Сочинение татар халкынын куренекле шэхеслэре

Обновлено: 04.07.2024

Татар хатын- кызларының нинди генә бизәнү әйберләре юк. Чулпылар, яка чылбырлары, алкалар, хаситә, беләзекләр, йөзекләр.
Каких только нет украшений у татарских женщин! И чулпы, воротниковые цепочки, нокосники, хаситэ, брослеты, колечки.
Калфак ны барыбызның да күргәне бар. Заманына карап, рәвеше дә үзгәрә барган аның. 18 гасырда ак җептән бәйләнгән 80 см озынлыктагы чуклы калфаклар булган. 19 гасырда аларны 16-20 см озынлыктагы бәрхет калфаклар алыштырган. Алтын- көмеш җепләр белән чигелгән чәчәкләр аеруча бер төс биргән аларга.
20 гасырга кергәч, калфаклар тәмам кечерәя. Баш киеме булудан бигрәк, бизәнү әйберенә әйләнеп кала. Ирләр кәләпүшне хәзер дә кияләр, ә менә калфак кигән кызларны сәхнәдә генә күреп була.

Каждому из нас знаком калфак . Со временем менялся его облик. В 18 веке калфаки были связаны из белых ниток и достигали 80 см. в 19 веке их сменили бархатные калфаки, которые были 16-20 см. Золотая вышивка на них придавала им особую красоту, изящество.
В начале 20 века окончательно уменьшается в размерах. Как головной убор не используется, и они становятся предметом украшения.
Любимая татарским народом композитор Сара Садыкова до конца своей жизни сохранила преданность изящному калфаку. Тюбетейку мужчины и сейчас носят, а вот девушку в калфаке можно увидеть только со сцены.

Чәч толымнарына тагын бер бизәк- тезмә - кушып үргәннәр. Татар хатын- кызларының чәчүргечләре аның милли киемнәренә үзара ярашып торган.
Калфакларның формасы үзгәрә, үлчәмнәре кечерәя барган саен, киянтәле чулпылар да, тезмәләр дә кулланылмый башлый. Ә менә чулпыларны хх гасыр уртасына кадәр яратып такканнар.
Еще одно украшение для кос - тезмя . Их вплетали в косы.
Украшения для кос обязательно должны были сочетаться между собой с калфаком. Особенно с калфаком, у которого длинный конец откидывался назад.
С течением времени, по мере изменения форм, длины калфака, и чулпы в виде коромысла, и накостники перестают использоваться.
А чулпы в 2-3 ряда любили носить женщины до середины хх века.

Тагын киемгә бәй ле бер бизәнү әйбере- яка чылбыры .
Бу бизәнү әйбере аеруча нәфис, чын мәгънәсендә сәнгать әсәре. Ул ике өлештән- изү каптырмасы белән күкрәккә төшеп торган асылташлардан тора. Асылташлар урта өлешләрендә фигуралы ваграк, очларында эре ялтыравык җиз тәңкәләр тезелгән чылбырдан төзелә.
Бизәк көмештән яки алтын йөгертелгән материаллардан эшләнгән. Асылмаларсыз каптырма рәвешендә дә ясалганнары бар. Аны инде бай хатыннар гына кигән. Өч чылбырлы яка үсмер һәм җиткән кызларныкы, биштән алып тугызга кадәр чылбырлысы, гадәттә, кияүгә чыккан хатыннарныкы саналган. Биш асылмалысы- классик яка. Үреп ясалган тәңкәләргә уелган асылташлар аларны тагын да матуррак, күркәмрәк итә.

Е ще одно украшение, связанное с одеждой- это воротниковая цепочка . Она состоит из 2-х частей: из броши, которая крепится к стойке воротника и свисающих на грудь цепочек, украшенных драгоценными камнями.
Украшение, в основном, делалась из серебра или материала, опыленное золотом. Считалось, что воротниковые цепочки, состоящих 3-х цепей носили девочки, из 5-ти цепочек зрелые девушки, а женщины носили украшения, состоящих из 5-9 цепей. Классическое украшение состоит из 5-ти цепей. Драгоценные камни, врезанные в сплетение монеты делают еще краше и изящнее.

Чулпы ны татар хатын- кызлары. Балачактан башлап, гомер буена тагып йөргәннәр. Атлаган саен чулпының тәңкәләре чыңлап, тавыш биргәннәр. Рус этногрофы:” Татар хатын- кызларын күрүдән элек ишетәсең,”- дип язып калдырганнар.
Казан татарларында бик борынгыдан ук кулланылган- киянтәле чулпы. Ике башлы бөркет, арыслан сүрәтле әлеге тәңкәләр үзләре үк явыз көчләрдән саклый, дип исәпләнелгән. Чәч толымы бизәгечләре күз тиюдән саклый дип уйлаганнар. Аның чыңы явыз көчләрне куркыта дип ошанганнар. Кызыл сердолик бик яратып кулланганнар.Сердолик сәламәтлек, иминлек, шатлык һәм байлык китерүче таш дип исәпләнелгән.

Хәситә - озынлыгы 30-40 см, киңлеге 5-12 см булган тукыма бәйләвеч ул. Аны сул җилкә аша уң кул астыннан үткәргәннәр (уң култык астына килгәннәр). Хәситә тукымасына коръән яисә бөти савыты тегелгән. Борынгылар кешенең җаны тәненнән уң култык асты аша чыгып китә дип инанганнар. Димәк, хәситә хуҗасының җан сакчысы булган. Хәситәгә төрле тәңкәләр, асылташлар, кыйммәтле ташлар, йомры сәдәфләр тагылган.
Шундый ук бәйләвечләр болгардан чувашларга, мариларга, удмуртларга, мордваларга күчкән.Әмма 19 гасыр ахырында хәситәләр кулланылыштан чыга башлый. Затлы хәситәләрне Казанда бай хатыннары гына кигән.

Хаситэ – женское нагрудное украшение, сшитое из материи. Её украшали монетами, жемчугом, кораллами и мишурой, надевали через левое плечо, под правую руку. Длина составляла 30-40 см, ширина 5-12 см. В хаситу вшивали амулет или выдержки из корана. Раньше люди считали, что когда человек умирает, его душа выходит с правой подмышки. Поэтому хасита была защитницей человеческой души, значит жизни.

В Казани хаситы с драгоценными камнями, с драгоценными украшениями носили только богатые женщины. Похожие украшения перешли от булгар к чувашам, марийцам, удмуртам, мордвам. Но в конце 19 века хаситы перестали носить.

Беләзек – кулга кия торган бизәнү әйбере. Еш кына ювелирлар беләзекне көмештән, сирәк очракларда алтыннан ясаганнар. Яшь кызлар тар беләзекләр, өлкәнрәк ханымнар киңрәк беләзекне хуп күргәннәр. Беләзекләрне төрле ысуллар белән бизәгәннәр: металлны чокып кына да, асылташлар тезеп тә. Фирузә, топаз, аквамарин, сердолик, хризолит, энҗе, якут кебек ташлар файдаланылган. Безнең көннәрдә дә беләзекләр хатын-кызларның иң яраткан бизәнү әйберләре булып кала.

Браслет – украшение, одеваемое на запястье руки. Чаще всего браслеты изготавливали из серебра, реже из золота. Молодые девушки носили узкие браслеты, а женщины постарше предпочитали браслеты пошире. Их украшали разными способами: путём чеканки, инкрустацией драгоценными камнями. Использовались такие драгоценные камни, как бирюза, топаз, аквамарин, сердолик, хризолит, жемчуг, сапфир, рубин. И в наши дни браслеты остаются любимыми украшениями женщин

Кулга кия торган бизәнү әйберләренең икенчесе- йөзекләр . Аларны алтыннан да, көмештән дә ясаганнар. Беләзекләр кебек, аларны да төрле ысуллар белән бизәгәннәр. Бу йөзекләр-ташлары җемелдәп торган бик нәфис йөзекләр булган.

Татар халкы беләзекләр, йөзекләр турында бик күп җыр чыгарган.

“ Кулымдагы йөзегемнең” дип башланган такмак җырларын җырлап, татар кызлары элек аулак өйләр үткәргәннәр:

Һәр кешенең сөйгән яры

Үзенә газиз була.

Гөлләр маяк, сандугачлар

Юлдаш булсыннар сиңа.”

Халкыбызның күңел бизәкләре буыннан- буынга күчә.

Бу киемнәрнең, бизәнү әйберләренең hәркайсы затлы, асыл. Вакытлар узган саен кешеләрнең киемнәре дә, бизәнү рәвешләре дә үзгәрә. Бүген без сөйләгән киемнәрнең, бизәнү әйберләренең кайберләренең музейларда гына күрергә мөмкин дисәк, ялгышмабыз.

Каждое их этих одежд и украшений драгоценно и изящно. Со временем мода на одежду и украшения меняется. Многие из описанных выше одежд и украшений можно увидеть только в музее.

Кулланылган әдәбият:

Ж урнал “Сюембика” 2006г. № 1-12

Полный текст материала Татар халкының бизәнү әйберләре. 5-9 класс. смотрите в скачиваемом файле.
На странице приведен фрагмент.

Спасибо за Вашу оценку. Если хотите, чтобы Ваше имя
стало известно автору, войдите на сайт как пользователь
и нажмите Спасибо еще раз. Ваше имя появится на этой стрнице.

Для учеников 1-11 классов и дошкольников
Бесплатные сертификаты учителям и участникам

Районный конкурс сочинений ,

посвященный Дню Республики Башкортостан и Году российского кино

/На татарском языке/

Тукай безне ң к үң елл ә рд ә

Халилова Назиля , обучающаяся 7 класса

МБОУ СОШ им. Ф.Ахмалетдинова

учитель татарского языка.

201 6 -201 7 учебный год

Сөекле Тукаебыз тормышы һәм иҗаты белән минем беренче танышуым балалар бакчасына йөргән чагыма туры килгән иде. Аның балалар өчен язылган “Кәҗә белән сарык” әкияте, “Бала белән күбәләк”, “Мияубикә”, “Кызыклы шәкерт”, “Шаян песи” кебек шигырьләре әле хәзер дә көмеш кыңгыраулар сыман колагымда яңгырыйлар.

Шагыйрь: «Һич сине куркытмасыннар Шүрәле, җен һәм убыр - барчасы юк сүз, аларның булганы юктыр гомер”, - дип кисәтеп язса да, урманда йөргән чакта артымнан Шүрәле басып җитәр дә, “кети-кети” уйнарга чакырыр, ә елгадан Су анасы килеп чыгар кебек тоела иде. Бу инде Тукаебызның иҗатындагы сурәт-рәвешләрнең тирән тәэсиредер.

– Габдулла Тукайның татар мультфильмнары башында тора, - дип тә әйтер идем. Без аларны беренче татар мультфильмнарыбызда күрдек, “Шүрәле”, “Су анасы” әкиятләре, “Эш беткәч уйнарга ярый” шигыре, “Бала белән күбәләк”не укыганда андагы вакыйгалар күз алдыгызда җанланмыймыни? Җанлана һәм ничек кенә әле! Алай гына да түгел, Тукай иҗаты – мультфильмнар өчен мәңге бетмәс чыганак ул. Балага мультфильмны берничә секунд кына карат, ул аның татарныкы икәнен, һичшиксез, әйтеп бирер. Димәк, татар аннимациясе башында Тукай тора.

Мультфильм ул тәрбия, белем бирү һәм телгә өйрәтү чарасы әле. Тукай иҗаты буенча эшләнгән 30 артык мультфильмны барлык балалар да яратып карый.

Габдулла Тукайның тагын бер асыл сыйфаты - татар җырын, татар моңын сөюе. “Әгәр миңа җырлар ярдәм итмәсә, мин соң туган телебезне сөймәк кеби бер олуг нигъмәткә, байлыкка ия була алыр идеммени”, - дип яза ул. “Мин кечкенәдән үк җырчы идем, - диелгән шагыйрьнең хәтимәсендә дә (соңгы сүзендә). - Кайда ишетсәм дә, җырлау тавышын салкын кан белән тыңлый алмый идем”.

Ишеттем мин кичә берәү
җырлый
Чын безнеңчә матур, милли
көй.
Башка килә уйлар
төрле-төрле
Әллә нинди зарлы, моңлы
көй.

Аның “Әллүки” җырының сүзләре дә, моңы да беркемне дә битараф калдырмас, мөгаен.

Мин үзем дә авыл кызы бит. Бабам таң алдыннан искиткеч көйле тавыш белән укыган Коръән аятьләренең моңы күңелемә сеңеп калган.

Тукай иҗаты күңелемнең нечкә кылларын тибрәндермәсә, бу юлларны язу мөмкин булыр идемени? Милли тел һәм милли моң бер-берсеннән башка яши алмаган кебек, телебез дә милләтебездән аерылып, ялгызлыкка дучар булмасын иде.

Габдулла Тукай татар халкы өчен җаны-тәне белән янучы, йөрәге яшәү дәрте белән тулы булган шагыйрь. Аның шигырьләре гүзәл яшь кызга, илаһи җәннәт бакчасына һәм гашыйк йөрәккә тиң. Менә нинди ул - Тукай. Тукай мәңге безнең күңелләребездә.

Тукай! Татар халкы телендә, күңел түрендә яңгырап торган бу исемнең халык өчен нинди кадерле, аның язмышында никадәр әһәмиятле икәне шөбһәсездер. Нигә шулай, берәүләр, ижаты белән әдәбиятта тирән эз калдырып та, халыкныкы булып китә алмый, икенчеләре, әдәбият тарихына гына тугел, халык тарихына җуелмас битләр яза. Г.Тукайга багышланган инша.

Г.Тукай – татар халкы күгендә якты йолдыз.

“Күңел берлән сөям бәхтен татарның,

Курергә шаһлыгын, тәхетен татарның.

Татар бәхете өчен мин җан атармын:

Татар бит мин, үзем дә чын татар. ”

Тукай феномены, Тукай талантының бөеклеге һәм яшәү көче хакында күп уйландым мин. Бу уйланулар бер нәрсәне ачык аңларга ярдәм итте: халык язмышы милләт язмышыннан аерылгысыз, халык өметләрен һәм әрнүләрен, сөенечләрен һәм тормышын сурәтләгән иҗат кына озын гомерле, кадерле була икән.

Г.Тукай 1886 елның апрелендә дөньяга килә. Балачагы. ятимлек ачысын татып үтсә дә , язмышында зур роль уйнаган изге күңелле кешеләр яхшылыгы , туган як табигатенең гүзәллеге аны шагыйрьлеккә әзерләгән. Инде 1905 елда Тукайның шигырьләре басыла, үзе таныла башлый. Ләкин бу иҗат гомере 1913 елда туктап, өзелеп кала. Нибары унсигез елга сузылган бу юл Г.Тукайга мәңгелек дан, исем, дәрәҗә алып килде.

Жисми яктан шагыйрь тормыштан китсә дә, еллар үткән саен Тукай шәхесе безгә якыная, кадерлерәк була бара. Аның тарафыннан иҗат ителән 400 дән артык классик шигырь , 9 поэма, 350 дән артык чәчмә әсәре чын татар телендә язылуы, телнең нәфислеге һәм саф булулары белән аерылып тора.

Тукай ижаты куптән инде халыкара хәзинәгә әверелде. Ул татар әдәбиятында дөнья халыкларының телләренә иң күп тәржемә ителгән әдип. Тукай иҗаты дөнья мәдәнияты бакчасындагы татар чәчәге ул. Үзе дә төрек, гарәп, фарсы, рус, казах, татар телләрен яхшы белеп Пушкин, Лермонтов , Толстой, Крылов, Некрасовны, рус теле аркылы көнбатыштан Байронны, Шекспир, Гейне, шәрыкътан оригиналда Хафиз, Сабир, Сәгъди, Низаминыукыган, тәржемә иткән, алар иҗаты белән татар халкын һәм башка төрки халыкларны таныштырган язучыларның беренчесе.

Шуңа күрә дә безнең куңелләрдә, йөрәкләрдә, Тукай рухы, Тукай шигырьләре, Тукай моңнары. Тукай рухы яшәгәндә, Тукай моңнары яңгыраганда татар милләте, аның теле яшәр, киләчәге якты булыр!

Габдулла ТукайИмя Габдуллы Тукая известно не только в Татарии, но и далеко за её пределами. Его знают все, кто ценит искусство, кто любит поэзию. Творчество Тукая многогранно: он поэт и публицист, литературный критик и общественный деятель. Для развития татарской поэзии и в целом культуры он сделал также много, как Пушкин для русской поэзии и культуры. Габдулла Тукай родился в апреле 1886 года в деревне Кушлавыч бывшей Казанской губернии. Оставшись рано сиротой, Габдулла первое время жил у дедушки, который в 1889 году отправил мальчика в Казань. В 1895 году девятилетний Габдулла приехал в Уральск к двоюродной сестре. Оставшись рано сиротой, Габдулла первое время жил у дедушки, который в 1889 году отправил мальчика в Казань. В 1895 году девятилетний Габдулла приехал в Уральск к двоюродной сестре. В Уральске прошли детство и юность поэта. Здесь он поступил в медресе, в этом городе начал писать стихи. В этом уральском городке молодой Тукай познакомился с творчеством великих русских поэтов - Пушкина и Лермонтова. Их стихи покорили сердце начинающего поэта. Работая в типографии корректором и экспедитором, Габдулла Тукай не мог мириться с той эксплуатацией, которая здесь царила. За десять рублей в месяц от него требовали, казалось, невозможного. В таком же положении жили наборщики и другие рабочие. Однажды Тукай высказал рабочим, что надо защищать свои права и не бояться хозяина. Хозяин типографии заметил, что молодой корректор подбивает рабочих к недовольству, но принимать крутых мер не стал, так как боялся едких стихов Тукая, который уже печатался в газетах. Он только побольше загрузил работой вольнодумца. Но Тукай всегда был верен тому, что наметил. Он решил дать бой хозяину, и стал готовить рабочих типографии к выступлению с требованием увеличить зарплату. Видя, что юноша тверд характером, хозяин решил разделаться с Тукаем и уволил его из типографии. Перед молодым Тукаем встал вопрос, куда пойти? К этому времени он уже был известным поэтом. Его талантом восторгались многие, владельцы казанских и других газет приглашали поэта к себе на работу. Среди них была и оренбургская газета миллионера-золотопромышленника Рамеева "Вакыт" ("Время"). И хотя Тукай знал, что Рамеев поэт и что у него есть неплохие стихи, он все же не пошел к нему. Его мечтой стала Казань, где более бурно, нежели в Оренбурге или Уфе, кипела жизнь. И он устремился в Казань. Тукай любил свой народ и, пожалуй, из татарских писателей прошлого никто не сумел с такой глубиной и художественной силой выразить дух народности, как сделал это он. Тукай горячо, самозабвенно любил Казань. С этим городом у него связано все лучшее в жизни. Но вместе с тем в Казани он пережил и много горьких минут. Поэт говорит, что татарский народ найдет счастье только в единстве с русским народом, на земле отцов. Тукай гневно отвергает идею, которую старались протащить сбежавшие в Турцию Г. Р. Ибрагимов и Ю. Акчура. Не с Турцией, а с народами России найдем мы счастье, пишет Тукай. С народом России мы песни певали, Есть общее в нашем быту и морали. Вовеки нельзя нашу дружбу разбить, Нанизаны мы на единую нить. За период жизни Тукая в Казани нет, пожалуй, ни одного его поэтического сборника, на который не налагался бы арест. Дружба Тукая с Ф. Амирханом, Г. Камалом, Г. Кулахметовым и большевиком Хусаином Ямашевым способствовала формированию идейных взглядов поэта. Он с большой теплотой пишет о первом татарском большевике X. Ямашеве.
Казань, в которой поэт прожил свои последние годы, была мила Тукаю, он посвятил ей немало прекрасных строк. Поэт называет ее "светозарной", городом науки и искусства. Когда здоровье Тукая ухудшилось, поэту советовали поехать лечиться на юг, но у него не было на это средств. Друзья собрали ему немного денег и отправили лечиться в деревню.

Вы можете изучить и скачать доклад-презентацию на тему Татар халкының милли киемнәре. Презентация на заданную тему содержит 12 слайдов. Для просмотра воспользуйтесь проигрывателем, если материал оказался полезным для Вас - поделитесь им с друзьями с помощью социальных кнопок и добавьте наш сайт презентаций в закладки!

Татар халкының милли киемнәре. Татар халкы элек-электән бик матур киенергә яраткан.Чигелгән түбәтәйләре, берсеннән-берсе матур калфаклары, бизәкле читекләре белән дан тотканнар. Татар хатын-кызлары милли бизәкләр белән чигелгән алъяпкычлар кигәннәр. Үзенчәлекле матур күлмәкләрне, камзуллар-ны татар халкы аеруча яратып кигән.

Татар хатын-кызлары алтын яки көмеш белән бизәлгән,төрле чигүле, бизәкле калфаклар кигәннәр. Татар хатын-кызлары алтын яки көмеш белән бизәлгән,төрле чигүле, бизәкле калфаклар кигәннәр.

Түбәтәйләр Борын-борыннан ир-егетләр түбәтәй кияргә яратканнар. Көндә кия торган түбәтәйләрне карарак төстәге тукымадан теккәннәр. Бәйрәмнәрдә кияр өчен ефәк, парча, бәрхеттән теккәннәр. Байлар энҗеле яки алтын-көмеш җепләр белән чигелгән түбәтәй киюне дәрәҗә санаганнар.

201169 201172 201292 201283 201291 201166 201167 201168 201289 201286 201165 201170 201176 201288 201281 201175 201174 201293 201287 201164 201282 201177 201178 201284 201285 201290 201173 201171 201163 201294

Обратная связь

Если не удалось найти и скачать доклад-презентацию, Вы можете заказать её на нашем сайте. Мы постараемся найти нужный Вам материал и отправим по электронной почте. Не стесняйтесь обращаться к нам, если у вас возникли вопросы или пожелания:

Не стесняйтесь обращаться к нам, если у вас возникли вопросы или пожелания:

Мы в социальных сетях

Читайте также: