж топа гебаг1аца даь ца 1еш, художественни дешаца Даьхенна г1о де, моастаг1а юхатоха.
Цу т1а яздаьдар :
Вай хьамсарча Кавказа а, цунца цхьана вай Шолжа – г1алийна а 1от1аезъеннай ц1имхара, 1аьржа морхаш.
Немецко - фашистски г1аьхарой шоай ц1еша диза кулг т1ада герт нохчийи г1алг1айи мехка а.
Даьхенна юха а боккха кхерам т1абенача хана, моастаг1чунца т1ом беш вала веза ха т1аэттача хана, шийца валар, моцал, лоал, къел т1аяхьаш, ц1ийх 1абаргадоаца аькха вай хьамсарча, бочача кхуврча т1адийрзача хана со веррига а шуца ва.
Т1еххьара ц1ий т1адам 1абахийталца, котало яккхалца моастаг1чунца т1ом беш а ва со.
Амма со т1ема кхыча участке ва.
Х1аьта а сона хов тхоай фронте оаха моастаг1чоа теха х1ама, вийна фашист фронта шун участкерча мостаг1чун а иззал низ эшаболийташ хургдолга.
Оаха гитлеровцаш дукхаг1а х1алак мел бу, боа мел бу, шоана а аттаг1а хургья къулбехье!
Шоай даьйи ноанойи сий долча т1ема традицешта тешаме хилалаш!
Вай сийлахьча мехка гражданина ц1ера сий дожа ма делаш!
Оаха, т1емахоша, кхы а чоаг1аг1а моастаг1чоа доаг1аш дола та1азар дара, кхы а чоаг1аг1а цунца гоамал лацара т1ахьех шо.
Ши кулг в1ашка ца дуллаш къовсам лоаттабеш а, къахьегаш а хилалаш!
Моастаг1чунгара сихаг1а котало яккха, вай сий долча Ц1еча Эскара г1о дергда оаш цунца.
Воаккхаг1вола политрук Б.
План открытого мероприятия.Литератрно-музыкальная композиция.Г1алг1ай мотт-къаман мотт.
Г1алг1ай мотт - наьна мотт – къаман мотт.
ший мотт хар мел лоарх1аме да дешархошта гучадаккхар;
мета хозал, цун к1оаргал дешархошта гучаяккхар;
бокъонца бола шоай къаман патриоташ кхебар.
Класса кийчо:
дешархой сурташ,плакаташ, книжкай журналий
хьокхам, докладаш
Доска т1ара йоазув:
Мотт – къаман юкъара ганз. Х1ара саго
ший мета хам бе безза, сий де деза.
Хоастабе наьна мотт, хоастае Даьхе,
Кхебе, хозбе, шак1а санн ц1енбеш,
Кердадаккха, илли ала,
Оаз яхийта – мерза ба наьна мотт
Лерга хезача…
I Хьехархочун дош.
Иштта хетачарна дика хьокхам хургба аьнна хет сона вай в1ашаг1кхетарах.
Наьна мотт!Мел деза дешаш да уж х1ара сага. Ма дукха х1ама чулоац цу шин дешо. Цунца дувзаденна да вай вахар: вай хьаькъал, кхетам, вай культура. Наьна меттаца дувзаденна да вай эхь- эздел, г1улакх, сийрдача кхоаненга сатувсар.Мотт вай къаман эггара йоаккхаг1а йола ганз я. Из дег1аихаб баг1ахбувцамца, мах баь варгвоацаш хоза а, б1аьхий а, боккха лорх1ам болаш а ба г1алг1ай мотт. Тахан доккха баркал а оалаш дагабоха беза вайна вай метта хьалхара йоазув кхеллараш: Мальсагов Кураза Зоврбик, вай меттала эггара хьалха йоазув даьраш Беков Дордаг1а Тембот, Озиев Илеза Ахьмад, Озиев Исма1алий Салман. Мах баь варгвоцаш , ч1оаг1а лоарх1аме болх ба цар баьр. Ди бийса ца къувсаш вай йоазон мотт дег1аболабеш, из наха 1омабеш яьккхай цар шоай йоаккха ха.
Халкъа мукъам хоз.
II Мероприяти дешархоша д1ахо д1ахьо.
I Ведущи
Священных слов, заветных, дорогих,
Не так уж много среди слов других.
Так и язык единственно – земным
Стал для тебя с рождения – родным.
Ничто на свете не сравнится
С тем языком, что мог пробиться
В твоих устах, с рожденья лет,
Что для тебя, как божий свет.
II Ведущи
Вай дегаш детталу г1алг1ай мотт бувцаш,
Вай дегаш детталу г1алг1ай мохк безаш.
Тха бочал, фарал, илли – Г1алг1айче,
Иразе, беркате яхийла хьо.
Сийлахьа Г1алг1айче – эздела Даьхе,
Ноаноша хьийста беркате мохк.
Турпала Г1алг1айче – денала Даьхе,
Вай даьша лорабаь къонахий мохк.
I Ведущи
Где б ни был ты, заслышав речь родную
Ты тут же вспоминаешь твердь земную,
Где ты родился, жил и рос,
То есть Отчизна, близкая до слез.
Любой язык сам по себе велик,
Но всех роднее, знай, родной язык.
Родная речь, язык и слово,
Они и есть твоя основа.
II Ведущи
Майрала доага дог – х1аране кер чу,
Эздела г1алаш – х1арне дег чу,
Адамлен мерза са– дошо Г1алг1айче,
Къонахий Даьхе – кура Г1алг1айче.
Вай маьша дахалда г1алг1ай мотт бувцаш,
Вай г1оза дахалда яхь лелош,
Иразе яхийла нана Г1алг1айче,
Кортмукъа яхийла нана Г1алг1айче.
I Ведущи.
Дукха метташ да укх дуненен чу, къаман викалашка хьажжа доккхий а да уж, масала китайций мотт е инглисий мотт, х1аьта г1алг1ай мотт з1амига ба яхалга дац из, г1алг1ай мотт г1алг1аш бувц. Фу хургда т1аккха вай а из ца бувций? Мотт д1абаргба.Кхыча къаман наха вай мотт лора а бергбац е из 1ома а бергбац, бокъалдар аьлча вай воаш из лоарх1аш ца хилча лоарх1аб а бац.
II Ведущи
Дунен метташта юкъе къаьнаг1чарех ба вай мотт.Бале а йоазув 1921 шера мара даьннадац, цудухьа вай мета дукха эшам хиннаб цох.Эггара хьалхара вай метта йоазув даьрех ба Мальсагов Кураза Зоврбик, Беков Тембот, Озиев Салман, Осмиев Хьамзат кыбараш а, цар хьийга къа зехьа доаде йиш яц вай. Мотт эшаш ба – из вай сакхетам, къаман са , ганз я. Дош даша мо, меттахьа дуж г1алг1ай меттала. Лерг хьеста цун ясмален оаз хезача мишта 1елургвар из 1ома ца беш. К1оарга тахка х1ара деша ма1ан, хье ма хиллара хьо байзача, мала вусаргвар хьо беза ца луш?
Мальсагов К.З. вахарах а цо леладаьча балхех а хоам бу дешархочо.
I Ведущи.
II Ведущи
I Ведущи
Г1алг1ай поэташа шоай стихашца хестабаьб вай мотт, х1анз са новкъосташа ешаргья шоана вай метта хетаяь байташ.
IV Дешархоша стихаш еш.
1 Наьна мотт.
Дега гарга ба хьо сона,
Са хьамсара г1алг1ай мотт,
Деша говзал сона енна,
Бицлургбоаца г1алг1ай мотт.
Эггара хьалха сай наьнага
Со хьо бувцаш йистхиннав,
Бера хана 1а нахага
Со харца ца ле 1омаваьв.
Наха хьаг1е хилва аьннаp
1а со новкъа ваьккхавац,
Ийрча,чамза хилда аьнна,
Сона иллеш деннадац.
Нагахь арг1а йоацар дувце,
Меттаза, чамза из хургбар.
Наха дика оалаш беце,
Симал къахьаг1а хетаргбар.
Къаьда, хьаьнала из бецаре,
Вай мотт хьана эшаргбар?
Меттахь оалаш уж децаре,
Дешаш сенна дезаргдар?
Дега гарга ба хьо сона,
Са хьамсара наьна мотт,
Деша говзал сона енна,
Бицлургбоаца г1алг1ай мотт.
2 Г1алг1ай мотт
Г1алг1ай мотт, со кхеваь мотт,
Са даь, наьна дошо мотт,
Зизай хозал, баьций мутт
Денна 1а са дег чу лутт.
Хьона аз сай корта бетт
Со хьа к1оаргал йовза г1ертт…
Х1анаб хьо,аз хьога хетт
Малх мо лепаш,сийрда, ц1ена?
Х1ара дош хьа дегах лет,
Сица, ц1ийца хоттаденна.
Хьо, ца ховчоа къе ба мотт,
Дала безбаь г1алг1ай мотт.
Хьона деннад сибат, куц,
Замо шаьрбаьб,хьекхаш гам.
Хьо ца хилча сена дувц,
Бовргбар дуненцара чам.
Цудухь беза лелабаьб,
Цудухь безаш хьалкхебаьб
Даьш шоай дезал, Даймохк лорош,
Ноаноша шоай ага теркош,
Ахархочо гота йоаккхаш,
Йо1о говза маха боаккхаш,
Мухажарий оаг1ув лувцаш,
Бус оаламаш, фаьлгаш дувцаш,
Маьлха з1анарашца бувцаш,
Нажарга т1а аьшк мо тувсаш,
Г1алг1ай мотт, са халкъа мотт,
Дала безбаь байта мотт.
Аз г1алг1ай мотт лебу.
Аз г1алг1ай мотт лебу
Са къамо из шаьра бувцандаь.
Г1алг1аша цунца беркат кхеду…
Шоай вахар цунах доаландаь
Ширача замалахь денз,
Мел хинна дика – во.
Кар- кара эцаш, багахбувцамца…
Г1алг1аша эздий, камаьрша бийца,
Бухсоццаш беркате г1алг1ай мотт,
Хьа сийле яхаргья массаза.
Г1алг1ай мотт хьоца да,
Са къаман вахаре мел хиннар…
Сий, беркат, эздел, денал, сабар.
Г1алг1аша шун т1а хьаьша везвеча,
Эздий бувца, хьамсара г1алг1ай мотт …
II Ведущи
Г1алг1ай къам, еррига Г1алг1айче тахан къаман культурай ганз дийнъеча, уж юха меттаоттаеча г1улакха бала болаш хила деза .Из да 1алаьмате лоарх1аме,кхоачашде хала, чоалхане дош. Вай даьша, мела халонаш шоашта т1акхаьча яле а, шоай мотт лакхерча дарже лоттабаьб, г1алг1ай мотт бувцаш хезача сапарг1та доалаш, дега дикахетар хулаш хиннад.
I Ведущи
Цхьаккха х1ама гонахьа доацаш, мехках баьха кхойтта шу доаккхаш шоай мотт, культура дег1айоалаеш къахьийгад вай даьша. Цу кхойтта шера царна дагадаьллар дар сихаг1а Г1алг1ай мехка ц1оабоаг1аргбола оамал лахар, нана Даьхе б1аргагор из дар цар массаза а дага кхаьбар .Малаг1а да цун бахьан, даьшта иштта езаш хиннай Даьхе, х1аьта вай заманхошта езаций из? Цар яхь хиннай, вай еций яхь?Царна бийзаб шоай мотт, вайна безаций г1алг1ай мотт?
II Ведущи
I Ведущи
Шоана фу хетт укх хьалах мотт х1аччий балар да ер, е вай х1аччий далар да? Х1анз вай хьожаргда мишта хов шоана г1алг1ай мотт.
1 Дукхаг1а кицаш хьана хов хьожаргда вай.
2 Малаг1а ловцаш хов шоана?
3 Ц1ераш яхал г1алг1ай поэтийи йоазонхойи.
4 Масса алапех латт г1алг1ай алфавит?
5 Малаг1а газет да эггара хьалха кепадетташ арадаьннар, малаг1ча шера
Массане а цхьана ховли довзалеш дашх.
VI Дешархоша д1ахо стихаш еш.
Г1алгай мотт.
Ло1ам болаш къаьста е ло1ам боацаш,
Халкъах,мехках дог лазачоа
Дегаг1оз хул, кхы йоккхаг1а йоацаш,
Наьна меттала аьнна дош хезача.
Бувцаш хьо хезача, сона духьалъувтт
Дега бухье дувша кхийна сурташ:
1урра лоаме сийрдайоаха малх,
Тийна лоама к1ала яда юрташ,
Уйла мара кхоачаргйоацаш гаьна
Со вале а, даим сох дог лазаш
Сона дега й1овхал тела нана.
Наьнал, Даьхел, халкъал кхы дезаг1а
Шийх саг лерх1аш волчун фу хургда?
Сона деза, деза корта беттал,
Эггара хьалха сай мотт керча ди.
Хьо ма барра бувца ховчоа
Б1аьхий ба хьо, наьна мотт,
Хьо ма барра бувца ловчоа
Т1ехьле я хьо, наьна мотт.
Ший халкъ Даьхе езаш волчун
Дозал да хьо, наьна мотт,
Ма барра хьо бувца хайча
Ма ираз дар са, наьна мотт.
II Ведущи
Унахочун мел дукха дарбаш даьдар аьнна, х1ама хилац цун лазара бокъонцадола бахьан гуча ца доаккхе. Иштта да метта хьал а, вай мел дувцар пайда бац х1аране ше бувца мотт ц1енбеш, нийсбеш ца бувце, из бувцарах пайда а хургбац.
I Ведущи
Вай мехка массадолча х1аман доаг1а, лард, овла, духье, г1алг1ай паччахьалкхен са – г1алг1ай мотт хила беза. Мотт боаца паччахьалкхе - паччахьалкхе яц, колони я, мотт боаца къам – ираз дайна, кортамукъале йоаца къам да. Х1аьта тахан вай паччахьалкхе я . Вай паччахьалкхен мотт г1алг1ай мотт ба. Г1алг1ай конституции т1а а белгалдаьд эрсий мотти г1алг1ай мотти г1алг1ай паччахьалкхен метташ да аьнна. Новкъостий, тахан ванна хьалхашка латта кертера декхар да вай мохк, мотт, паччахьалкхе лораяр, цунца лораю вай кортамукъале.
VII Хьехархочун дош.
Внеклассное мероприятие на тему :Благородство и Этикет у ингушей.
КЛАССАЛ АРАХЬАРА МЕРОПРИЯТИ
Тема: Къаман корта- эхь, эздел,г1алг1ай хоза г1улакхаш
Г1алг1ай массаз хиннаб
эздел долаш,
Царгара из даьккха
моттиг яц.
Аз-м доаккхал ду се
г1алг1а волаш,
Духхьал деша тоама
яхаш дац.
Угурчиев Ш. А-Г.
Лоарх1ам: эхь-эзделах,даьй вахарах, къаман хозача г1улакхех бола дешархой кхетам совбаккхар; уж 1омаде а тахка а берий безам кхебар; г1алг1ай багахбувцамцара безам совбаккхар.
Гойтара г1ирс: плакат, интерактивни доска, тайп-тайпара г1алг1ай меттала арадувлача газетий,журналий выставка; г1алг1ай литература.
l. Мероприяти д1айолаяр
ll.Хьехархочун дош.
Хам бе велча хам баь варгвоацаш, мах бе велча булургбоацаш да эздел, яхаш да вай даьй кица.
Хьамсара новкъостий, ер мероприяти д1ахьоргья вай эхь-эздел, къаман хоза г1улакхаш дувцаш,кердадоахаш. Тахан вай бувцаш бола мотт, леладеш дола 1аьдалаш, г1улакх-эздел даьшкара хьа1ома а даь,леладеш да. Вай дай-ноаноша а шоай дай-ноаношкара 1омадаьд уж.
Вай къаман дукха да хоза эздий г1улакхаш, масала: хьаьша-да ларх1ар, зоахалол дувцар, саг йоалаеш замеш бахар, нускал хи т1а даккхар, кхы дуккха а. Х1анз дош лургда вай дешархошта.
lll.Дешархой хоамаш
Дешархо 1. Эхь-эздел, г1улакх, сий, даьй 1аьдалаш, наьна мотт шийца доацаш вола саг, со цу къамах ва ала йиш йолаш вац. Х1ара къаман ше-ший тайпара да уж. Из кхетадеш хила беза кагирхой. Б1арччача халкъа юхь к1айеш, вай даьша леладаь дика г1улакхаш ц1аккха дицлургдоацаш.т1ехьенгара-т1ехьенга доалаш д1адахьа деза массане а. Из вай леладарга хьежжа айлургда халкъа сий.
Хало йоацаш атта дулош
Х1ама да из эздел яхар.
Адмий безам дукхаг1а хулаш,
Сийлахь ду цо сага вахар.
Эздел лелош атта да,
Бакъда, сий цун лакха да.
Наха юкъе хоза доацаш
Г1улакх да из г1ожал яхар.
Юххе г1олла син-пха лоацаш,
Деге дода г1ожа 1ахар.
Г1ожал-ийрча г1улакх да,
1овдалала дакъа да.
Эздело даь дикахетар,
Даьчун хам духьаллатт.
Г1ожало даь халахетар,
Даьра чов еш дег т1а латт.
Даим эздел леладе!
Г1ожалах дег1 лораде!
Дешархо: Хьалхарча замалахьа кхалнаха ц1аг1а тайп-тайпара балхаш деш хиннад маха боаккхаш: палчакх еш хиннай, чокхи тегаш хиннад. Маха боаккхаш йолча йи1ий ц1и хозаш хиннай, х1аьта шоай балха юкъе иллеш доахаш хиннад мехкараша . Х1анз из илли аргда вайна Барханоева Маликас.
Хьо ца воаг1аш ма 1елахьа.
Са дог доха ма делахьа
Нанна ваха хьо даьла1
Дего хержар ва хьо ца1.
Цу хьай дына баргаш хезча,
Гаьнара воаг1аш сайна вайча,
Тохалу са керахь дог,
Ц1аьхха байлу ловза ког.
Лоалахошка ловзар долаш,
Хьо ца1 вар са б1арг т1аотташ.
Везавелар чухь са доацаш,
Дуне дац са х1анз хьо воацаш.
Ц1аг1арбарех лечкъаеш, йоал со хьона палчакх еш.
Сахиларга йоал ца тхьовсаш
Дийнахь-бус хьо дего вувцаш
Малхах-дукъах бутт хьалбаьлча,
Сийсара вай шинне дийцача,
Хьежаш хургья даде йо1
Хье ма лелахьа бабий во1.
Къоано воаг1аш шийна вайча,
Баьри говра т1ера 1овессав.
Шийгара доаг1а з1амаг1ал дича,
Баркал даьккхе д1аихав.
Ший халкъа сий лорале
Г1алг1а массаза а фе хургва,
Мехка кхерам т1абоаг1е,
Чехка оарцаг1а из вувргва.
Бакъда,гуш хуле воккхаг1вар,
Г1аьле оза лоарх1авергвац:
Цунца хьакхашта из валар
Г1алг1ай эздело могадеш дац.
Эхь-эздел ца леладар
Дас-нанас а цунна могийтаргдац.
Х1аьта цар яхар ца деш вар,
Г1алг1ашта юкъе тарлургвац.
Эздел леладер сий долаш
Волга бакъду Даьхено.
Хилар Далл а из везаш
Тешал ду бусалба дино.
Сийле хьона, дуне мел латта,
Дохаргдоаца Г1алг1ай Эздел!
Денгар-денга хозлуш ма латт
1а сийрдайоаха Г1алг1айче.
lV. Къаьнара зоахалол
Дешархо: Зоахалолаш а дувцаш цхьацца дунен безам буаш хиннаб хьалхарча замалахьа ловзарга кагийча нахеи мехкарашеи. Ловзар эттача дийи бийсеи ца къовсаш д1ахьош хиннад.
Дешархоша шоай новкъоста зоахалол дувц (зоахалола юкъе ба 7-ча класса дешархой).
Дунен сердало а хургйолаш,вахара дегаг1оз а йолаш,йиза гуйре санна хьо беркате а йоахоргволаш ва ер Мухьмад. Хьай къона безам укхунца хотта раьза яле, со цунга г1оргья ала деза-кх 1а.
Ер фу саг ва аьлча, укхун мел вола гаргара саг эттача ц1аг1а 1оховш вац ер. Болх бе ховш, кулга говзал йоалаш саг ва ер, ше д1аэттар хьадеш. В1алла даьра ахча шортта ма доаккх укхо, вешта ше даьккхар хьал ца тессача 1еш-м вац.
Ер хьайна чу а лоатталургвале, ер хьайна кара1омалургва,аьнна хете, майрра укханна бйара а хьеже йоаг1аргья ала деза 1а.
(Йо1ои з1амигача сагои халхар ду)
Дешархо: Кагийча наха мехкарашка хаттараш телаш хиннад, йи1ий хьаькъал тохкаш.
(Зоахалол дийцача к1аьнкаша хаттараш тел йи1игашка:
1.Боккхача форда юккъе латташ истол хиннад. Цу истола т1а йиъэ ми1инге цхьатарра бена биъ кхокха 1охайнаб. Цхьатарра 1охайшаб, цхьатарра х1ама йиай, цхьатарра хьалг1айттад. Малаг1а баьг1аб тхьамадалла.
-Къулбехьера бенар. Къулбехье-Макка я- жоп лу йи1иго.
2.Йо1, ладувг1алахь. Зоахалол а хинна маьре а яха доахан д1алахка яхай хьо. Хьа бе тиша саьрг бооал.,х1аьта наькъа юккъе дошо саьрг улл. Хьаэцаргбарий 1а из саьрг?
- Сай бе боалла саьрг сайга бутаргбар аз. Сай фусам хувцаргьяцар аз, х1аьта хьо а хувцаргвацар.
3. Боккха форд ба хьона, форда йисте цхьа га яг1а, цу гаьна т1а пхи г1а доал мел ч1оаг1а мух хьакхарах, дог1а делхарах,1ай а аьхки а, гурахьа а б1аьсти а, бос ца хувцалуш, агарал совг1а меттахьа ца доалаш. Фуд из?
-Аз кхетадечох, боккха форд-дуне да, форда йисте яг1а га- вай кхоллам ба, гаьна т1ара пхи г1а бусалба сага Дала декхар а даь, дийнахьа де дезаш т1адилла пхи ламаз да,-аьннад йо1о.
Дешархо: Тхьовра, вай даьй хана, йо1 чокхи т1а а дийхе, ший к1удал белаж т1а а оттайийя, воккаг1чун сийдеш, з1амаг1чунца дувца безаме къамаьл долаш, хьастара хий да арайоалаш хиннай. Цу хьаста юххе хиннаб беррига безам а морзо а. Йо1ои з1амигача сагои деш дола къамаьл эзделаца хиннад.
V.Дешархой хоамаш.
Даьлагара ва хьаьша ,оалаш да. Г1алг1ай къамо массахана дикаг1дар, хозаг1дар лоаттадаьд хьаьшана лаьрх1а, кхыметтел ц1а а хиннад хьаьша лаьрх1а. Ди-бийса ца къовсаш хьаьша-да т1аэца кийча хиннаб г1алг1ай.
Замечательные обычаи гостеприимства дагестанцев ни в коей мере не утратили своего значения в жизни горцев.
1.Эзделах лаьца малаг1а кицаш довз шоана?
Дешархо: Дуне хозду малхо-саг хозву г1улакх-эздело.
Дешархо: Эг1азваха эздий саг воасталургва, воацар , киса бий а баь леларгва.
Дешархо: Эздел доацачунга денал хургдац, денал доацачунга эздел а хургдац.
Дешархо: Сий долаш ваха хала да, сийдоацаш вала атта да.
Дешархо: Хьайна во хиннадале корта ураг1а кхаба; нахаца во хиннадале, оллавенна лела.
2. Эзделах лаьца ховли-довзали хой шоана?
Дунен чу ше вахаш саг лоравала везар фуд? (Наха во ва алийтар да)
Саго ше вахаш , лораде дезар фуд? (Сий)
Ц1аккха лерг а доацаш, делча дохка а лургдоацаш дар фуд? (Эхь-эздел)
Сага сий доаккхар фуд? (Эхь-эздел, хоза оамал)
3.Эзделаца доаца г1улакхаш довзий шоана?
-Гучахьа воацача сагах 1отташ х1ама алар;
-Саго къамаьл деча хана юкъелелхар;
-1овдала бегаш бар;
-шийга аьлча ловргдоаца х1ама нахага алар;
-Шийгара г1алат даларах ца кхераш хилар;
-Воккхаг1чун даь ца 1еш,з1амаг1чун а сий ца дар;
-т1ехъяьнна баге лееш, деррига къамаьл шийна т1аэца г1ерташ хилар;
-Нахах ца вашаш хилар;
-Бегаш беча хана т1ехваьнна велар;
-наьха къайленаш ха г1ертар;
-Наха хьалха ший сий доврах ца кхерар,….
Цели изучения литературы:
Изучение литературы на базовом уровне среднего (полного) общего образования направлено на достижение следующих целей:
воспитание духовно развитой личности, готовой к самопознанию и самосовершенствованию, способной к созидательной деятельности в современном мире; формирование гуманистического мировоззрения, национального самосознания, гражданской позиции, чувства патриотизма, любви и уважения к литературе и ценностям культуры своего народа;
развитие представлений о специфике литературы в ряду других искусств; культуры читательского восприятия художественного текста, понимания авторской позиции, исторической и эстетической обусловленности литературного процесса; образного и аналитического мышления, эстетических и творческих способностей учащихся, читательских интересов, художественного вкуса; устной и письменной речи учащихся;
освоение текстов художественных произведений в единстве содержания и формы, основных историко-литературных сведений и теоретико-литературных понятий; формирование общего представления об историко-литературном процессе;
совершенствование умений анализа и интерпретации литературного произведения как художественного целого в его историко-литературной обусловленности с использованием теоретико-литературных знаний; написания сочинений различных типов; поиска, систематизации и использования необходимой информации, в том числе в сети Интернета.
Изучение литературы в старших классах способствует решению специфических задач:
обогащение духовно-нравственного опыта и расширение эстетического кругозора учащихся;
формирование умения соотносить нравственные идеалы произведений ингушской литературы и современности;
совершенствование речевой деятельности учащихся на ингушском языке: умений и навыков, обеспечивающих владение литературным языком, его изобразительно-выразительными средствами.
Требования к уровню усвоения материала:
поиск и выделение значимых функциональных связей и отношений между частями целого, выделение характерных причинно-следственных связей;
сравнение, сопоставление, классификация;
самостоятельное выполнение различных творческих работ;
владение монологической и диалогической речью, умение перефразировать мысль, выбор и использование выразительных средств языка и знаковых систем (текст, таблица, схема, аудиовизуальный ряд и др.) в соответствии с коммуникативной задачей;
составление плана, тезисов, конспекта;
подбор аргументов, формулирование выводов, отражение в устной или письменной форме результатов своей деятельности;
использование для решения познавательных и коммуникативных задач различных источников информации, включая энциклопедии, словари, Интернет-ресурсы и др. базы данных;
самостоятельная организация учебной деятельности, владение навыками контроля и оценки своей деятельности, осознанное определение сферы своих интересов и возможностей;
воспроизводить содержание текста, анализировать и интерпретировать произведение, используя сведения по истории и теории литературы;
соотносить художественную литературу с общественной жизнью и культурой;
определять род и жанр произведения;
выявлять авторскую позицию, оценивать и сопоставлять, выделять и формулировать, характеризовать и определять, выразительно читать и владеть различными видами пересказа;
строить устные и письменные высказывания, участвовать в диалоге, понимать чужую точку зрения и аргументированно отстаивать свою позицию;
писать рецензии на прочитанные произведения и сочинения разных жанров на литературные темы.
Читайте также: