Сочинение кышкы уеннар на татарском языке
Обновлено: 08.07.2024
Максат : Балаларның кыш фасылы турында булган белемнәрен баету һәм системалаштыру, кышкы табигатькә хас билгеләр турындагы белемнәрен ныгыту; бәйләнешле сөйләм телен камилләштерү; эзлекле һәм мөстәкыйль фикерләүне үстерү; татар теленә өйрәнүгә кызыксыну уяту.
Җиһазлау : дәреслек, компьютер, мультимедийный проектор, сорау һәм җаваплары презентация итеп ясалган.
Дәрес барышы.
Оештыру өлеше.
Уңай психологик халәт тудыру.
- Сегодня у нас, ребята, будет необычный урок. В чем же заключается его необычность? Мы соединили урок татарского языка и урок изобразительного искусства(рисования). У нас сегодня гости. Это учителя татарского языка из разных городов и сел РТ. Давайте поздороваемся с ними, ребята.
- Исәнмесез балалар, утырыгыз.
- Бүген ничәнче число?
- Атнаның нинди көне?
- Урамда бүген көн нинди?
Белемнәрне актуальләштерү.
а) сүзләрне кабатлау: җил, салкын, җылы, болытлы, аяз, бозлавык, кыш, кар ява, буранлы, суык, карлы, кыш бабай, кар бабай, кар кызы, чана, чаңгы, тимераяк, шуа, шуабыз, шугалак, уйныйбыз.
б) 1 енче укучы.
– Синең исемең ничек?
(Минем исемем …)
-Синең фамилияң ничек?
(Минем фамилиям …)
- Сиңа ничә яшь?
- Синең чанаң бармы?
(Әйе, минем чанам бар)
- Син таудан шуарга яратасыңмы?
(Әйе, мин таудан шуарга яратам)
2 нче укучы
– Синең исемең ничек?
- Син ничәнче сыйныфта укыйсың?
(Мин беренче сыйныфта укыйм)
- Син чаңгыда шуа беләсеңме?
(Әйе, мин чаңгыда шуа беләм)
3 енче укучы
- Синең исемең ничек?
- Син кайда яшисең?
(Мин Васильевода яшим)
- Син кайсы республикада яшисең?
(Мин Татарстан республикасында яшим)
4 енче укучы
- А теперь ты, Данил, спроси своего соседа, как его зовут? Пойдет ли он сегодня на каток?
в) Түбәндәге диалогларны тәрҗемә итү:
- Саша, син бүген урамга чыгасыңмы?
- Юк, бүген салкын, җил.
– Алсу, әйдә чана шуабыз.
- Минем чанам юк, чаңгым бар.
- Ярар. Мин чана шуам, син чаңгы шуарсың.
– Әни, бүген салкынмы?
- Әйе, уналты градус салкын.
– Азат, әйдә тауга барабыз.
- Әйдә. Бүген көн җылы, рәхәт.
Физ. минут. (Карусель)
– Дәреслек.(72 бит, кышкы көн)
Укып чыгу (укытучы)
Балалардан укыту, тәрҗемә итү.
Сорауларга җавап бирү:
Бүген көн нинди?
Урамда ничек?
– А теперь посмотрим на картинки и вспомним, в какие игры мы любим играть зимой. (рәсменәр күрсәтелә һәм балаларның җаваплары)
Рәсем ясала(кар бабай).
– Ребята, о чем мы говорили сегодня на уроке татарского языка?
-Молодцы, наш урок окончен. Сау булыгыз!
Полный текст материала Кышкы уеннар, 2 класс смотрите в скачиваемом файле.
На странице приведен фрагмент.
Спасибо за Вашу оценку. Если хотите, чтобы Ваше имя
стало известно автору, войдите на сайт как пользователь
и нажмите Спасибо еще раз. Ваше имя появится на этой стрнице.
Есть мнение?
Оставьте комментарий
Упражнения на технику чтения и понимания прочитанного
Тонкости и секреты работы в Яндекс.Почте
Как работать с детьми с СДВГ в обычном классе?
Отправляя материал на сайт, автор безвозмездно, без требования авторского вознаграждения, передает редакции права на использование материалов в коммерческих или некоммерческих целях, в частности, право на воспроизведение, публичный показ, перевод и переработку произведения, доведение до всеобщего сведения — в соотв. с ГК РФ. (ст. 1270 и др.). См. также Правила публикации конкретного типа материала. Мнение редакции может не совпадать с точкой зрения авторов.
Для подтверждения подлинности выданных сайтом документов сделайте запрос в редакцию.
О работе с сайтом
Мы используем cookie.
Публикуя материалы на сайте (комментарии, статьи, разработки и др.), пользователи берут на себя всю ответственность за содержание материалов и разрешение любых спорных вопросов с третьми лицами.
При этом редакция сайта готова оказывать всяческую поддержку как в публикации, так и других вопросах.
Если вы обнаружили, что на нашем сайте незаконно используются материалы, сообщите администратору — материалы будут удалены.
- Для учеников 1-11 классов и дошкольников
- Бесплатные сертификаты учителям и участникам
"Татарстан Республикасы Бикетау муниципаль районының Әлдермеш урта гомуми белем бирү мәктәбе"гомуми белем бирү муни ципаль бюджет учреждениесе
Х Республиканский конкурс научно- исследовательских, проектных и творческих работ учащихся
"Татар халкының кышкы уеннары"
Төзеде: 7 нче сыйныф укучылары
Зиганшина Ризәлә,Галәвиев Ирек
Рәхимова Илкәй Әюп кызы-
география һәм тарих укытучысы,
Вәлиева Алсу Зөфәр кызы-
татар теле һәм әдәбияты укытучысы
- Татар халык уеннарының әһәмияте , актуальлеге;
- Проектның максаты һәм бурычлары;
- Татар халык уеннары буенча эдэбиятка күзәтү.
2. Төп өлеш. Татар халкының кышкы уеннары:
4. Кулланылган әдәбият.
Уеннарны халыкның бай хәзинәсе дип атыйлар.Уеннарга карап халыкның яшәү рәвешен, дөньяга карашын, мәдәни бизәкләрен өйрәнергә була. Әмма безнең бүгенге максатыбыз уеннарга карап тарихны өйрәнү түгел,ә алардагы сәламәтлек,тәрбия чыганакларын өйрәнү.
Беркемгә дә сер түгел: хәзер без урамда уйнарга яратмыйбыз, күбрәк өйдә телефон тотып утырабыз. Безгә шундагы виртуаль дөьяда кызыграк.Күзләребез сукырая,гәүдәләребез кәкрәя,башларыбыз ара дип тә уйламыйбыз.Ә безнең әти-әниләребез, дәү әти-дәү әниләребез көннәр буе урамда саф һавада уйнаганнар, шуңа күрә сәламәт тә, безгә караганда зирәгрәк тә булганнар.Нинди генә уеннар белмәгән алар! Аларның күбесе белән без хәтта таныш та түгел.
Менә без, үзебез дә, Әлдермеш мәктәбендә, шул уеннарны кире кайтарырга булдык.Бу проектның максаты:
Т атар халкының кышкы уеннарын яңарту.
Максатны тормышка ашыру өчен түбәндәге бурычлар куелды:
-Төрле мәгълумати чаралардан татар халык уеннарын өйрәнү;
-Яңа кышкы уен кагыйдәләрен өйрәнү,уенчыклар әзерләү,уеннарны башкаларга өйрәтү;
-Прект өчен фото,видеоматериаллар төшерү;
-Проект һәм презентация әзерләү.
Татар халкының уеннары бик күп төрле.
3.Җитезлек өчен("Чүлмәк сатыш")
4.Сөйләм телен үстерү өчен (Мәкаль әйтеш, "Ак, димә,кара, димә")
5. Зирәклек өчен("Гөрләмеш")
6.Осталыкны арттыру өчен ("Самовар")
7. Игътибарлык өчен ("Чыпчык чык")
8 . Кайберләре бер үк вакытта зирәклек тә, җитезлек тә , уяулык та тәрбиялиләр ("Почмак алыш")
9 Җырлы-такмаклы уеннар ("Ал кирәк, гөл кирәк") сәнгатькәрлекне үстерәләр.
Уеннарның барлык төрләрен дә туплаган җыентыклар,китаплар,интернет чыганаклар бар. Бик бай, 84 уен туплаган җыентык-Рәшит Ягъфәров төзегән "Балалар фольклоры" китабы. Нәкый Исәнбәтнең "Балалар фольклоры"дигән китабында 105 данә җырлы-сүзле уеннар тупланган. Җырлы-биюле уеннарны туплаган чыганаклар да бик күп . Тагын,бик кадерле уникаль чыганак бар-ул өлкәннәрнең балачак хатирәләре.
Төп өлеш. Татар халкының кышкы уеннары
Һәрбер халыкның, һәрбер төбәкнең, хәтта һәр авылның үз уены була икән. Бездә башкаларга таныш булмаган өч уен табылды: "Бәрәңкә", "Солдат", "Чиертеш" уеннары. Алар, кыш көне уйнала торган уеннар булулары белән, безнең өчен бик актуаль булып чыктылар.
1 нче уен: "Бәрәңкә"
Бу уен кыш көне тигез, каты җирдә уйнала.Уен коралы: 40 см. һәм 15см. озынлыктагы, 3-4см.диаметрлы ике шома таяк. Җиргә озын таяк сыярлык итеп, тар гына, тирән булмаган өчпочмаклы чокыр ясала.Уенчылар ике командага бүленә.1нче команда чокыр янында кала, 2нчесе каршы якка баса. 1нчеләр,чиратлап таякны очырта башлыйлар, 2 нчеләр тотарга тиеш.Ничә баллга кадәр уйныйсы алдан килешенә.
Иң элек "10лы" оча: кечкенә таяк чокырга аркылы куела һәм озын таяк белән очыртып җибәрелә. Тотып алалар икән-аларга 10 балл . Тота алмасалар баллар 1нче командага була.. Тотсалар да, тотмасалар да , таякны шул урыннан кире ыргытып чокырга төшерергә кирәк. Төшсә,тагын 10 балл оталар.
Аннан "20ле" оча: кечкенә таякны бер кул белән югары күтәреп, озын таяк белән сугып очыртып җибәрәсең.Тотып алалар икән- 20 балл оталар.Кире ыргытып, чокырга төшерә алсалар, тагын 20 балл өстиләр. Әле уенны катлауландырырга була: "10лы"да озын таякны чокырга аркылы куеп, "20ле"дә бастырып куеп, кире очып килгән таяк аңа тиеп төшсә, тагын 5әр балл өстәлә.
Соңыннан "Чак-Чок" оча: кечкенә таякны озыны белән сугып башта өскә чөясең, аннан каршы команда өстенә сугып очыртасың. Шунда "чак-чок"-дигән тавыш чыга. Тотсалар 30 балл оталар. Тота алмасалар, 1нчеләр озын таякны , җир үлчәгән кебек атлатып, таяк барып төшкән урынга кадәр атлатып, балл җыялар. Шулай, командадагы барлык уенчылар уйнап чыга.Очырган таягын тоттырган уенчы бу чиратта уеннан чыгып тора. Аннан командалар урыннарын алмашалар, читкә чыккан уенчы да кушыла.Килешенгән баллны җыйганчы уен дәвам итә. Ул 200-300 балл булырга мөмкин. Отылган команданы шул кадәр "черек бәрәңге ашаучылар" дип үртиләр. Күрәсең, сугыш елларында ашаган өшегән черек бәрәңгеләр кайтавазыдыр бу. Уенның исеме дә шуңа "Бәрәңкә" дип атала. Ләкин ул бик кызык , мавыктыргыч уен. Монда төгәллек,җитезлек кирәк.
2 нче уен "Солдат"
“ Солдат” уенын күбрәк малайлар уйнаган, кызлар да читтә калмаган, билгеле.Уртага аркылы озын сызык сызалар. Бер якка , читкәрәк китеп, пластмасса шешә утырталар. Аумасын өчен эченә кар тутыралар. Икенче якка параллель 6 сызык сызалар.Сызыклар белән шешә арасы 3метр чамасы. Сызыклар-алар хәрби дәрәҗәләр: иң ерагы солдат, аннан лейтенант, капитан, майор, полковник, генерал.Теләгәндә тагы өстәргә мөмкин. Санап, көтүчене билгелиләр дә, ул савыт ягына баса. Калган уенчылар сызыклар артына баса. Уен өчен һәрбер уенчыга озын таяк кирәк була. Я көрәк, я себерке сабы булган инде ул элек. Уен башында барысы да солдат дәрәҗәсендә булалар.Чиратлап уйныйлар. Беренче уенчы “солдат” сызыгы артына басып, ипләп кенә селтәп, таягын савытка таба ыргыта.Савыт аварга тиеш. Шуннан, йөгереп барып таягыңны алып чыгарга кирәк. Көтүче бар бит әле. Ул тиз генә савытны кире урынына утыртырга тиеш. Савыт егылган килеш ул сине бернишләтә алмый. Шул арада өлгермәсәң, ул сине куып китә. Таягы белән сиңа тия дә савытны аударып сызыкны чыгып китә. Син көтүче булып каласың. Өлгерсәң, син инде югарырак званиедә-син лейтенант. Званиең үскән саен, син якынрак сызыктан ыргыта аласың. Әгәр дә званиең көтүченекеннән югарырак икән, ул сиңа таяксыз килеш тия алмый. Таягыңны иелеп алуга-суга ала. Менә шунда инде хикмәт:кем- кемнән җитез. Я син өлгерәсең савытны яңадан сугып егарга, я көтүче. Тик ул башта сиңа сугарга тиеш, аннан гына савытка суга ала. Таягын сиңа терәп диярлек тота инде, куркыныч итеп: менә тиям, менә тиям дип. Әгәр дә син генерал дәрәҗәсенә җитешсәң, сиңа инде таяклы да, таяксыз килеш тә тия алмыйлар. Уенчылар шулай чиратлап таякларны ыргыталар. Савытны ераграк куйсаң, бик сирәге тидерә ала. Савыт тирәсендә таяклар җыела. Көтүче өчен кызу вакыт, ә башкалар өчен кызык момент инде бу. “Бу уеннарны уйный –уйный без караңгы төшкәнне дә сизми кала идек, әниләр чыгып чакырып алгач кына туктый идек”,- дип сөйли өлкәннәр. Без дә уйнап карадык кагыйдәләрен өйрәндек. Искиткеч күңелле уеннар. Кышкы салкынны да сизмисең, телефоннар да онытыла икән.
Өченче уен “Чиертеш”
Бу уенны кышкы озын кичләрдә өйдә, идәндә сузылып ятып уйнаганнар. Элек туганнар, күршеләр кичләрен бер-берсенең хәлен белергә дип кич утырырга ешрак килә торган булганнар. Олылар сөйләшеп чәй эчкәндә, балалар гөр килеп “Чиертеш” уйнаганнар. Аның өчен 30-40 данә агач шакмак кирәк. 3-4 см.диаметрлы ботакны 3см олылыгында кисеп чыгасың. Аннары аларны урталай ерасың. Шакмакларны идәнгә сибеп җибәрәсең. Аларның кайсы йөзе белән, кайсы сырты белән төшә. Уенчылар чират-чират чиертә башлый. Йөзе белән төшкәнне бер-берсенә тидерергә, сырты белән төшкәнне бер-берсенә чиертеп җыеп алырга кирәк. Чиертү чиста булырга тиеш, өченче шакмакка тидерергә ярамый, югыйсә чираттан чыгасың. Иң күп шакмак җыючы җиңүче була. Бу уен кузнага ошаган.
Уеннарның һәрберсе бик кызык, мавыктыргыч. Аларны уйнаганда вакыт узганы да сизелми. Җитезлекне, төгәллекне арттыралар, ә саф һавада уйналулары хәрәкәтчән уеннар булулары белән сәламәтлек өчен иң ышанычлы чара булып торалар. Шуның өстенә алар дуслыкны ныгыталар. Кагыйдәләре катлаулы булып тоелса да, бер-ике тапкыр уйнаганда истә калып бетәләр. Нәкъ менә катлаулырак булулары белән кызыктыралар да.Уенны ике кеше белән дә, зур команда белән дә уйнап була.
Татар халык уеннары халкыбызның тарихи гореф -гадәтләрен дә саклыйлар. Уеннарда инде күптән кулланыштан төшкән сүзләр, җырлар, такмаклар була. Уеннарның һәрберсенең барлыкка килү тарихы бар. Кайбер уеннар куп төбәкләргә таныш, ә кайберләрен бары тик аерым авылларда гына беләләр.
Без, замана балалары, хәрәкәтчән уеннарны бөтенләй уйнамыйбыз диярлек. Хәтта белмибез дә без аларны. Шуңа күрә үзебезгә бурыч итеп куйдык: яңа җәйге уеннар да өйрәнергә, башкаларны да өйрәтергә.
№ слайда 1
КЫШКЫ УЕННАР Бәйләнешле сөйләм үстерү
№ слайда 2
№ слайда 3
№ слайда 4
Бездә кунакта- Кыш бабай!
№ слайда 5
№ слайда 6
РЕБУС ЧИШҮ КЫ 10 НАР Е КЫШКЫ УЕННАР
№ слайда 7
Урамда . ява. Балалар . ясыйлар. Кызлар . , . шуалар. Малайлар . уйныйлар. чана чаңгы кар хоккей кар бабай СҮЗЛӘРНЕҢ УРЫНЫ КАЙДА?
№ слайда 8
№ слайда 9
№ слайда 10
СОРД КАРДС Чана ,буран,хоккей уйный, чаңгы шуа,тимераяк, кыш,кар бабай ясый,җил,кәшәкә,чана шуа, кар, чаңгы,кар атыша,тауда шуа чана чаңгы тимераяк кәшәкә кар җил буран кыш хоккей уйный чаңгы шуа кар бабай ясый чана шуа кар атыша тауда шуа
№ слайда 11
КЫШ БАБАЙ СОРАУ БИРӘ Как вы скажете? -на улице снег идёт -на улице холодно -У меня лыж нет , а санки есть. -Я иду на горку. Как вы спросите у друга? -У тебя лыжи есть? -Ты катаешься на санках?
№ слайда 12
СЕЗ НИЧЕК УЙЛЫЙСЫЗ? ВЫ КАК ДУМАЕТЕ?
№ слайда 13
Карточкалар белән эш Малай тауда шуа. Малай таудан кайта. Малай тауга бара.
№ слайда 14
№ слайда 15
№ слайда 16
Презентация Зимние игры/ Кышкы уеннар, Казань, 2011 на татарском языке из 15 слайдов с лексикой, картинками и упражнениями по теме.
Презентация - Татар алфавиты
- формат ppt
- размер 872.5 КБ
- добавлен 28 января 2012 г.
Презентация " Татар алфавиты" ( Татарский алфавит), Калуга, 2012 состоит из 23 слайдов со стихами - загадками на татарском языке , рисунками - отгадками и кроссвордами для каждой буквы татарского алфавита на татарской кирилице. Будет занимательна для начального обучения татарскому языку.
Презентация - Татарстан башкаласы - Казан ш. рене? ист?лекле урыннары
- формат ppt
- размер 6.28 МБ
- добавлен 28 ноября 2011 г.
Презентация фотографий Ф. Галиева , Татарстан башкаласы, Казань, 2010 17 слайдов с дневными и ночными видами столицы Татарстана (Казани - 1000 лет). Названия достопримечательностей даны на татарском языке. Рекомендуется использовать на уроке по Отечественной географии по теме " Республика Татарстан", а также в русско-татарских школах на уроках страноведения в качестве иллюстративного материала.
Презентация - Учим татарский язык по песням и стихам
- формат ppt
- размер 2.98 МБ
- добавлен 24 октября 2011 г.
Презентация из 25 слайдов на татарском языке с текстами известных народных песен и стихов татарского народа; включено классическое стихотворение гения татарской поэзии Габдуллы Тукая " Туган тел". Тексты иллюстрируются фотографиями видов Татарстана, портретами авторов и изображениями героев.
Презентация Фигыль. Кабатлагыз (Глагол. Повторение)
- формат ppt
- размер 1.76 МБ
- добавлен 18 января 2012 г.
Татарова С. Ф. Презентация Фигыль из 15 слайдов на татарском и русском языках, Калуга, 2012. Со схемами, таблицами, пословицами и различными заданиями для повторения основных глагольных времён татарского языка.
Татарова С.Ф. Сыйфат. Презентация Прилагательное на татарском языке
- формат ppt
- размер 1.76 МБ
- добавлен 07 февраля 2012 г.
Презентация " Сыйфат / Прилагательное" из 8 слайдов на татарском языке со схемами, упражнениями и примерами. Подойдёт и в татарских, и в русско - татарских школах.
Татарова С.Ф. Хайван балалары
- формат ppt
- размер 3.17 МБ
- добавлен 15 декабря 2011 г.
Татарова С. Ф. Презентация Зверики на татар. языке, Калуга, 2011 из 10 слайдов с картинками животных для начинающих изучать татарский язык: единственное и множественное число, счёт до 10; годится и для темы "Животные".
Читайте также: