Ту туралы реферат казакша

Обновлено: 07.07.2024

Частицы можно разделить на следующие виды:

1) Конкретизирующие частицы (нақтылық демеулiктер).

Частицы ғой/қой придают высказыванию значение законченности и утвердительности.

Айт ты ң ғой. Ты же сказал. Кел ді ғой. Он ведь пришёл.
Мынау ат қой. Это же конь. Ол жас қой. Он ведь молодой.
Мен оны сүй е мін ғой. Я же его люблю.

2) Усилительные частицы (күшейткіш демеуліктер).

3) Ограничительные частицы (шектiк демеулiктер).

Частица қана следует после слов, оканчивающихся на глухую согласную, частица ғана – в остальных случаях.

Тек қана алға! Только вперёд!
Бір сағат қана. Только один час.
Тек Қазақстанда ғана. Только в Казахстане.
Тек қана қазақ тiл i нде . Только на казахском языке.
Бұл тек саған қатыс ты . Это касается только тебя.
Мен жексенбі күн і ғана бос пын . Я только в воскресение свободен.

Частица ақ может быть как усилительной, так и ограничительной со значением "только, лишь".

Бір-ақ кiтап қал ды . Одна только книга осталась.
Үш-ақ адам. Только три человека.
Алма ның бесеу i -ақ қал ып ты . Только пять яблок осталось.

Конструкция глагол+отрицание+й-ақ қою , имеет значение "так и не, лучше не". То есть к глаголу в отрицательной форме (с суффиксами ба/бе, па/пе, ма/ме ) присоединяется суффикс й , затем через тире добавляется ақ и далее следует глагол қою . Если глагол қою стоит в прошедшем времени, то имеет значение "так и не". Если глагол қою стоит в повелительном наклонении, то имеет значение "лучше не".

Мен ағылшын тіл i н үйрен бе й -ақ қой ды м . Я так и не выучил английский язык.
Сен оны түсін бе й -ақ қой ды ң . Ты его так и не понял.
Менімен сөйлес пе й -ақ қой. Лучше не разговаривай со мной.
Бұл туралы маған айт па й -ақ қой ыңыз . Об этом мне лучше не говорите.

4) Предположительные частицы (болжалды демеулiктер).

5) Вопросительные частицы (сұраулық демеулiктер).

Сіз де ақша бар ма? У вас деньги есть?
Сен кино ға бар ды ң ба? Ты ходил в кино?
Мынау қалам ба, қарындаш па? Это ручка или карандаш?

Вопросительная частица ше используется, когда говорящий сообщил определённую информацию и о том же переспрашивает собеседника.

Мен театр ға бар а мын , сен ше? Я пойду в кино, а ты?
Менің ат ым Қайрат. Ал, сіздің ше? Моё имя Кайрат. А ваше?

1. Абылай хан (1711-1781)

Үлкен әкесінің аруағын шақырып, жауға Абылайлап ат қойған Әбілмансұр жеңісті ұрыстан соң, Орта жүздің сұлтаны деп танылып, қазақ даласындағы ең беделді әміршілердің біріне айналады. Бұдан соңғы жерде Әбілмансұр есімі ұмытылып, Абылай атанады.

Жазба деректерде Абылайдың шетел басқыншыларына қарсы табанды соғыс жүргізгендігі айқын көрсетіледі. 1752ж. ол бастаған қазақ әскері шамасы 15-20 мың адамдай ойраттар қолының шабуылына тойтарыс берді. 1753ж. желтоқсанда Абылай 5 мың жауынгерімен жоңғар әскерлерімен шайқасып, бірталай қазақ жерін азат етті. 1754ж. сәуірде Абылай бастаған 1700 қазақ әскері 10 мың қалмақпен соғысуға мәжбүр болса, (Қаратал өз бйынша), сол жылдың шілде-тамыз айында 4 мың әскермен Жоңғарияға жорық жасап, 3000 қалмақты тұтқынға алып келген. 1756ж. Абылайдың бастауымен қазақтар қытайлар мен қалмақтардың біріккен күшімен екі рет шайқасып, оның бірінде жеңіліп, екіншісінде жеңіске жетеді. 1757ж. Абылайдың 6 мың әскері Қытайдың 40 мың әскерімен шайқасынан соң, қытайлар Абылайдан бітім сұрады. 1753-1754 жылдардағы шайқастарға Қабанбай, Бөгенбай, Жанатай, Керей Жәнібек, Өтеген батырлар қысы – жазы үзбестен қатысады. Абылай бірде Қалдан Серенмен бітімге келсе, бірде Дабашыны шауып, бірде оны және Әмірсананы өзіне паналатты. Сөйтіп Ойрат ұлысының бөлшектене беруін көздеді. Тегеурінді әскери қимылмен қатарластырыла жүргізілген дипломатиялық әрекеттері Абылайды өз заманының ұлы қайраткерлері деңгейіне көтерді. Осының нәтижесінде Абылай әскері 1771ж. Мойынты өзенінің бойында болған қалмақтармен ауыр шайқаста жаңа жеңіске жетті.

Саяси ахуал тұрақталған шақта Абылай қазақ жерінің бүтіндігіне қол сұққан басқалармен де ымырасыз күрес жүргізді. 1754-55 және 1764 ж. қырғыздар Жетісуда біраз ауылдарды шауып, Жауғаш, Көкжал Барақ пен Шынқожа батырлар бастаған әскерлерді Ақсу, Көксу және Шу бойында талқандайды. Осы себепті Абылай 1755, 1765 жылдары Қырғыз ұлысына қарсы жорық жасап, Іленің сол жағасын, Шу бойын тазартады, қазақ пен қырғыздың Нарынқолдан Қордайға тартылған, күні бүгінге дейін сақталып отырған шекарасын анықтайды.

3.1771 жылы жасы жеткен Әбілмәмбет хан дүние салды. Қалыптасқан дәстүр бойынша Орта жүздің ханы болып не Әбілмәмбеттің інілерінің бірі, не үлкен ұлы Әбілпейіз сайлануға тиіс еді. Алайда басты сұлтандардың, старшындардың, Әбілпейіздің өз қалауымен үш жүздің басшы өкілдері Түркістанда Абылайды хан көтерді. Абылай іс жүзінде жалғыз Орта жүздің ғана емес, бүкіл Қазақ ордасының ұлы ханы болды.

Абылай өмір жолын ат үстінде, жорықтарда өткізіп, Арыс өзені жағасында қайтыс болды. Сүйегі Түркістан қаласындағы Қожа Ахмет Иасауи кесенесінің ішінде Қабырхана мен Ақсарай арасындағы дәлізде жерленген. Абылайдың артында 12 әйелінен 30 ұл, 40 қызы қалды. Қазақ халқының жадына Абылай қажырлы мемлекет қайраткері, батыл қолбасшы, дарынды дипломат ретінде сақталып келді. Оның есімі тәуелсіздік символында жауынгерлік ұранға айналды.

Ақтөбе – еліміздің батысында орналасқан көрікті қалалардың бірі де бірегейі. Қала 28 мамырда өзінің 148 жылдық мерекесін атап өтпек. Ал сіз әсем қалаға қонақтап келген жағдайда қандай жерлерді.

Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев атындағы саябақ – қала тұрғындарынан бөлек, қонақтардың да көңілінен шыға білген орын деп есептеуге толық негіз бар. Себебі, бұл жерде сіз демалып қана қоймай, республика, облыс, қала көлеміндегі ірі іс-шаралардың да куәгері бола аласыз. Бұл саябақ көптеген маңызды оқиғалар мен көңілге қуаныш сыйлайтын концерттердің куәгеріне айналып үлгерді. Саябақтағы орналасқан субұрқақ пен әдемі гүлдер қаланың күнделікті тіршілігінен бір серпілтері анық. Кез келген адамға бұл орын көтеріңкі көңіл-күй мен жағымды демалыс сыйлайды.

Сулы-жасыл гүлзар– жақын жандарыңызбен жағымды демалыс үшін таптырмайтын орын. Қаланың көрікті келбетіне көз тоймай қарап,күнделікті күйбең тіршілікті бір сәтке болсын, ұмытып, субұрқақтың жанында жақын жандарыңызбен әсерлі әңгімемен бөліскіңіз келсе,мен Ақтөбенің көрікті орындарының біріне айналған бұл орында демалуға кеңес беремін.

Боулинг - бүгінгі күні көптеген адамдардың қызығушылығын тудыратын ойын түрі. Барша осы ойынды ұнататын жандар үшін осы ғимаратқа келіп, бой сергітіңіз деп кеңес беремін. Бағалары да тиімді, қонақтарға қызмет көрсету сапасы да көңілден шығады.

Орталық гүлзар – серуендеуге таптырмас орын. Облыс әкімдігіне қарама-қарсы орналасқан бұл гүлзар жаз айларында серуендеп жүрген жандармен толығады. Қаланың көркем келбетімен қоса, көңіліңізге қуаныш сыйлайтын субұрқақты тамашалағыңыз келсе, орталық гүлзарға келіп, қонақ болыңыз!

Қаланың сізге көрсетер көрікті орындары бұл ғана емес. Егер оларды өз көзіңізбен көргіңіз келсе, Ақтөбе қаласына қонақ болып келіңіз, біз сізді асыға күтеміз!

Кожа́ (каз. қожа ) — человек, ведущий свое происхождение от арабских миссионеров ислама. Не относятся ни к одному из жузов и считаются духовной аристократией [источник не указан 887 дней] . Традиционные занятия муллы, имамы и муэдзины. Кун за ходжу был равен трем кунам простолюдина [источник не указан 887 дней] . Клич — Алла́!

Содержание

Шежире

Род ходжа не входит в состав жузов. Традиционно считаются потомками миссионеров.

Подразделение Саид

Потомками пророка могут считаться только сеиды и шарифы, т.е. дети от Хасана и Хусейна. Сайид – с арабского вождь, господин, глава. Родоначальников кожа́ — Мухаммад, Абу Бакр, Омар, Осман, Али, все они были из одного племени курайш. Абу Бакр и Омар были восьмиюродными братьями Мухаммада а Осман был четвероюродным племянником пророка.

Али Ибн Талиб (656-661 гг.) — двоюродный брат пророка Мухаммада, его зять, женатый на его дочери Фатиме (Фатима Аз-Захра) и его приёмный сын. У Азрета Али от первой жены Фатимы родились близнецы Хасан и Хусейн. От Хасана (у него было 14 сыновей и 5 дочерей) происходит род Шариф. Которые правили многими мусульманскими странами. От второго сына Хусейна идет род Сейид (сейт кожа) И трети сын (от второй жены) Мухаммад Ханафия. После смерти Фатимы Азрет Али был женат 7 раз, не считая наложниц и у него было 14 сыновей и 17 дочерей, и по другим данным 18 сыновей и 6 дочерей. Потомки остались только от пятерых сыновей: Хасан, Хусейн, Мухаммед Ханафия, Аббас (?), Омар (?) .

Сейиды (сейт кожа) являются потомками Хусейна, но есть сейт кожалар, которые берут своё начало от других предков:

Абд Жалил Баба: - Корасан кожа, Сейт кожа.
Сподвижник пророка Осман Ибн Аффан (644-656) был женат на двух дочерях пророка Мухаммада. Вначале он женился на Рукае, которая умерла в 624 г. после её смерти на её сестре Умм-Кальсум, их потомки – Сейт кожа

В данное время подрод сейт среди кожа считается одним из больших подродов по сравнению с другими подродами кожа. Причиной тому является то, что разные потомки от разных предков с одноименным названием попросту перемешались меж собой. Ответвления от сейтов: Кылышты кожа, Сабылт кожа (сабулт).

Одними из активных распространителей ислама в Среднею Азию являются потомки Мухаммада ибн аль Ханафия. Его потомки Абд ар Рахим Баб (Қарақан ата), Исхак Баб и Абд ал-Жалил Баб (Хорасан Саман Шах). Далее от них от Исхак Баба: Аккожа, Аккорганкожа, Баксайыс кожа, Диуана кожа, От Абд Ар Рахим Баба: Карахан кожа, Аулие ата кожа, От Абд Жалил Баба: Хорасан кожа, Кылыш кожа (не путать с кылышты кожа) Эти рода уже под собой имеют множество ответвлений.

Диуана кожа (Маді кожа) – ответвления этого рода: кожжан кожа, каскыр кожа пірзада кожа.

Кырык садак кожалар являются потомками халифа Омара ибн Хаттаба (634-644 гг.). Так же подрод Икан кожа подразделяется к этому роду.

Кылауыз кожалар являются потомками Абу Бакра Сыддыка (632-634), Так же под род Шамші кожа подразделяется к этому роду и род Сунак являются его потомками.

Керейт кожа и Косым кожа – самые загадочные подроды среди кожа. Есть несколько версий происхождения этого подрода:

Кабылбек и сын, Рабига в 23 года осталась вдовой. Во сне святые указали ей дорогу в Мекку-Медину. Когда она добралась до Мекки, ей не разрешили войти в Каабу, так как она была вдова. Там она выходит замуж за помощника имама Абубаязита Бастами (1525-1583 гг.) из рода кожа. От него родился сын Керейт (в честь первого мужа).

Подразделение Хорасан (Шайбаниды)

Подразделение Баксайыс или Торе

Баксайысы, влившиеся в состав ходжа чингизиды. В него входят Джучиды, кроме потомков Урус-хана и Мунке. Все те, кто не могли претендовать на звание хана.

Читайте также: