Сочинение ча а зударий а

Обновлено: 03.07.2024

Николай Евграфович Алмазов едва дождался, пока жена отворила ему двери, и, не снимая пальто, в фуражке прошёл в свой кабинет. Жена молча пошла следом за мужем. В кабинете Алмазов простоял с минуту на одном месте, глядя куда-то в угол.

(1)Николай Евграфович Алмазов едва дождался, пока жена отворила ему двери, и, не снимая пальто, в фуражке прошёл в свой кабинет. (2)Жена молча пошла следом за мужем. (3)В кабинете Алмазов простоял с минуту на одном месте, глядя куда-то в угол. (4)Потом он выпустил из рук портфель, а сам бросился в кресло, злобно хрустнув сложенными вместе пальцами.

(5)Алмазов, молодой небогатый офицер, слушал лекции в Академии генерального штаба. (6)Он сегодня представлял профессору практическую работу — инструментальную съёмку местности.

(7)До сих пор все экзамены шли благополучно, и только одному Богу да жене «Алмазова было известно, каких страшных трудов они стоили. (8)Само поступление в Академию казалось сначала невозможным. (9)Два года подряд Алмазов проваливался и только на третий упорным трудом одолел все препятствия. (10)Не будь жены, он, возможно, махнул бы на всё рукой. (11)Но Верочка не давала ему падать духом и постоянно поддерживала в нём бодрость. (12)Она приучилась встречать каждую неудачу с ясным, почти весёлым лицом. (13)Она отказывала себе во всём необходимом, чтобы создать для мужа хотя и дешёвый, но всё-таки необходимый для занятого человека комфорт. (14)Она бывала его переписчицей, чертёжницей, чтицей, репетиторшей и памятной книжкой.

(15)Прошло минут пять тяжёлого молчания. (16)Наконец заговорила Вера:

— Коля, ну как же твоя работа? (17)Плохо?

(18)Он передёрнул плечами и не отвечал.

- (19)Забраковали твой план? (20)Скажи, всё равно ведь вместе обсудим.

(21)Алмазов быстро повернулся к жене и заговорил горячо и раздражённо:

— Да, забраковали! (22)И это из-за какого-то поганого пятна.

— (23)Какое пятно, Коля? (24)Я ничего не понимаю.

— (25)Ах, ну обыкновенное пятно, зелёной краской. (26)Ты ведь знаешь, я вчера засиделся, устал, руки начали дрожать — и посадил на чертёж пятно. (27)Да ещё густое такое. жирное. (28)Стал подчищать и ещё больше размазал. (29)Думал я, что теперь из него сделать, да и решил кучу деревьев на том месте изобразить.

— (41)Но почему же он так уверенно говорит, что там нет кустов?

- (42)Какие ты детские вопросы задаёшь, Вера! (43)Да двадцать лет местность эту знает лучше, чем свою спальню.
есть на свете, да ещё немец вдобавок.
потому, что он вот уже (44)Педант, какие только
(45) Видно было, что этому сильному человеку хочется заплакать.

(46) Муж и жена долго сидели в тяжёлом раздумье, не произнося ни слова.
(47)Вдруг Верочка энергичным движением вскочила с кресла.

— (48)Слушай, Коля, нам надо сию минуту ехать! (49)Одевайся скорей.

(50)Николай Евграфович весь сморщился, точно от невыносимой физической боли.

(51)Ах, не говори, Вера, глупостей. (52)Неужели ты думаешь, я поеду оправдываться и извиняться?

— (53)Никто тебя не заставляет ехать с извинением. (54)А просто, если там нет таких дурацких кустов, то их надо посадить сейчас же.

(55)Когда Алмазовы приехали к садовнику, белая петербургская ночь уже разлилась по небу и в воздухе синим молоком. (56)Садовник был недоволен поздним появлением заказчиков и их необычной просьбой, и тогда Верочка рассказала ему подробно всю историю с злополучным пятном. (57)Садовник слушал сначала недоверчиво, но, когда Вера дошла до того, как у неё возникла мысль посадить куст, он сделался внимательнее.

(58)Какие изволите посадить кусты? — только спросил он.

(59) Остановились на кустах сирени.

(60) На другой день Вера никак не могла усидеть дома и вышла встретить мужа на улицу. (61)Она ещё издали, по одной походке узнала, что история с кустами закончилась благополучно. (62)Алмазов был весь в пыли и едва держался на ногах от усталости и голода, но лицо его сияло торжеством.

(72)Но Вере было мало того, что он рассказал. (73)Она интересовалась самыми мельчайшими деталями: какое было выражение лица у профессора, каким тоном он говорил про свою старость, что чувствовал при этом сам Коля.

(74)И они шли домой так, как будто бы, кроме них, никого на улице не было: держась за руки и беспрестанно смеясь. (75)Прохожие с недоумением останавливались, чтобы ещё раз взглянуть на эту странную парочку.

(76)Николай Евграфович никогда с таким аппетитом не обедал, как в этот день. (77)После обеда, когда Вера принесла Алмазову в кабинет стакан чаю, — муж и жена вдруг одновременно засмеялись и поглядели друг на друга.

— (78)Ты — чему? — спросила Вера.

— (79)Да так, глупости. (80)Вспомнилась вся эта история с сиренью. (81)А ты?

— (82)Я тоже про сирень. (83)Она теперь будет навсегда моим любимым цветком.

(По А. И. Куприну)

Что значит любить друг друга по-настоящему? Любые отношения невозможны без взаимопонимания и поддержки. Уметь ставить себя на место другого – ключ к счастью. В тексте А.И. Куприна поднимается проблема понимания сущности любви.

Оба аргумента взаимосвязаны и дополняют друг друга, помогая читателю понять сущность настоящей любви. Приведённые автором примеры доказывают, что умение любить – это великий дар, которым обладает далеко не каждый. Так, любовь Верочки Алмазовой – это самопожертвование, потому что она готова на всё ради своего мужа.

Итогом размышлений писателя становится такая позиция: любящий человек старается сделать жизнь своего избранника счастливой даже ценой отказа в удовлетворении собственных потребностей. Любовь требует постоянной самоотдачи.

В заключение хочется отметить, что истинная любовь идёт рука об руку с взаимопониманием. Нужно научиться слышать другого человека и быть рядом не только в минуты радости, но и в трудное время.

Хьуьнахула д1авоьдуш, цхьана ирзе кхочу . Кхузахь долу сурт , хьежа к1ордор доцуш , хаза ду . К1айчу, ц1ечу, тайп-тайпанарчу зезагашна къорза куз тесча санна , хаздина х1ара ирзо . Жимма сада1а хьо охьалахвелча , баца юккъехь гуш хуьлу хьуьнан ц1азамаш. Ц1азамаш мерза а, ша-тайпана хьожа йолуш а хуьлу . Малхбасешкахь ц1азамаш мерза а, кегийра а хуьлу , хьуьнан 1индаг1ехьа даккхий , жимма муьста чам болуш . И ц1азамаш пайдехь а, дарбане а ду , къаьсттина берашна .

Лекхачу хьуьна юккъехь тийна , бодане хуьлу . Делахь а , к хузахь шайн болх беш кегийра хьун ю – коьллаш . Уьш дарбане ю аьлча тамашийна хетадала мега. Ч1ижарг1а башха стомма г1ад а доцуш , деха дуткъа даьржина г1аш а, к1айн заза а долуш колл ю . Цо заза доккху аьхка . Цунна т1ера аьхка яьккхина кевстиг дарбане ю . Муьргийн г1ода т1ера чкъор а ду дарбане . Кхано , т1ера стоьмаш хилла бевлча , уьш кхехка а бина , церан хи мелча , шелоно цомгашвина хьо велахь , цо дарба дийр ду .

Аьхка заза доккхуш йолчу коьллин зазанах боккха пайда оьцу накхармозаша .

1.Т1аьххьарчу предложенина бе синтаксически къастам .

Кабехий , Бикатуй яхара хьуьнах хи чу бохка кхораш лахьо . Лекха а, буьрса а яра хьун . Шир а чу некъашкахула , хьуьнан кхораш л ахьош , генна д1аяхара и шиъ . Т1аккха цхьана кхорана т1екхечира и шиъ т1ехь саттийна кхораш а долуш . Бухахь боьжна цхьа кхор а бацара . Шина зудчо , хьала а яьлла шортта кхораш эгийра . Юха цхьа татанаш хезира цу шинна . Д1ахьаьжчи, шина кога т1е а х1оьттина ча яра ша м а - яллу чухьаьдда йог1уш.

- Ва-а орца дала. – маьхьарий а хьоькхуш , едда ц1а еара ши зуда.

Ткъа ча , меллаша схьа а лехьош , адамо санна кхораш баа хиира .

1. Кабехий , Бикатуй хьуьнах яхара .

2. Кхораш карийра царна .

3. Ча гира царна .

4. Ча адамо санна , кхораш баа хиира .

Деъна са хилира .

Гобаьккхина хьун яра лаьтташ . Цхьана а меттехь некъан лар яцара гуш .

Ши к1ант ц1ехьа верза лууш вара. Амма муьлхачу аг1ор ваха веза ца хууш , тиллера и шиъ . Мацвелла кийра 1ийжара. Делкъхан хиллера . Бажа лелла некъаш карийча жимма сапарг1ат даьллера шина к1ентан. Ламанан дежийлашкахь гуш дара жа а, бежнаш а. Дукха гена валале , бетта мохь хезира шина к1антана. Ц1ера т1аьхьа даьлла орца , сахиллалц маьхьарий , детташ , 1аннаш цоьстуш леллера . Лечий , 1алхий царна карор вара, и шиъ цхьана

аг1ор д1аихна гена ваьлла ца хиллехь .

Шаьш 1ачу к1отарара вуьрх1итта-берх1итта километр хиллал д1а-ихна хиллера и шиъ .

1. Терахьдешнаш билгалдаха .

2. Кхоалг1ачу предложенехь бе синтаксически къастам .

Иза дара ткъа шо хьалха . Шийла 1а дара лаьтташ . Юьрта ваханчуьра вог1уш вара со сайн деца . Доккха диллинчу лайх сакъералуш , лайла лелхаш вог1учу сунна цкъа вулий дов деш , т1аккха велалуш , хьалха д1аоьхура дада . Г1алара жимма схьаваьлча , гуш хуьлура г1ала а. Дуьхьала вог1уш цхьа стаг хилча , иза генара гора.

- Хьуьлла йог1у зуда гой хьуна ? – хаьттира дадас .

- Цо х1ун эр ду ? – дена юххе х1оьттира со .

- Хьо вон лелаш ву эр ду , д1ахьажал хьайга , хьо вериг лайх вуьзна . Куьг тохий д1адаккха иза , вашор ву хьо – реза воцуш корта ластийна , д1аволавелира да.

1.Ц1ерметдешна буха сиз хьакха .

2. Легаде : хьо , сайниг .

1.Хандешнашна буха сиз хьакха .

2.Т1аьххьарлерачу предложенина бе синтаксически къастам

Школехь перемена яра. 6-чу классера Овхан вара даимна а вон лелаш . Цхьа доьхнарг долура цуьнгара даимна а. Ткъа мел дов дарх а къар а ца лора . Массо а бер арадолуш лаьттара . Д уькъа дара. Овхан генара чухьаьдда вог1ура, арадовлуш бераш д1а-схьа а кхуьйсуш . Ткъа оцу хенахь школа чуйог1уш цхьа йоккха стаг хиллера , шен к1ентак1антана т1аьхьайог1уш. Берашца д1атеттина, Овхана охьатухуш яра къена баба. Ткъа Асхьаб катоьхна и схьалаца кхиира . Йоккха стаг жима Асхьаб бахьана долуш к1елхьара елира . Изам яла а мегарий . Массарна а гира жимачу Асхьабан хьуьнар . Адаман дахар к1елхьарадаккхар мел доккха х1ума ду .

Шолг1ачу дийнахь линейкехь кхайкхира Асхьаб а, Овхан а. Овхан ч1ог1а юьхь1аьржа х1оьттира шен юьхь яьккхича . Т1аккха дуьйна ларвелира иза вочу г1уллакхах.

Для учеников 1-11 классов и дошкольников
Бесплатные сертификаты учителям и участникам

МУНИЦИПАЛЬНОЕ БЮДЖЕТНОЕ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ

на заседании педагогического

Протокол № ___ от__________ г

Приказ от ______ .20__ г. № ___

ОЦЕНОЧНЫХ СРЕДСТВ

Учитель: Заурбекова Мадина Умаровна

Перечень оценочных средств

Контрольная работа

Средство проверки умений применять полученные знания для решения задач определенного типа по теме или разделу

Контрольная работа с грамматическим заданием

Система стандартизированных заданий, позволяющая автоматизировать процедуру измерения уровня знаний и умений обучающегося.

Комплект тестовых заданий

Творческое задание

Средство, позволяющее оценить умение обучающегося письменно излагать суть поставленной проблемы, самостоятельно проводить анализ этой проблемы с использованием концепций и аналитического инструментария соответствующей дисциплины, делать выводы, обобщающие авторскую позицию по поставленной проблеме.

П аспорт фонда оценочных средств

по учебному предмету чеченский язык

Класс: 6 класс

Меттан декъахула йолу теманаш

Белхан тайпа

Талламан болх

М1аьчиг маьждиган майдана кхаьчча, кхузахь гулбелла бара берриг гатиюьртахой. Беак1ов цостуш тобинчу г1амаран можачу т1улгах боьттинчу маьждиган лекхачу пенаца диллинчу дукъо т1ехь 1ара юьртан тхьамданаш.

Вокх- воккхачо царна уллохьа шен-шен меттиг д1алоцуш, юккъехь беса гуо буьтуш, д1ах1иттира нах. Царна юккъехь бара хено тишбина , шуьйра накхош хьулдина к1айн мажош йолу баккхий нах, г1еметта х1иттина къонахий, х1инцца маж- мекх даладоьлла кегийраш. Даима санна, х1ора веанера герзах воьттина: беркъачу барзакъна т1ехула йихкина шаьлтанаш, коча тийсина тарраш, доьхкарех йоьхкина тапчанаш.

Наггахь волчун букъа т1ехьа вертанан беттанаш чохь- барх1 са болу мажарш. Кхоьлина яра къонахойн яххьаш. Уьш синтемза хьуьйсура полковникаша къамел долоре. Ткъа вуьйш шекбоцуш лаьттара. Малхехь лепара белшаш т1ера дашо варкъ диллина погонаш. Лергашна лаха довллалц дуькъа, хьийна гиччойн кандуьтуш, ц1ена яьшна мажош, юьхьигаш ирхъхьийза мекхаш.

(124 дош) (А. Айдамиров).

1.Кабехий,Бикатуй хьуьнах яхар.

2.Бикатуна карийна кхораш.

3.Церан чанах кхерабалар.

Кабехий,Бикатуй яхара хьуьнах хи чу бохка кхораш лахьо.Лекха а, буьрса а яра хьун. Ширчу некъашкахула, хьуьнан кхораш лоьхуш, генна д1аяхара и шиъ. Ирзу тайпа цхьана майдана кхаьчча,саттийна охьабан боллуш кхор карийра цу шинна.Маьлхан серлонгахь, лоппаргаш санна, лепара ношбелла кхораш.Кхуран к1ело хьешна яра. Наггахь а кхор ца битинера охьаэгначех. Лохо кондарш д1а а, схьа а кегош, леррина лехча ши кхоъ ношбелла кхор карийра Бикатуна.Церг а тоьхна хьаьжча, чам тайра цунна.

-Эх1 , х1орш ч1ог1а дика чам болуш кхораш бу! - кхура т1е хьалахьаьжира Кабеха.

-Х1ара х1ун ду? Цхьа адамаш леллачух тера ма ду кху к1елхула. Т1ехь саттийна кхораш а бу.

-Же,шимма а т1е яьлла,массо а га ластош, кхораш охьаэго беза вайшимма,-аьлла, хьалаелира и ши зуда.

К1ело юьззина кхораш охьаэгийра цу шиммо.

Ши зуда охьа а йоьссина, кхораш лахьо йолаелча, юьстах хьуьн чохь татанаш хезира цу шинна.Ладуьйг1ира шина зудчо.Я ча, я нал , я бежна- цхьаъ хила еза-кх и татанаш дийриг аьлла хеттачу хенахь, т1аьхьарчу когаш т1е ира а х1оьттина, чуьхьаьдда йог1ура ча.

-Ва-а, орца дала. -маьхьарий а хьоькхуш, кхин х1ун чохь ца соцуш,едда ц1а еара и ши зуда.

Едда ши зуда кхин тергал а ца еш, адамо санна, меллаша схьа а лехьош, кхораш баа охьахиира ча.

Талламан болх

Бераш а доцуш, шаьшшиъ 1аш дара доккха ши стаг: Бисолтий, Салехьаттий.

Дечке ваха тохавеллера воккха стаг Бисолта. Цуьнан лулахочун Дудин Хьамзат ц1е йолуш к1ант вара 6-чу классехь доьшуш. Хьамзат а вахара Бисолтица хьуьнах.

Доккхачу хи йисте д1акхечира и шиъ. Башха кхерам боцуш дехьавелира Бисолтий, Хьамзаттий. Бисолтас дечкийн баххьаш ц1андора. Ткъа Хьамзата ц1андина генаш цхьана метте т1ек1ел дохкура.

Дашаза дисинчу лайн майданаш т1ехь йолу олхазарийн ларш къестайора Хьамзата.

Х1ара хьаьжой байинчу ч1ег1аган ю, х1ара къоьзачу ч1ег1аган ю, х1ара мошанан ю, - бохуш, воккхачу стагана гойтура цо уьш.

-Хьуна стенах, муха евза уьш?

_Ас тидам бина церан, д1адаханчу экханан, олхазаран лоре а хьоьжуш. Ж1аьлин¸цхьогалан, берзан, кхидолчу акхаройн, олхазарийн а лараш къастало соьга. (Х-А.Берсанов)

Грамматически т1едиллар:

1. Синтаксически къастам бе пхоьалг1ачу предложенина.

2. Схьаязде мухаллин билгалдешнаш. Дийца церан терахь, дарж , дожар, класс, легар.

Шеран талламан болх

Иза дара ткъа шо хьалха. Шийла 1а дара лаьтташ. Юьрта ваханчуьра ц1а вог1уш вара со сайн деца. Доккха диллинчу лайх сакъералуш, лайла лелхаш вог1учу суна цкъа вулий дов деш, т1аккха велалуш, хьалха д1аоьхура дада. Г1алара жимма схьаваьлча, гуш хуьлура юрт. Иштта, жимма юьртара схьаваьлчяа, гуш хуьлура г1ала а. Дуьхьал вог1уш стаг хилча, иза геннара гора.

-Хьуьлла йог1у зуда гой хьуна? - хаьттира дадас. – Цо хьайна х1ун эр ду хаьий хьуна?

- Х1ун эр ду? – дена юххе х1оьттира со.

-Хьо вон лелаш ву эр ду, д1ахьажал хьайга, хьох верриг лайх вуьзна. Куьг тохий д1адаккха иза, вашор ву хьо, - реза воцуш корта ластийна, д1аволавелира да. ( I . Дадашев)

Талламан болх

Берахь дуьйна хилла со олхазарш дезаш. Х1инца воккха мел хили а, ч1аг1луш схьабог1у сан цаьрга болу безам. Царех вуно ч1ог1а самукъадолу а сан. Дала ма-кхоллара, ц1ена, исбаьхьа ду олхазарийн дуьне. И дуьне девза-черан синош даима а сирла, ц1ена хир ду , Дала азаллехь кхоьллина ма-хиллар.

Сан дов хилла олхазарийн бенаш дохош болчаьрца, уьш лазош, заь1апдеш болчаьрца. Уьш адамех теша, ткъа цхьадолу адамаш къиза хуьлу цаьрца, къинхетам бохург х1ун ду а ца хууш. Делах ца кхоьру хир бу-кх уьш.

Олхазарша, пайда бар бен, зен ца до.Уьш ца хилча сагалматаш дебар яра. Ораматийн дуьне г1ийла хир дара я хиллане а хир а дацара.

Олхазарш вайх тешна ду,-вай царех тешна ду. Дуьненахь Дала мел кхоьллина х1ума вовшашца йоьзна ю.

Т1е к1урз биллинчу тхевнах терачу стиглара бутт, иккхинчу кехат латийна, шиша т1ехь долу чиркх, мехкдаьтта кхачийча санна, д1абайра : ткъа седарчий-м тоххарехь гучуьра д1адевллера.

Буьйса т1етт1а 1аржлуш лаьттара : мохо схьалоьхку мархаш, лаьтта т1е буьззина бода х1оттош, 1аь1аш яра. Из яра нохчийн ярташкарчу ц1енош чохь, товхашна хьалха а хевшина, 1аьржа б1аьргаш долчу бараша, г1ийлачу ц1ергахь херца а хоьрцуш, хьажк1аш йотту зама. Теркаца г1ум г1аттош, хьекха болабелира цхьа ирча мох. Ткъес деттаран лепарехь гуш хуьлура лаьхьанах терачу, г1ашший, генашший д1аидочу, цу Теркан асанан масаллий, аьрхаллий, лаьтта т1ехула акхтаргашший, дог1ано етта тулг1енашший. Дохк санна юькъачуй, оцу буса инзаре акхачуй хьуьнхахь, дезачу а, дег1е зуз доуьйтучу а озанца, шен к1езех хаьдча санна, уг1уш борз а хезара лахахьуо хин йистехь. Цуьнан уг1ар, дог1анца дера хьоькхучу мохан уг1арх д1а а оьй, цхьаъ хуьлий д1адахлора цкъа, юха а къаьстара, д1аоьра т1аккха а. Оцу лерг г1елдчу, дог те1очу г1аранна юккъехула наг-наггахь, халла, къорра схьахедара .Теркал дехьарчу нохчийн юьртахь ж1аьлеш летар.

Буьйса йоьхна еанера.

1уьйранна школе воьдуш вара Мухтар. Маржанг1еран кет1а нислушшехь, берийн мохь хезира цунна. Саца а сецна, ладуьйг1ира Мухтара бакъонца тийшира иза кхераделлачу берийн аьзнаш хиларх. Кхин хьем ца беш, ведда ц1ийнан не1аре вахана, и схьаелла г1оьртира Мухтар, амма схьа ца еллаелира, чухула дог1а тоьхна хиллера цунна. Т1аккха ведда коре а вахна, корах чухьаьжира к1ант чохь буькъа к1ур, бара. Хиира Мухтарна чохь ц1е яьллий. Г1уллакх мало ян а, я т1аьхьататта йиш, йолуш дацара.

Талламан болх

Луьстачу хьаннаша хазбинчу ломан к1ожехь 1уьллура Мусин-К1отар.1аламан хазалло кхелинчу оцу жимачу юьрта юккъехула чекхдолура лекхачу лаьмнашкара охьадог1у г1овг1ане шовда. Инзаре хаза хуьлура кхузахь суьйре.

Шовданаш декар,олхазарийн эшарш,дежийлашкара ц1ехьа дирзинчу уьстаг1ашний , гезаршний дуьхьал уьдучу 1ахарийн буьхьгийн 1ехар, ловзуш лелачу кегийчу берийн аьзнаш.Уьш дерриге а вовшвех оьй, синкъераме г1ар кхоллалора.Иза лаьмнаша д1аузий,стамйой,1аннашкахула чекхйоккхура.

Гонахарчу ярташкарчу кегийчу нахана а хазахетара Мусин-К1отар.Цуьнан коьртачу бахьанех цхьаъ цхьаъ дара куц а,г1иллакх а оьздангалла а цхьанадог1уш болу мехкарий кхузахь дукха хилар. ( 80дош)

Хьехархо. Де дика хуьлда шун, хьоме бераш!

Вай дIайолор йу вешан рогIера урок. Тахана вай литературни теорих лаьцна дуьйцур ду. Кхетам лур бу диалог, монолог, дийцар бохучу дешнашна. Къастор йу барта кхоллараллиний, исбаьхьаллин литературиний йуккъера уьйр.

— Халкъан барта кхоллараллин а, исбаьхьаллин а литературин а произведенешкахь нислуш хуьлу диалогашший а, монологашший.

— Ткъа стенах олу диалог, монолог?

Слайд: — ХIан? — аьлла, ша Iаччохь меттаххьайра Лом. — Бакъдуй барзо бохург?

— Ца хаьа, — бистхилира Сай, Лом тергал а ца деш.

— Ой, хьо бу ма боху, сан олалла дожо гIерташ? ХIара дуьне долийчхьана схьадогIуш долу олалла.

— Дожор ду, — ондда элира Сено.

— Бераш, къамелехь дакъалоцуш маса ву?

— Лом, сай-шиъ ву.

Слайд текст: Диалог-шина (йа масех) стага вовшашка ден къамел.

Ведущая: Диалогехь дакъалоцурш шиннал сов хила, а тарло.

Дукхахьолахь диалог хаттарех а, жоьпех лаьтташ хуьлу.

слайд: «Вохуьйтур ву хIинца

Йуха ца вогIучу

ШайтIанийн цу махка

ТIепаза и вайта

Суна хезна дуьйцуш:

Сов хаза жима йоI

ХIара къамел Содас ша шега деш ду.

слайд текст: Монолог — иза исбаьхьаллин произведени тIехь цхьана персонажан къамел ду.

Монологан башхалла йу-стага къамел до, цуьнга ладугIу, амма жоп ца ло.

Ведущая: Наггахь монолог — ша шега деш долу къамел хуьлу.

Дукхахьолахь монологан кепехь йазйой хуьлу стихотворенеш.

Барта кхоллараллиний, литературиний йуккъехь уьйр хиларх лаьцна дуьйцур ду вай.

Барта кхоллараллин произведенеш, шайн билггал волу автор воцуш халкъо дуккха бIешерашкахь кхоьллина йу.

Ткъа литературин произведенеш кхоллар дIадоладелла йоза-дешар гучудаьллачул тIаьхьа. Уьш йазйо корматалла йолчу дешан говзанчаша-йаздархоша. Цундела церан шайн авторш хуьлу.

Барта кхоллараллиний, литературиний йуккъехь, хадалур йоцуш чIогIа уьйр йу. Туьйранаша, кицанаша, иллеша гIо до йаздархошна къоман меттан исбаьхьалла, хазалла йовза.

Нохчийн халкъан туьйранех, халкъан маттах пайда эцна Саидов Билала, Мусаев Мохьмада, Исмаилов Абус шайн туьйранаш йаздеш.

Ткъа дийцарш хIун йу? Цкъа – делахь, туьйра санна, фольклоран жанрашна йукъа йогIу литературни произведении йу.

слайд текст: Дийцар — шен барамца йоккха йоцуш, цхьана стеган кхоллам йа цуьнан вахаран некъан цхьа киртиг, хилам гойту литературин произведени йу. (сопровождение –сова или что-то другое)

Ведущая: Дийцаран хиламаш цхьана йоццачу хенахь кхочушхуьлу, амма наггахь коьртачу турпалхочун дерриг дахар йукъалоцу мур хила а тарло цо чулоцург.

Муьлххачу а дийцарехь коьрта васт хуьлу цуьнан дIахIоттам а, тема а, хиламаш къастош волу турпалхо а.

Дийцаран йуьхь а,чаккхе а хуьлу шайн башхалла йолуш. Йухь — хиндолчун ойла тIейерзош, чаккхе — жамI деш.

Коьрта дерг гайтар, цунна тIе тидам бахийтар- иза а йу дийцарехь йаздархочун коьрта Iалашо.

Тахана а шуьйра пайдаоьцу вайн йаздархоша оцу жанрах.Кхуьуш а, дебаш а йу цуьнан йерриге билгалонаш.

Дийцар хIотторон схемане хьовсур ду вай.

Слайд текст:

Кульминаци

Долор (завязка)

Чакккхе (развязка)

Йуьхь Дерзор

Ведущая: ХIара дийцар толлур ду вай.

ЧА А, ЗУДАРИЙ А

Йуьхь слайд:

Кабехий, Бикатуй йахара хьуьнах хи чу бохка кхораш лахьо. Лекха а, буьрса а йара хьун. Ширачу некъашкахула, хьуьнан кхораш лоьхуш, генна дIайахара и шиъ. Ирзу тайпа цхьана майдана кхаьчча, саттийна охьабан болалуш кхор карийра цу шинна. Маьлхан серлонгахь, лоппагаш санна, лепара ношбелла кхораш. Кхуран кIело хьешна йара. Наггахь а кхор ца битинера охьаэгначех. Лохо кIондарш дIа а, схьа а кегош, леррина лехча шиъ-кхоъ ношбелла кхор карийра Бикатуна. Церг а тоьхна, хьаьжча чам тайра цунна.

— ЭхI, хIорш чIогIа дика чам болуш кхораш бу! – кхура тIе хьалахьажира Кабеха.

— ХIара хIун ду? Цхьа адамаш леллачух тера а ма ду кху кIелахула. ТIехь саттийна кхораш а бу.

— Же, шимма а тIе а йаьлла, массо а га лестош кхораш охьаэго беза вайшимма, — аьлла, хьалайелира ши зуда.

Сих а ца луш, парггIата генаш а лестош, кIело йуьззина кхораш охьаэгийра цу шиммо, куьг тIекхочера схьабоккхий наггахь кхор а бууш.

Чаккхе

— Ва-да-а-дай! Орца дала. — маьхьарий а хьоькхуш, кхин хьуьнчохь ца соцуш, йедда цIа йеара ши зуда.

Дерзор

Йедда ши зуда кхин тергал а ца йеш, адамо санна, меллаша схьа а лехьош, кхораш баа охьахиира ча.

Ведущая: Шаьш дийцар хIоттор

Шаьш дийцар кхолла хьовса. Суьрташка а хьовсий, дар кхочушхиларан рогIаллехь дIанисде уьш.

Дийцар хIотто суьрташ.

Ведущая: Гергарчу хьесапехь дийцар иштта хила тарло

слайд:

1. Таллархо вара жIаьлица новкъахула вогIуш.

2. Хьозан кIорни бен чуьра охьайоьжнера.

3. КIорни гина, жIаьла цунна тIедоладелира.

4. Нана-хьоза кIорни Iалашйан дIахIоьттира.

5. ЖIаьла цецдаьлла сецира.

6. Таллархочо жIаьла дIаэккхийра.

Ведущая: Текстан анализ йийр йу вай,коьрта дакъош къастош.

Цхьана дийнахь таллархо вара паркехула жIаьлица схьавогIуш. Лекхачу дитта тIехь бен бара, цу чуьра хьозан кIорни охьайуьйжира. КIорни гина жIаьла цунна тIедедира. ЦIаьххьана нана-хьоза гучуделира, шен кIорни Iалашйан дIахIоьттира. Цецдаьлла лаьтта жIаьла, таллархочо дIаэккхийра. Хьозан кIорни кIелхьара йаьккхира.

Ведущая: Урокехь вайна девзи диалогах а, монологах а долу хаарш, барта кхоллараллиний, литературиний йуккъехь уьйр хилар, иштта къамелан жанр — дийцар а

Иштта кхетам бели диалог, монолог бохучу дешнашна. Билгалдели исбаьхьаллин литературиний, халкъан барта кхолларанний йукъахь уьйр хилар.

Читайте также: