Эрын гурбан наадан реферат

Обновлено: 04.07.2024

Эрын гурбан наадан, дэлхэйн ямаршье арадай тамирай тулалдаануудтал, сэдьхэл хөөрэмэ шунал дашууралтай, сог залирма ошотой, абьяас түгэлдэр эршэтэй! Тэндэ мүрысэгшэдэй хоорондохи шанга тулалдаанай хажуугаар мүн лэ харагшадай дунда халуун боосолдоонууд болодог.

Yнгэрhэн XIX-XX зуун жэлнүүдэй үедэ харагшад барилдаанай, hур харбаанай, мори урилдаанай тусхай шангай жасануудые байгуулжа, хоорондоо тэмсэн наададаг байhан түүхэтэй.

Гуннануудай гүрэн түрын наадан

Буряадай эрын гурбан наадан III-VI зуун жэлнүүдтэ хүгжэжэ хахад дэлхэйе доhолгоhон гуннануудай гүрэн түрын үедэ бии болоhон үндэhэтэй. Талын гуннануудай Атилла гэhэн зонхилогшын нэрэ Александр Македонский, Юлий Цезарь гэhэн алдар суута хаашуултай нэгэ зэргэдэ табигдахаар солотой.

Буряад-монголшуудай элинсэгүүд - гуннанууд - айхабтар дайшалхы арад байhан түүхэтэй. Тэдэнэр мүнөөнэй Россиин, Кавказай, Германиин, Франциин, Италиин дэбисхэрнүүдые эзэмдэн зонхилхоhоо гадуур агууехэ Римэй империие үбдэг дээрэнь hуулгаад, албан татабари тэдээндэ ашаад байhан юм.

Гуннануудай гүрэндэ түрэhэн хүбүүн бүхэн балшар наhанhаа эрхим сэрэгшын зэргэдэ хүмүүжүүлэгдэдэг байhан заншалтай. Морёор гүйлгэхэ, hурша номоор харбаха, бүхэ барилдаанда хабаадаха - бүhэтэй хүнэй нангин уялга байгаа. Наадангаа мүрысэн, бэеэ hорижо, ямаршье дайсадые сараха аргатайгаар агууехэ Талын империин сэрэгшэд хүмүүжүүлэгдэдэг hэн ха.

Эрын гурбан наадан мүн лэ сяньби, тюрк, кидань г.м. бүхы Түб Азиин нүүдэлшэ арадуудай сэрэгшэдэй бэеэ hорилгын наадан байhан гэжэ эли.

Чингис хаанай сэрэгэй наадан

Агууехэ хаанай сэрэгшэдэй гайхамшагта шадабаринуудынь гуннануудай сэрэгэй ёhо заншалнуудай үргэлжэлэл байhан гэжэ тоосоогүй.
Түб Азида мүндэлhэн түрүүшын арадуудай нангин шүтөөндэ дайнай ба сэрэгэй хэрэгүүд шухала hуури эзэлдэг байhан. Нүүдэлшэдэй ами наhанда ан арьяатадай, дайсадай зүгhөө, байгаалиин тодхорhоо дулдыдаhан тоогүй олон аюулнууд ушардаг байгаа ха юм. Тэдээнhээ бэеэ аршалхын тула шуран шударгы, мэргэн ба шамбай хүсэтэй байхань шухала! Тиимэhээ манай элинсэгүүд үргэлжэ бэеэ hоридог байhан заншалтай.

Эгээл тэрэ үедэ юртэмсын мууе сараха үүргэтэй, эди шэдитэ асари ехэ хүсэтэй Хүхэ Мүнхэ Тэнгэриин хүбүүн Гэсэр хаан мүндэлhэн гэдэг.

Бүхэ барилдаан

Мүнөө үедэ буряадай үндэhэн барилдаанай дүримүүд урдын Монголой, Агын ба Сэлэнгын угсаатанай заншалнууд дээрэ онсологдон байгуулагдаhан. Тэдэнэй тоодо соло гүйсэдхэлгэ, бүргэдэй хатар г.м. мянгаад жэлэй үндэһэтэй заншалнууд онсо удха шанар оруулжа шэмэглэдэг.

Морин эрдэни

Yни урдын сагhаа тюрк болон монгол угсаата арадууд ударидагша хаашуулай ба баатар сэрэгшэдэй соло дуудалга түүрээдэг заншалтай. Тиигээд эрэлхэг баатарай хуби заяан моринтой таhаршагүй холбоотой hэн тула мүн лэ баатарай хүлэгэй – морин эрдэниин соло hүр жабхалантайгаар түүрээгдэдэг байhан. Тус заншал эрын гурбан нааданда сахигдажа, илаhан баатарта, мэргэндэ ба гүйгөөшэ мориндо соло дуудагдадаг гээшэ.

Урдын буряад-монголшууд дайн байлдаанда унаhан сэрэгшэдые хүдөөлүүлхын ёhололой үедэ мори урилдаа үнгэргэдэг байhан гуримтай. Тиимэ заншал мүн лэ Урдын Греци, Рим, Иран г.м. гүрэнүүдэй болон славян, тюрк арадууд сахидаг байhан.

Элинсэгэй Һүлдэтэй

Анха түрүүн эрын гурбан наадан гол мүрэнүүдэй, хада уулануудай г.м. нангин газарнуудай эзэдтэ болон уг гарбалайнгаа заяануудта зорюулhан нангин үйлэ бүтээлнүүдэй hүүлээр эмхидхэгдэдэг байhан түүхэтэй. Бүтээлэй үедэ буужа заларhан нангин газарнуудай эзэд ба сабдагууд, элинсэгүүдэй hүлдэнүүд харагдахагүй айлшадаар эрын гурбан нааданда хабаадажа сэнгээд, түгэсхэлэйнь найрай хүндын эдеэнhээ амсадаг гэжэ манай үбгэ эсэгэнэр этигэдэг байhан. Тэдэниие хүндэлhэнэй ашаар үбhэ ногоон hайнаар ургаха, адууhа мал үдэхэ, агнууриин хэрэг урагшатай болохо, халдабарита тахал үбшэнгүүд зайсаха, буян хэшэг үршөөгдэхэ гэжэ элинсэгүүднай шүтэдэг hэн ха.
Эрын гурбан наадан үнгэрhэн ба мүнөөнэй үеын уг гарбалтаниие нэгэдүүлдэг гэhэн үгэтэй. Тиимэhээ тус нааданда мүрысэгшэдэй нэрэнүүдэй хажуугаар ямар уг гарбалтай, омогтойб гэжэ соносхохонь шухала гэжэ онсо тэмдэглэгдэнэ.

Мүн лэ тус наадан хүнэй ба байгаалиин нэгэдэлэй наадан.

Феодальна үедэ эрын гурбан наадан сэрэгэй харалгануудай үедэ, түшэмэл зонхилогшодой харуулшадые шэлэхэдэ хэрэглэгдэдэг байhан юм.

Мүн лэ дайнда илалтын, баян олзотой агнууриин, тугуудые рамнайлхын ёhололой, хаанай хурим түрын, хаанай бүлэдэ хүбүүнэй түрэһэнэй г.м. баяр баясхаланта ушарнуудта зорюулhан найр нааданай үедэ эрын гурбан наадан үнгэргэгдэдэг hэн.

Буряадууд үбэлэй сагта тусхай аргаар моридоо hойдог ехэ hонин заншалтай байгаа. Ехээр хүлэртэрынь гүйлгэhэн мориие хүйтэн уhаар угаагаад, нэгэ хэды сагай туршада газаа хүйтэндэ уяад орхидог hэн ха. Удаань нойтон нюргыень нэмэргээр хушангүй, хүйтэн дал соо хонуулдаг гуримтай. Ехэ сомороор эдеэлүүлхэ. Тиигээд 2-3 hара мүрысөөнhөө урид, одоошье, гүйгөөшэ мориие садатарынь эдеэлүүлжэ, тэнхээ шадал оруулдаг байһан.

Бурхадта үргэл болоно

Саашадаа буддын шажанай дэлгэрхэдэ, дасангуудай hайндэрэй таhаршагүй хубинь эрын гурбан наадан болоhон. Тиихэдээ эрын гурбан наадан дээдын бурхад сахюусадта үргэл болоно гэжэ тоологдодог. Оюун бэлигэйнгээ орьёлой, хүсэ шадалайнгаа эршэмэй, хатар нааданай дээжые бурхадта зорюулан хужарлуулна гэhэн удхатай.

Для учеников 1-11 классов и дошкольников
Бесплатные сертификаты учителям и участникам

Буурал сагаан түүхэтэй Эрын гурбан наадан

Yнгэтэ гое буряад хубсаһатай һур харбагшад ном һуршаар тодо мэргэнээ туршалсажа, олоной анхарал татахань гайхалгүй. Элинсэгһээ заяатай эрын гурбан наааданай һур харбалганай мүрысөөндэ залуу һүрэг мэргэшүүл аха захатанайнгаа дүй дүршэлтэй танилсажа, баһал хаба шадалтай байһанаа гэршэлдэг.

Һур харбалгын заршам

Буряад гое хубсаһатай хабаадагшад бултадаа эбэр номоор ластии харбаха еһотой. Годлинуудынь модоор бүтээгдэхэ еһотой, һүүлынь шубуунай үдөөр хэгдэдэг юм.

Эбэр номодо абарга томо загаһанай- кидэй һэрбээ, мэлхэйн хату гадар хуяг болон бусад материал эбэрэй орондо хэрэглэжэ болодог.

Шүрбэһэн, модон, үйһэн заабол хэрэглэгдэхэ зэргэтэй, эбэр номын түхэл маяг ба хэм хэмжээн буряад номотой адли байха, тэрэшэлэн монгол номо (һолоо номон) хэрэглэжэ болохо.

Хүбшэргэйеынь өөһэдынгөө дураар бүтээжэ боломоор.

Хабаадагшад 30-40 метрэй зайһаа харбадаг. Зай бүхэндэ харбагша дүрбэ удаалуулан найма дахин, дүн хамта 32 дахин харбаха. Ластии тудаһанай түлөө 3 очко, тэрэнэй зүүн ба баруун талын һур тудаһанай түлөө 2 очко, бэшыень тудахадань, 1-1 очко үгтэхэ.

Хабаадагшад хоер һуршаар харбаха еһотой; үдэр бүхэндэ хоер зайда мүрысөөнэй эхиндэ хоер годлеор туршалгын харбалга хэжэ үзэдэг юм.

Эгээл олон очко тудаһаарнь хубиин түрүү һуури эзэлэгшэд тодорхойлогдодог. Адли очкотой болоо һаань, спортсменүүд иимэ шэнжэ шанарайнгаа түлөө илажа гараха:

- алдангүй харбаһанайнгаа түлөө;

- ластиида эгээл оло дахин тудаһанайнгаа түлөө;

- нэгэдэхи, хоердохи, гурбадахи ба бусад харбалгаар ластии тудаһанай түлөө;

Нааданай хоердохи үдэр эрхим мэргэниие (абсолютный чемпион) элирүүлгын мүрысөөн үнгэргэгдэдэг.

Тиихэдэ команда бүхэн магтаа бара дуулагшадтай байха еһотой. Тэдэ буряад хубсаһатай байха юм.

Эрхим мэргэниие элирүүлгын мүрысөөн:

- 40 метрэй зайһаа хоер-хоероороо харбаха;

- 1/16 1 хуби - 30 метрэй зай;

- 1/8 1 хуби – 40 метрэй зай;

- ¼ 1 хуби, 1/2, финал, түгэсхэлэй мүрысөөн - - 30 метрэй зай.

Һур харбалгын заршам

Хүбшэргэйеынь өөһэдынгөө дураар бүтээжэ боломоор.

- алдангүй харбаһанайнгаа түлөө;

- ластиида эгээл оло дахин тудаһанайнгаа түлөө;

- нэгэдэхи, хоердохи, гурбадахи ба бусад харбалгаар ластии тудаһанай түлөө;

Нааданай хоердохи үдэр эрхим мэргэниие (абсолютный чемпион) элирүүлгын мүрысөөн үнгэргэгдэдэг.

Тиихэдэ команда бүхэн магтаа бара дуулагшадтай байха еһотой. Тэдэ буряад хубсаһатай байха юм.

Эрхим мэргэниие элирүүлгын мүрысөөн:

- 40 метрэй зайһаа хоер-хоероороо харбаха;

- 1/16 1 хуби - 30 метрэй зай;

- 1/8 1 хуби – 40 метрэй зай;

- ¼ 1 хуби, 1/2, финал, түгэсхэлэй мүрысөөн - - 30 метрэй зай.

"ДЕВЯТЬ НАУК НАСТОЯЩЕГО МУЖЧИНЫ"

Перечень требований, заложенный в системе воспитания мальчиков, говорит о ее древнем происхождении. В основном в ней перечисляются умения, необходимые в первую очередь охотнику. Так как до 17 века преобладающим из традиционных видов занятий бурят была охота.
Подготовка и проведение облавных охот оказывала большое влияние на воспитание и развитие мальчиков. Они не только слышали рассказы об интересных случаях на охоте и удачливых охотниках, но и видели, как тщательно старшие готовятся к предстоящим делам.

Практические умения приобретались мальчиками при их посильном участии в подготовительных работах: они ухаживали за конями, помогали в их выучке, учились делать полный комплекс сбруи, его украшений. Мальчики, которым исполнялось 13-14 лет, наравне с взрослыми готовились к охоте, закрепляя и наглядно демонстрируя свои умения. Новичков, выехавших первый раз белковать, старые охотники 2-3 дня водили с собой по тайге, знакомя с местами, обучая определять стороны, света по сучьям, окраске коры деревьев, делать меты и затеси на деревьях. Во время облавной охоты молодежь закрепляла правила общения и поведения. За этим строго следили предводители родовых отрядов. За нарушение установленных правил виновники, по нормам обычного права, должны были искупить свою вину в соответствии с принятым в 1640 году сводов монголо-ойратских законов. Большое внимание уделялось этическому и правовому воспитанию детей.

Другим важнейшим умением мальчика-бурята прошлого было умение метко стрелять. Это требование также предполагало также целый комплекс знаний и навыков. Мастерство в стрельбе из лука достигалось сосредоточенностью, точностью, усидчивостью, упорством, выдержкой. Стрелять из лука учили с 3-5 лет. Основным оружием был сложносотавный монгольский лук М-образной формы. Мальчишки, с детских лет наблюдая за полным циклом изготовления луков, становясь взрослыми, вносили в него различные усовершенствования. Они вместе со старшими мужчинами приобретали навыки изготовления лука. Безусловно, большой практической помощи от мальчиков во всем этом почти не было: они просто вертелись, играли рядом, наблюдали, незаметно запоминали порядок действий, названия инструментов, отношение к делу старших, впитывали дух деловитости, серьезности, ответственности, тщательности, доброжелательности старших. Обучение стрельбе из лука происходило в основном в теплое время года. Для детей изготавливали простые игрушечные луки и стрелы. После этого старшие устраивали состязания малышей, в ходе которых формировались не только технические умения, но и морально-психологические. С возрастом мальчики принимали участие в межродовых весенних и летних состязаниях и к 13-14 годам проходили посвящение мужчин во время облавной охоты.

Третьим обязательным умением было умение бороться. Оно предполагало здоровье, силу, ловкость, ум, знание приемов, этические знания и умения, умения выполнять обрядовые действия и исполнять хвалебные песни-соло и магтаал. Подготовка начиналась в 3-4 года. Старшие всегда находили возможность потренировать их.

Другим необходимым навыком было обретение навыков верховой езды. Оно было хорошо известно и формировалось с раннего детства постепенно и длительное время начинали обучать также рано, в 3-4 года. Для этого специально держали старого смирного коня. Обучение велось одно

Читайте также: