Кыьынны айыл5а кестуутэ сочинение

Обновлено: 04.07.2024

Айыл5а5а үтүө сыһыан. Сиэр-майгы түктэри быһыы. Экология диэн тугуй?

Арай биирдэ. Ыраас салгын.

Тыынар,тыыммат айыл5а. Күһүнү көрсүүтэ. Дьон-сэргэ күһүннү түбүгэ. О5уруот

Кыстык Хаар түһүүтэ. Хаар суолтата, күһүннү билгэлэр.

Мунха күһүннү булт. Мунха тэрилэ. Булчут. Булчут тэрилэ,сиэрэ-туома. Кэбээйи мунхаьыттара.

Тымныы оройо. Күн кылгааһына, тымныы тыынар-тыыннаахха сабыдыала. Кыстыыр

көтөрдөр. Билгэлэр. О5о-аймах кыьынны дьарыга. Чыычаахтарга көмө, билгэлэр.

Үүнээйи эйгэтигэр (14).

Түөлбэ үүнээйитэ. Аһылыкка үүнээйи туһаныы. Сахалар окко-маска сүгүрүйэр

Уу олох төрдө (15).

Иһэр уу суолтата. Түөлбэбит эбэлэрэ. Эбэлэр экологическай туруктара.Күөх Боллох тойон.

Өбүгэлэр айыл5а5а сыһыаннара. Ууну харыстаа. Урэх уонна орус. Куол уонна муора. Байкал куол. Лена орус. Кэбээйи куоллэрэ.

Саас дьыл кэрэ кэмэ (15).

Саас дьыл кэрэ кэмэ. Харалдьык тахсыыта, бастакы ньургуһун._Айыл5а уларыйыыта,

билгэлэр. Бастакы илдьиттэр, көтөрдөр кэлиилэрэ. Сааскы түбүктэр, сааскы куйуур.

Сааскы экологическай үлэлэр.Улэ уонна сынньалан. Киьи доруобуйата.

Айыл 5 а харыстабыла (20).

Заповедник. Зоопарка. Ботаническай сад. Национальнай парка.

Кыһыл кинигэ то5о наада буолла?

Төрөөбут түөлбэм Кыһыл кинигэтэ.

Бэйэ билиитин о5олорго тар5атыы.

Айыл5а до5отторо диэн кимнээхтэрий?Кыталык Саха итэ5элигэр. Экологическай катастрофа.

10.Киһи доруобуйата (15).

Үлэ, сынньалан режимэ. Салгын уонна киһи. Тыас. Табах, арыгы буортута. Аһааһын гигиената.

Хамсаныы суолтата. Хараххын харыстаа. Араас прибордар. Уот.

Тыыннаах уонна тыыммат айылга араастарын;

Үүнээйини, хамсыыр-харамайы бөлөхтөрүнэн араарыыны;

Айылҕа уонна киһи быстыспат сибээстэрин.

Төрөөбүт түөлбэтин үүнээйитин хамсыыр-харамайын араарары;

Уустаан-ураннаан кэпсиир, айар улэлэри оҥорууну;

Бэйэтин билиитин дьоҥҥо тириэрдэри, айылҕа харыстабылыгар үлэлэри тарҕатары.

Уу айыл5а баайа

Айыл5а киһи алаһата. Экология диэн тугуй? Айыл5а5а үтүө сыһыан. Айыл5а харыстабыла.

Экологическай субботник. Маста олорт. Уунээйи сиэмэтэ.

Уу-айыл ҕ а баайа. (24)

Уу туһунан өйдөбүл. Лена өрүс. Лена өрүс уонна кини о5олоро.Муустан оноьуктар. Кыьыл кинигэ. Ичигэс тымныы. Термометр. Уу уонна олох. Муус уонна Хаар. Ууну харыстаа. Муоралар, океаннар. Туман.

Түөлбэм күөллэрэ. (24)

Күөл туһунан өйдөбүл. Кэбээйи күөллэринэн баай. Күөл үүнээйитэ, хамсыыр-харамайа. Күөл балыктара. Малыыда- Кэбээйи улахан күөлэ. Эбэлэри харыстааһынна экологическай үлэлэр.Эбэлэри харыстааьынна улэлэр. Кыьыл кинигэ. Ба5алар, чохулар. Балыктар.

Экологическай сурук айыыта.Ойуур хаьыата. Экологическай остуоруйа. Оркон ой. Лото.

Күөллэргэ мунхалааһын. Мунха тэрилэ. Сиэр-туом. Мунхаһыттар танастара-саптара. Кэбээйи киэн туттар балыксыттара. Балыктан астар. Т.Сметанин айымньылара.Кырыа кыьын. Ойуур хаьыата. Куох Боллох тойон. Балык унуо5уттан панно. Киьилии киьи. Балык астар.

Олохтоох музейга экскурсия.

Күөх халааттаахтар. (26)

Күөх халааттаах быраастар: киис отоно, күлүүкүбэ. Хара5ы үөрдэр, сүрэ5и сылаанньытар ( сарбанньах, хатыҥ).

Үөрэ от. Кыһыл кинигэ страницата (кытыан, ба5а батаһа, сиһик).Ботаническай сад. Эмтээх уунээйини хомуйуу. Уунээйи уонна хамсыыр-харамай. Тыа уонна киьи.

Э н ин дьикти араас.(26)

Түөлбэм кэрэ миэстэлэрэ. Бэйэ билиитин о5олорго тар5атыы.Аьа5ас аан. Айыл5а киьи алаьата. Сааскы тубуктэр . киьи доруобуйата. Паннолар. Харыйа уонна кини тула. Экологическай сибээстэр. Сопко аьааьын.. Бырдахтар уонна куоскалар. Хайдах загаардыахха.

Тыыннаах уонна тыыммат айылга араастарын;

Үүнээйини, хамсыыр-харамайы бөлөхтөрүнэн араарыыны;

Айылҕа уонна киһи быстыспат сибээстэрин.

Төрөөбүт түөлбэтин үүнээйитин хамсыыр-харамайын араарары;

Уустаан-ураннаан кэпсиир, айар улэлэри оҥорууну;

Бэйэтин билиитин дьоҥҥо тириэрдэри, айылҕа харыстабылыгар үлэлэри тарҕатары.

Үс сыллаах программа сүнньүнэн о 5 о билиэхтээх:

Тыыннаах уонна тыыммат айыл5а араастарын;

Үүнээйини, хамсыыр-харамайы бөлөхтөрүнэн араарыыны;

Айыл5а уонна киһи быстыспат сибээстэрин.

Төрөөбүт күөллэрин ааттарын, суолталарын;

Төрөөбүт түөлбэтин дьонун оло5ун – дьаһа5ын, үлэтин-хамнаһын;

Кэрэ барыта айыл5аны, оло5у кытта ситимнээ5ин;

Төрөөбүт түөлбэ айыл5ата чөл буолуута барыбытыттан тутулуктаа5ын.

О 5 о сатыахтаах :

Төрөөбүт түөлбэтин үүнээйитин хамсыыр-харамайын араарары;

Бэйэтин билиитин дьонно тириэрдэри, айылҕа харыстабылыгар үлэлэри тар5атары.

Уустаан-ураннаан кэпсиир, уобараһынан толкуйдууру, бэйэ көрүутүнэн айан араас үлэлэри онорууну.

Бэйэ-бэйэ5э үтүө сыһыаны, сүбэ-ама бэрсэри, көмөлөсүһэри.

О5олору кытта куруһуокка дьарыктаныы маннык түмугү көрдөрдө:

Эрчиллии, дириҥэтэн дьарыктаныы түмүгэр о5олор салгыы сайдалларын, уобараһынан толкуйдуулларын;

Көрбүт түгэннэрин умнубаттарын, уратытын өйдөөн хаалалларын;

Үөрүүлэрин, ис санааларын айар үлэ ис хоһоонунан биэрэргэ кыһаллалларын;

Тулалыыр айылҕаҕа харыстабыллаахтык сыһыаннаһалларын;

Үлэҕэ, оонньууга көхтөөхтөрүн, бэйэ-бэйэҕэ убаастабыллаахтык сыһыаннаһалларын;

Айылҕаны кытта алтыһан өй-санаа, өттүнэн сайдарын, эт-хаан өттүнэн чиргэл буоларын.

2. Фадеева Г.А. Экологические сказки.- Волгоград: изд.

3. Алексеев А.К. Прекрасный мир природы. _ Якутск: изд.

4. Романова А.К. Айылҕа азбуката. – Якутск:

Сахаполиграф издательство, 2001

5. Рянжин С.В. Экологический букварь. Санкт-Петербург:

Попов Б.И. Төрөөбүт айылҕаҕа сыһыан- Дьокуускай, 1980

Афанфсьев Л.А. Сиэрдээх буолуу – Дьокуускай, 1999

Лугинов В.А. Экологическая образования учащихся в сельской школе – Якутск. 2001

Попов Р.Д. О природе Якутии – Якутск, 1990

10.Неустроева. Урааҥхай саха оҕото – Дьокуускай, 1992

11. Концепция государственной экологической политики РС (Я).

12. Петрова, Ефимова, Егорова. Огону тулалыыр эйгэни кытта билиһиннэрии. – Дьокуускай, 1997

13. Гагарин и Новиков . Человек-листочек. – Хабаровск, 1996

О5о5о аналлаах литература:

Афанасьев Л.А. Сиэрдээх буолуу.Дьокуускай,1993

Алексеев Афанасий. Айыл5а кэрэ эйгэтигэр. Дьокуускай,2004

Винокуров В.Н. Саха сирин уунээйитэ, кыыла –суолэ. Дьокуускай,2004

Васильева М.В. Оонньоо, толкуйдаа, таай. Дьокуускай,2004

Дмитриев Е.Н. Биикээнэй ал5аьа. Дьокуускай,2000

Захарова Е.Г., Захаров В.В. Саха сирин бултанар кыыллара. Дьокуускай,2002

Иванов Иван Кунчээнэ. Дьокуускай,2003

Книга знаний в вопросах и ответах. Москва,2004

Мурад Аджиев. Лена, Яна, Витим и Оленек. Москва,1989

РянжинС.В. Экологический букварь. Сант-Петербург,1996

Романова А.К. Айыл5а азбуката. Якутск,2001

Слепцова А.Д. Мэнигийээн Дьокуускай, 1993

Сосин Иннокентий Сахсаахаан. Дьокуускай,2002

Тарабукин Василий. Айыл5а дьиктилэрэ. Дьокуускай,2001

Тихонов А.В. Времена года Москва,2004

Прудецкай И.С. Сиринэн, тыанан сиэтиьэн. Дьокуускай,1994

Чехордуна Е.П. Мин дойдум- олонхо дойдута. Дьокуускай,2006

Министерство образования РС (Я)

МБОУ - Кобяйская средняя общеобразовательная школа имени Е.Е. Эверстова

Зыкова Мария Ивановна

1. Подготовка учащихся к самостоятельной трудовой жизни.

2. Приобретение практических умений в сельскохозяйственной и прикладной творческой деятельности и социально трудовая адаптация на основе профессионального самоопределения.

Это предполагает: формирование у учащихся качеств творчески думающей и легко адаптирующей личности, которые необходимы для деятельности в новых социально-экономических условиях, начиная от определения потребностей до реализации продукции.

Для этого учащиеся должны:

- определять потребности и возможности своей деятельности;

- находить и использовать необходимую информацию;

- выдвигать идеи решения возникающих задач;

- планировать, организовывать и выполнять работу;

- оценивать результаты, корректировать свою деятельность.

3. Подготовка учащихся к осознанному профессиональному самоопределению в рамках дифференцированного обучения и гуманному достижению жизненных целей.

4. Формированию творческого отношения к качественному осуществлению трудовой деятельности.

5. Развитие разносторонних качеств личности и способности профессиональной адаптации к изменяющим социально-экономическим условиям.

6. Научить жить в гармонии с природой, самим с собой и людьми.

овладение основами культуры и быта народов населяющих нашу республику и приобщение учащихся к истокам культуры, народным традициям и формирование политехнических знаний, экологической культуры;

привить первоначальные, необходимые знания и умения для ведения домашнего хозяйства;

развитие самостоятельности и способности учащихся решать творческие задачи;

овладение основами семейной экономики;

знакомство с основами современного производства и сферы услуг;

приобщение учащихся к истокам национальной культуры и ее традициям;

формирование специальных умений, технологических и элементарных экономических знаний.

Реализация программы направлена на формирование допрофессиональных знаний, умений и навыков; успешно подготовить учащихся к самостоятельной жизни.

Особенности этой программы в том, что она способствует углубленному изучению традиций народов населяющих нашу республику.

Реализация программы идет разнообразными методами: словесными, наглядными, практическими. Формы учебных занятий традиционные и нетрадиционные (уроки, лекции, экскурсии, игра, олимпиады, конкурсы и т.д.). Формы учебной работы: коллективная, парная, индивидуальная.

Программой предусмотрено 70% учебного времени на практические занятия – овладение общетрудовыми умениями и навыками; на самостоятельные работы (под руководством учителя), а остальное время – на изучение теоретического материала.

Место предмета в базисном учебном плане

Программа ориентирована на обучение учащихся с 5 по 8 классы с учетом использования времени компонента образовательного учреждения (КОУ). При выборе предмета учитывалось агроэкологическое направление школы.

Образовательная программа (61)

. русский язык 89 Керейтова Л.Р. 2010 Эверстова Татьяна русский язык 100 Чернова . на 1 часа в неделю. -музыки в 4в классе на 1 час в неделю. Учебный план на 2012 – 2013 учебный год при шестидневной учебной .

Информационный бюллетень тпп рф по вопросам малого предпринимательства в российской федерации за июль 2011 года

. очно, дистанционно либо по учебным материалам", - пояснила представитель ФНС . политики РФ на 2012 год и на плановых период 2013 и 2014 годов, опубликованном на официальном сайте . специалист улусной администрации Варвара Эверстова, общая сумма субсидий .

. на 2012 год - 32,0 млн.рублей Остаток фед. средств по бизнес-инкубатору на 2012 год . 60 112 Эверстова Ирина Николаевна . на территории Республики Саха (Якутия) с 2013 года. . информационно-разъяснительная работа в учебных заведениях, встречи, круглые .

Кыьынны кун. Олус, киьи сырайын хаарыйар тымныы да буолбатар, син биир сиргэ турбут киьи тонуох
курдук. Ол иьин, тургэнник хааман иьэбин. Танаьым халыныттан, тиритиэх курдук буолан бардым.
Эрдэ уктээбит олук суолум, хаар туьэн, сырыы аайы, арыта кыараан иьэр.Онон, суолбун батыьарбар,
былыргы дьоппуон омук дьахтарыныы, тургэн-тургэнник, кыара5астык хардыылыыбын. Туораттан, киьи керере
буоллар, керен сонньуйуо эбитэ буолуо. Туьахтарбын кере охсоору тиэтэйэн, сырыы аайы, маннай
бултуу барар эдэр о5олуу долгуйабын. Тиритэн, халын бэргэьэбин сэгэччи анньабын, тыын ыла, тохтуу
туьэбин.
Тула, иьиллээбит курдук уу-чуумпу. Маннай туох да суо5ун, тыынар тыыннаах иьийбитин курдук.
Онтон, ейдеен иьиттэххэ, онно-манна тымныыттан булгурута, тоьута барар мас лабаалара "тос" гына
тыаьыыллара иьиллэр. Ханна эрэ тиит хатырыга хачыгырыыр. Етер буолбат, кукаакылар, киьи баарын
билэ охсон, э5эрдэлиирдии, бу аттыбар тэлээрэн кэлэллэр. Тугу эрэ, тумустарын иьигэр:"кыып"
дэьэ-дэьэ, эккирэтиспэхтээн баран, урун хаарынан буруллэн турар тыа иьигэр симэлийэллэр. Ыраах,
хара тыа иччитэ суор обургу, "хулуп-халып" диэн, куолайын араастаан тыаьатара иьиллэр.
Салгыы барабын. Хаар, аныаха дылы, сотобун ортотунан буолбут. Арыый сэниэлээх киьи, тыаны
иьинэн, буурдаан да сылдьыах курдук. Ол эрэн, хаары оймоон, сэниэбин эспэппин-туьахтарбын кэрийэн,
эргийэн кэлэр сирим ыраах. Хаар урдэ, киьи хара5а ирим-дьирим барыар, ып-ыраас, муус манан. Кестер
былаьын тухары.Онон манан кутуйахтар тептеру -таары суурбут суоллара, оьуор аспыт курдук,
бытырыыстанан кестер. Олору батыьа, етер-етер, киьи семуйэтинэн хаарга батары баттаан
ойуулаабытыныы, кырынаас суола, кэккэлии дьэрэлийэр. Етердееххе, куобах аьаан хаары хаспыт,
туора-маара ойуолаабыт суолун омооно кестер.
Баран иьэн, сылайыахпар дылы хантаарынныыбын, тулабын одуулаьабын. Сырыы аайы санаттан-сананы,
кэрэ кестуулэри булабын. Бу соторутаа5ыта чиккэьэн турбут талахтар, титириктэр, халын хаартан
баттатан, умса неруспуттэр. Ааьан истэхпинэ, таарыллан, хаардарын урдубэр тэбээт, кене туьэллэр.
Санаттан сана суол-иис, сырыы аайы биирдиилээн, эбиллэн иьэр.Бу соторутаа5ыта, тиин кэлэн ааспыт.
Онтон бу тиит анныгар, оноло кэлэн, куьунну хасааьын булан, аьаан барбыт. Хаар дьеле хаьыллан,
тула, эриэхэ хахтара ыьылла сытара кестер. Онтон бу хаьыы, тиин аьаабыт сирэ. Отон сэбирдэ5ин,
ону-маны, сиргэ таммалаабыт делуьуэн отонун булан уссэммит быьылаах.
Дьэ, ол курдук, сонургуу, ону-маны се5е-махтайа, маннайгы туьахпар тиийэн кэлэбин. Туох да сылдьыбатах.
Хата, кыраьа хаара эбиллэн, намтаан хаалбыт. Сэрэнэн, кэннинэн киирэн, ендетен биэрэбин.
Кыбылла-кыбылла киириибэр хата, хаар бе5е урдубэр кутуллар, са5абар симиллэр. Онуоха эрэ кыьаммаппын,
тептеру тахсан, умса туттан туран, тэбэнэн кэбиьэбин. Итинник, туьахтарым улахан анаарын кэрийэбин,тугу да туьаммаппын.
Онтон, арыыга баар талахтарга иитэлээбит туьахтарбар тиийэбин. Чугаьаан иьэн, онон-манан,санардыы
куобахтар суурэлээбит суолларын керебун. Эрэл уэскуур- биир эмэ черегер кулгаахтаах, туьахпар киирбит буолуохтаах.
Ол да буоллар, бастакы туьа5ым кураанах тураахтыыр, эбиитин, кырыарбыт. Устан ылан, санаттан
кеьерен, иитэн биэрэбин. Иккиспэр, куобах кэлэн, туьахпын кере олорбохтоон баран, тептеру
теннубут. Хаар баттаан, намтаан хаалан, керде5е. Кэлинни туьахпар, куобах иннэ сытарын ыраахтан
керебун. Уэруубуттэн, сулбу хааман тиийэбин-син кураанах буолбатым! Хаар туьуэн иннинэ иннибит,
токуччу тонмутун, хаар саба буруйбут. туьахтары суэрэн ылан, уруьаахпар адаарыччы сугэн
кэбиьэбин. Итиэннэ, санаам кеммуччэ, тэтимнээхтик, ыллык суолум омоонун устун, дьоппуон омук дьахтарыныы,
тургэн-тургэнник, кыара5астык хардыылаан, дьиэм диэки туьунэн кэбиьэбин.Онон-манан хабдьылар
суурэкэлээбит суоллара кестер, хаары дьеле хаьан, хонон турбут хайа5астара анаарыйар. Хантан да
кэлбиттэрэ биллибэккэ, икки чычып-чаап чыычаах, чылыгыраьа, бэйэбин кытта уэрсэ, кэккэлии кетеллер.
Куоба5ым син ыйааьыннаах. Эмис буолла5а, сарсын, ирбитин к

Для учеников 1-11 классов и дошкольников
Бесплатные сертификаты учителям и участникам

5 кылааска саха литературата, тыла, торут культурата силлиспит уруога

(уруок-чинчийии)

Учуутал: Шишигина Галина Николаевна,Амма улууьун Сата5ай орто оскуолатын саха тылын, литературатын учуутала, педстаж 35 сыл.

Хоьоон тылын-оьун чинчийии;

Ойуулуур-дьуьуннуур ньымалары о5олор текстэн булар сатабылларын сайыннарыы;

Хоьоон сурун санаатын нонуо саха торут ойдобуллэрин инэрии, утуо быьыыны батыьарга иитии.

Уруок тэрилэ: о5олор уруьуйдара, проекторынан тирэх ойдобуллэри кордоруу.

У. Одун хаантан олохсуйбут этэр тылбыт эгэлгэтэ, саныыр санаабыт сарбынньа5а, толкуйдуур толкуйбут бачча буолбатын (аллараа таьым), бачча буолбатын (орто таьым), бачча буоллун (урдук таьым)!

Мин эьиэхэ алгыс онордум – онон бу уруокка туох баар бол5омтобутун, толкуйдуур дьо5урбутун барытын тумэбит. То5о диэтэххитинэ, бу манна мустан олорор учууталлар эьиги тоьо сайдыбыккытын, тоьо билиилээххитин-сатабыллааххытын короору кэллилэр. Алгыс диэн туох эбитий?

Билигин ойдоон истин эрэ:

То5о хаар туьунан аахпытым буолуой?

Бугун эмиэ хаар туьунан, кыьын туьунан – биьиги Сахабыт сирин саамай уратытын туьунан хоьоону аа5ыахпыт уонна кэпсэтиэхпит. Урут барбыппытын хатылыахпыт. Бугун туннугунэн кордоххо кун ча5ылыччы тыгар, саас кэлэн иьэр сибикитэ биллэр. Сотору хаар ууллан суох буоларыттан, куох сайын барахсан кэлэриттэн тоьо да уордэрбит, син биир таптыыр кэммитин кыьыны, ахтыл5аннаах хаарбытын поэттар хоьоонно хайдах уобарастаан суруйалларын чинчийэргэ холонуохпут.

Проекторынан тирэх тыллар:

Харана былыт хаххалыы халыйда.

Костор эрэ кулугурдэ,

Мас эрэ барыгырда.

Кобуор курдук кобуорунньук хаар куудэпчилээтэ.

Хара буору хаарынан сапта.

Кулук сир кулумурдээн коьуннэ,

Аппа, алаас алаарыйа сандаарда.

Ып-ыраас,сып-сырдык хаар кун уотугар кулумурдээн коьуннэ.

Манаас ынах маныраан анаарытта.

О5о аймах ойуоххалыы оонньоон…

Кырдьа5ас отто кыьал5атын кэпсээтэ.

О5олор уруьуйдарын кордороллор, быьааран кэпсииллэр.

Хаары ойуулуургутугар ханнык быьаарыы тыллар, эпитеттэр комолостулэр?

Хаар – кобуор курдук кобуорунньук

Хаартан уорбуттэр – о5олор (то5о?)

Соьуйбут – манаас ынах (то5о?)

Хомойбуттар – кырдьа5астар (то5о?)

Бу барыта биьиги уруьуйдарбытыгар костор дуо? Художник улэтигэр булгуччу, син биир хоьоонно курдук, дьон сыьыана костуохтээх – эбэтэр ойууланар дьон, эбэтэр автор. Биьиэхэ ол балачча кыаллыбыт диибит.

И.Гоголев этиитэ. Айыл5а дьикти ис дууьалаах, мындыр ис номохтоох.

Аа5абыт – строфаларынан уллэстэн.

Кыьынны куммут хайда5ый? Тымныы.

Поэт то5о кыьынны куну таптыырый? Чаран комус курдук кулумурдуур – тупсар.

Кыьын то5о дьон сынньалана суо5уй? Тымныыга тонумаары улэлиир.

Улэьит киьи то5о дьоллоо5уй? Улэлиир-хамсыыр киьи чэбдик, доруобай буолар.

Кимнээх тоноллоруй? Сыылба, сыппах, най дьон.

Манан он сахаларга туох суолталаа5ый? Кэрэ.

Дьон дууьата манан хаар курдук диэн то5о этэрий? Учугэй, ыраас.

Хоьоон сурун санаата бутэьик строкаларга этиллэр диэн билэбит.

Тымныыны куустээх, улэьит, учугэй санаалаах дьон тулуйаллар. Куьа5ан дьон, бэлэмнэ бэрт, сурэ5э суох киьи Саха сиригэр тулуйбат, куотар. Саха дьоно хаар курдук ыраас дууьалаахтар диэн поэт этэр. Биьиги эмиэ сахаларбыт. Хаар курдук ыраас дьоммут.

Бэйэ5ит тускутунан хоьоону собулээтигит дуо?

Бу эьиги тускутунан учугэйкээн хоьоону Сэмэн Данилов ханнык ньымалары туттан суруйбутун билиэххитин ба5ара5ыт дуо?

Сорудах 3. Стр.155.

То5о хатылааьыны туттарый?

Сурун ойдобуллэр – тоьо5олоон этэр.

Ымыы курдук кытардар.

Манан хаар курдук дууьа.

Куннуу ылаара уорэр.

Тунал хаардыы мунчаарар.

Ытарчалыы ыга ылар.

То5о? Аа5ааччыга хара5ар костор курдук буоллун диэн.

То5о? Тыллар ойдобуллэрин чуолкайдаан биэрэр.

Маарыннаьар тыл, синоним:

Дьон – улэьит (дьон)

ТО5О? Олус элбэхтик хатылаатахха текст, хоьоон сымсыыр, куьа5ан буолар.

Кыьынны кун – сынньалы, уоскуланы билиммэт, куустээ5и собулуур, кулуктээ5и сирэр.

Дууьа уорэр, мунчаарар.

То5о? Уобарастаан , хоьоон тылын этигэн онорор.

Дьуьуннуур туохтуурдар – хайааьынынан ону-дьуьуну кордорор:

Хаар тунаарар. (тунах, урун дьуьунннэн костор, белеет снег)

Дьыбар кытардар.(кыьыл оннуур, краснеет от мороза)

Комус дуйдуур (комус курдук дьуьуннуур, иней золотится)

То5о? Аата этэрин курдук туохтуурдар ону-дьуьуну кордороллор, ону поэт туьанан хоьоонун тылын байытар,харахха костор курдук этигэн тыллар.

Хоьоонно 6 уус-уран ньыманы буллубут. Арай поэт бу ньымалары туттубатах буоллун? Хоьооммут хайдах буолуо этэй? Хаар манан дьуьуннээх, дьыбар иэдэскин кыьыл онорор. Тымныы куну таптыыбын, кыьын улэьит киьи тонмот, сыылба, сурэ5э суох киьи тонор. Дьон дууьата ыраас.куустээх киьи тымныыны тулуйар, куьа5ан киьи тулуйбат. Бу хоьоон дуо? Суох. Поэт хайаан да уус-уран ньымалары туттан хоьоону айар эбит.

Дь\у. Бу учугэйкээн хоьоону нойосуустуубут. Сурунун.

Сыаналарбыт дь\у. толорбуттарга – уруьуйга.

Миигин бол5ойун. Бугун биьиги ханнык поэт хоьоонун аахтыбыт?

Хоьоону то5о собулээтигит?

Туох сананы биллибит?

Айыы айма5ын о5олоро,

Кун улууьун о5олоро!

Санаабыккыт сатанан истин-

Туппуккут тупсан истин –

Сатабылгыт сайдан истин!

Диэн алгыс тылларынан уруокпутун тумуктуубут.

1.Алгыс. О5олор бол5омтолорун тумуу.

Турукка киирэллэр. Алгыс суолтатын быьаараллар.

Алын кылааска барбыт, дьонтон истибит, кинигэттэн аахпыт билиилэригэр тирэ5ирэн,учуутал алгыьын ис хоьоонуттан таьааран, алгыс суолтатын быьаараллар.

2.Уруок тематын, сыалын этэр.

Уруок тематын таьаараллар.

Таайтаран этиини сатаан ойдууллэр, ону сопко этэллэр(озвучивают).

О5олор уруьуйдарын быьааран кэпсииллэр.

Айымньы ис хоьоонун тоьо ойдообуттэрин тирэх тылларынан бэрэбиэркэлэнэллэр.

Сатаан сааьылаан кэпсииллэр.

4.О5олор уруьуйдарын сыаналааьын.

Бэйэлэрин улэлэрин сыаналааьынна кытталлар.

Эпиграф суолтатын сатаан быьаараллар.

6.Аа5ыыны тэрийэр, кэрчик ис хоьоонун ыйытыы биэрэн о5олору кытта комолоон таьаараллар.

Строфанан уллэстэн аа5аллар, аахпыт кэрчиктэрин сурун ис хоьоонун этэллэр.

Кыьын ( Орто белех о5олоругар аналлаах дьайымал ).

Сыала: О5о толкуйдуур дьо5урун сайыннарыы – кэцэтии. Кыьыццы дьыл кэмин туьунан хатылааьын, о5о билиитин салгыы чицэтии, ойуур – тыа олохтоохторун , кыыллар тустарынан о5олору кытры сэьэргэьии. Туллыыр эйгэни харыстыырга, эйэлээх буоларга о5олору ыцырыы – угуйуу. На5ыл кэрэ музыканы истии, музыка5а сеп тубэьиннэрэн хамсана уерэнэллэрин ситиьии.

Туттуллар тэриллэр: Кыьыццы айыл5а кестуулэринэн хартыыналар, тыа кыыллара сымна5ас оонньуурдар, араас ецнеех хордуон кумаа5ылар, клей, кыптыый.

Вложение	Размер
tulalyyr_eyge5_kyyn.docx	17.02 КБ

Предварительный просмотр:

Кыьын ( Орто белех о5олоругар аналлаах дьайымал ).

Кыьын то5о буоларый?

Куруук тымныы турарый?

Сайын хана куотарый?

Саьан сутэн хааларый ?

Дьэ дьикти, дьикти- дьикти дии

Куммут уота сылыппат,

Арай Чысхаан ыйылыыр,

Муннун тыаьа сыыгыныыр,

- О5олор ханнык дьыл кэмин туьунан аа5ан иьитиннэрдим?

О5олор эппиэттэрэ….. маладьыастар.

-Ким миэхэ этиэ5эй, сылга хас дьыл кэмэ баарый?

О5олор эппиэттэрэ….. маладьыастар.

- Бугун биьиги кыьыццы дьыл туьунан кэпсэтиэхпит.(сэьэргэьиигэ кыьын туьунан слайданы керуу, ырыты).

Иитээччи: О5олор бу хартыыналарга тугу кере5утуй? Ким ойуулуон ба5арарый? (о5олор кэпсээннэрэ ырытыылара).

Иитээччи: Аан ийэ дойдубут кыьыццы тацаьын кэтэн, уп – уруц хаарынан буруммут керуеххэ эчи кэрэтин ырааьын сырдыгын. Кыьын таьырдьа та5ыстахха тымныы туманнаах, ыраас чэбдик салгыннаах.

(Эрчиллии тыынар органы сайыннарыы)

Иитээччи: Муннубутун , тыцабытын агдабытын эрчийэ таарыйа, харахпытын симэн туран санаабыгар кыьыццы ойуурга куулэйдии сылдьан ыраас салгын толору ,туеспутугэр э5ирийиэхэриц эрэ. (о5олор 5 ахсаацца муннуларынан салгыны э5ирийэн, 5 ахсаацца айахтарынан таьаараллар, 3 тегул оцоруу).

- О5олоор ессее билэ5ит дуо? Ойуурга кимнээх олороллоруй?

О5олор эппиэттэрэ…… маладьыастар (о5олор кэпсээннэрин истии ырытыы).

Ойуур кыылларын утуктуу, (музыка тыаьыыр кэмигэр о5олор хартыынаннан керен , тыа кыылларын утуктэллэр).

Иитээччи: Онтон билигин о5олоор, таабырынна таайсыаххайыц эрэ.

- о5олор эппиэттэрэ ….. маладьыастар.

Иитээччи: О5олоор истиц эрэ …..

- ким эрэ тоцсуйар дии..

Хаар киьи: Утуе кунунэн о5олоор! Миигин билэ5ит дуо? Мин кимминий?

Хаар киьи : О5олоор мин эьиэхэ куулэйдии , оонньуу кэллим, оонньуохутун ба5ара5ыт дуо ?

Хаар киьи : Очоо5уна мин хорйдарбар эппиэттээц оччо5уна оонньуопут.

- Хаар хаьан туьэрий?

_Хаар хантан туьэрий?

- Хаар хайдах ецнее5уй?

-Хаар туохтан уулларый?

- Ханнык дьыл кэмигэр?

Оо, о5олорум маладьыастар мин туспунан элбэ5и да билэр эбиккит, чэ анны оонньыаххайыц.

Хаар Киьи : Уу о5олордуун оонньооммун наьаа да тириттим, сылайдым быьыылаах.

О5олоор эьиги уьуйааццыт наьаа итии эбит, мин ууллаары гынным быьыылаах, барыыьыкпын, керсуеххэ диэри.

(Хаар киьи тахсан бара).

Иитээччи: О5олоор хаар киьибит ыксаан а5ай барда, киниэхэ итии сиргэ сылдьара бобулаах ууллан хаалыа дии.

Иитээччи : О5олор хаар теье тургэнник уулларынкеруеххутун ба5ара5ыт дуо?

(Эксперимент, хаары ытыска ууран уулларыы).

(эксперимент кэнниттэн о5олор ырытыыларын истии).

Иитээччи : о5олор маладьыастар , бугуццу дьарыкка эьиги кыьын туьунан билиигитин чицэттибит, бары кехтеех кыттыыны ылан миигин уертугут.

По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Особенности речевого развития детей с ОНР оказывают влияния на формирование личности ребенка, на формирование всех психических процессов. У детей с ОНР отмечаются отклонения в эмоционально-волевой сфе.

Аьа5ас дьарыктаныы 2 кыра белех о5олоругар

Аhа5ас дьарыктаныы 2 кыра белех о5олоругар. Темата: Фольклор кыра жанрдара.Сыала: О5олорго остуоруйа комотунэн фольклор кыра жанрдарын уорэтии. Норуот кэпсээнинэн о5олорго учугэй санааны ти.

Цель – закрепить знания детей о сезонных изменениях в природе, о признаках осениЗадачи: -формировать навыки самостоятельного исполнения выученных стихов, песен и танцев;-создавать празднич.

Улахан белех о5олоругар тыл сайдыытын аhа5ас дьарыгын конспегаТема: «Транспорт».

Хоьоон тылын-оьун чинчийии;
Ойуулуур-дьуьуннуур ньымалары о5олор текстэн булар сатабылларын сайыннарыы;
Хоьоон сурун санаатын нонуо саха торут ойдобуллэрин инэрии, утуо быьыыны батыьарга иитии.

Уруок тэрилэ: о5олор уруьуйдара, проекторынан тирэх ойдобуллэри кордоруу.

Билигин ойдоон истин эрэ:

То5о хаар туьунан аахпытым буолуой?

Проекторынан тирэх тыллар:

Костор эрэ кулугурдэ,

Мас эрэ барыгырда.

Кобуор курдук кобуорунньук хаар куудэпчилээтэ.

Хара буору хаарынан сапта.

Аппа, алаас алаарыйа сандаарда.

Ып-ыраас,сып-сырдык хаар кун уотугар кулумурдээн коьуннэ.

Манаас ынах маныраан анаарытта.

О5о аймах ойуоххалыы оонньоон…

Кырдьа5ас отто кыьал5атын кэпсээтэ.

О5олор уруьуйдарын кордороллор, быьааран кэпсииллэр.

Хаары ойуулуургутугар ханнык быьаарыы тыллар, эпитеттэр комолостулэр?

Хаар – кобуор курдук кобуорунньук

Хаартан уорбуттэр – о5олор (то5о?)

Соьуйбут – манаас ынах (то5о?)

Хомойбуттар – кырдьа5астар (то5о?)

И.Гоголев этиитэ. Айыл5а дьикти ис дууьалаах, мындыр ис номохтоох.

Аа5абыт – строфаларынан уллэстэн.

Кыьынны куммут хайда5ый? Тымныы.
Поэт то5о кыьынны куну таптыырый? Чаран комус курдук кулумурдуур – тупсар.
Кыьын то5о дьон сынньалана суо5уй? Тымныыга тонумаары улэлиир.
Улэьит киьи то5о дьоллоо5уй? Улэлиир-хамсыыр киьи чэбдик, доруобай буолар.

Кимнээх тоноллоруй? Сыылба, сыппах, най дьон.

Манан он сахаларга туох суолталаа5ый? Кэрэ.
Дьон дууьата манан хаар курдук диэн то5о этэрий? Учугэй, ыраас.
Хоьоон сурун санаата бутэьик строкаларга этиллэр диэн билэбит.

Читайте также:

Кыьынны айыл5а кестуутэ сочинение

Похожие документы:

Образовательная программа (61)

Информационный бюллетень тпп рф по вопросам малого предпринимательства в российской федерации за июль 2011 года

Предварительный просмотр:

По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Аьа5ас дьарыктаныы 2 кыра белех о5олоругар