Паходжанне беларускай мовы кратко

Обновлено: 08.07.2024

Мы жывём у краiне, якая мае ўсе магчымасцi для развiцця i дабрабыту сучаснай моладзi i сталага пакалення! Уступаць у будучыню трэба з добрымi ведамi свайго мiнулага, у тым ліку і пра тое, як і адкуль прыйшла родная мова.

Беларуская мова – адна са славянскiх моў iндаеўрапейскай сям’і, якая адмостроўвае ўсе асаблiвасцi жыцця нашага народа і звязвае мiнулае з сучасным i будучым. У апавяданнях, вершах, п’есах – усюды пiсьменнiкi паказвалi сваю любоў да роднай мовы, свае пяшчотныя пачуццi.

Цябе забаранялi, як скрыжалi,
I адбiралi, быццам бы сцягi,
А крэслiлi, — здавалася, збiвалi:
Як ад шпiцрутэнаў сiнелi пiсягi.

Цябе забаранялi, быццам свята,
Нiбы злачынцу зацiскалi рот.
А ты i з-за выкрэсленняў, нiбы з-за кратаў,
Глядзела на знямелы свой народ.

Бы ў цэлях, у архiвах думкi вязлi…
А ўчуўшы клiч кастрычнiцкай сурмы,
З-за кратаў словы, нiбы тыя вязнi,
Сцягi чырвоныя выносiлi з турмы —
Да нас. Пакуль нямых.

Заўсёды чалавек, які ведаў родную мову, засвойваў вопыт свайго народа, створаны за многія стагоддзі, усведамляя сябе як прадстаўніка этнасу . Мова беларускага народа, як iншыя мовы ў свеце, мае свае асаблiвыя рысы, уласцiвасцi, заканамернасцi, правiлы – гэта ўсё робiць нашу мову асаблiва непаўторнай . ” Яна ёсць такая ж людская i панская ,як i французская , альбо нямецкая, альбо iншая ”.

Нягледзячы на тое, што ў нашай краіне існуе дзве дзяржаўнай мовы, бліжэй да майго сэрца ляжыць беларуская мова. Любоў да да мовы для мяне супалярная любві да Радзімы, якая не мае мажаў.

Значных поспехаў дасягнула беларускае мовазнаўства пасля 1917 г. 1920-я – пачатак 1930-х гг. вызначаюцца як гады адраджэння беларускай мовы, якая становіцца дзяржаўнай. Была прынята праграма беларусізацыі. Яна ўключала ў сябе перавод навучальных устаноў на беларускую мову, развіццё нацыянальнай літаратуры, выданне беларускіх кніг, перавод усяго справаводства на беларускую мову.

Беларуская мова аб’яўлялася пераважнай для зносін паміж дзяржаўнымі і грамадскімі ўстановамі.

Востра паўстала праблема ўнармавання і нармалізацыі беларускага правапісу. Выходзяць адразу пяць граматык беларускай мовы, сярод якіх найбольш удалай прызнана граматыка Б. Тарашкевіча, дзе былі вызначаны граматычныя рысы беларускай мовы, сфармуляваны асноўныя прынцыпы і правілы беларускай арфаграфіі.

У гэты перыяд бурна развіваецца беларуская лексікалогія і лексікаграфія. Ідзе распрацоўка беларускай нацыянальнай тэрміналогіі. Была створана Навукова-тэрміналагічная камісія, а ў 1922 годзе – Інстытут беларускай культуры. На працягу 1922 – 1930-х гг. былі выдадзены 24 галіновыя тэрміналагічныя слоўнікі.

Адкрываюцца Беларускі дзяржаўны універсітэт (1921), Беларускі нацыянальны тэатр, Беларуская нацыянальная бібліятэка.

Такім чынам, у пачатку 1930-х гг. беларуская мова дасягнула высокага ўзроўню развіцця, але сталінскія рэпрэсіі 1930-х гг. спынілі беларусізацыю. Палітыка Сталіна была накіравана на звужэнне функцый нацыянальных моў і пераход на адзіную мову – рускую.

У 1926 годзе была праведзена Акадэмічная канферэнцыя па рэформе беларускага правапісу і азбукі. А ў 1933 годзе адбылася рэформа, якая, з аднаго боку, унармавала беларускую мову, а з другога – наблізіла беларускую мову да рускай.

Паступова беларуская мова выцяснялася з большасці сфер грамадскага і культурнага жыцця рэспублікі. Сферамі выкарыстання беларускай мовы засталася мастацкая літаратура, гуманітарная навука і абмежавана адукацыя (захоўваліся беларускія школы).

У 1957 годзе адбылася другая рэформа беларускага правапісу, якая яшчэ больш наблізіла беларускую мову да рускай.

У 1960 – 1980-я гады склалася надзвычайная сітуацыя, якая магла прывесці да поўнай страты беларускай мовы.

(1917 – 1990 гг.)

Значных поспехаў дасягнула беларускае мовазнаўства пасля 1917 г. 1920-я – пачатак 1930-х гг. вызначаюцца як гады адраджэння беларускай мовы, якая становіцца дзяржаўнай. Была прынята праграма беларусізацыі. Яна ўключала ў сябе перавод навучальных устаноў на беларускую мову, развіццё нацыянальнай літаратуры, выданне беларускіх кніг, перавод усяго справаводства на беларускую мову.

Беларуская мова аб’яўлялася пераважнай для зносін паміж дзяржаўнымі і грамадскімі ўстановамі.

Востра паўстала праблема ўнармавання і нармалізацыі беларускага правапісу. Выходзяць адразу пяць граматык беларускай мовы, сярод якіх найбольш удалай прызнана граматыка Б. Тарашкевіча, дзе былі вызначаны граматычныя рысы беларускай мовы, сфармуляваны асноўныя прынцыпы і правілы беларускай арфаграфіі.

У гэты перыяд бурна развіваецца беларуская лексікалогія і лексікаграфія. Ідзе распрацоўка беларускай нацыянальнай тэрміналогіі. Была створана Навукова-тэрміналагічная камісія, а ў 1922 годзе – Інстытут беларускай культуры. На працягу 1922 – 1930-х гг. былі выдадзены 24 галіновыя тэрміналагічныя слоўнікі.

Адкрываюцца Беларускі дзяржаўны універсітэт (1921), Беларускі нацыянальны тэатр, Беларуская нацыянальная бібліятэка.

Такім чынам, у пачатку 1930-х гг. беларуская мова дасягнула высокага ўзроўню развіцця, але сталінскія рэпрэсіі 1930-х гг. спынілі беларусізацыю. Палітыка Сталіна была накіравана на звужэнне функцый нацыянальных моў і пераход на адзіную мову – рускую.

У 1926 годзе была праведзена Акадэмічная канферэнцыя па рэформе беларускага правапісу і азбукі. А ў 1933 годзе адбылася рэформа, якая, з аднаго боку, унармавала беларускую мову, а з другога – наблізіла беларускую мову да рускай.

Паступова беларуская мова выцяснялася з большасці сфер грамадскага і культурнага жыцця рэспублікі. Сферамі выкарыстання беларускай мовы засталася мастацкая літаратура, гуманітарная навука і абмежавана адукацыя (захоўваліся беларускія школы).

У 1957 годзе адбылася другая рэформа беларускага правапісу, якая яшчэ больш наблізіла беларускую мову да рускай.

У 1960 – 1980-я гады склалася надзвычайная сітуацыя, якая магла прывесці да поўнай страты беларускай мовы.

Беларусь как территория - это середина Европы. Центр и перекресток .

И благодаря этой центровости множества войн прокатились по этой территории центра с Запада на Восток и обратно, с Севера на Юг, и даже возможно с Юга (турки перли снизу на). И не всегда это были войны живущего здесь народа, чаще " это были не наши войны ", как сказал Президент Беларуси А.Г.Лукашенко .

Действительно, жителей Края ставили не спрашивая, под ружьё или копьё Империи: Российская, Немецкая - Рейх, Австро-Венгерская, СССР, Польша (мой дед погиб в войне Польша vs СССР в 20-е ), Наполеон , Швеция и др.

Беларуски язык границами шире территории современной Беларуси. Вильня, Белостокская область в Польше, Смоленск и не только в России.

Движение за присоединение к Беларуси существует в Смоленской губернии, даже петицию местные жители организовывали.

Беларуски язык границами шире территории современной Беларуси. Вильня, Белостокская область в Польше, Смоленск и не только в России.

Как отпечаток этого феномена имеется другой феномен - наличие ТРЕХ алфавитов в беларуском языке: кирилица, латиница и арабица.

Этими алфавитами пользуются до сих пор. Конечно главный алфавит - кирилица, на нем пишут официально и в целом. На латинице пишут меньше, но даже книги издаются. Есть потребители этого алфавита. Возможно со временем, по примеру Молдовы, Азербайджана и Казахстана, Беларусь также перейдет на латиницу.

Однако беларуский язык не однороден . Есть как минимум три диалекта. Два из них отражены даже в Википедии - тарашкевица и наркомовка.

Наркомовка - это принятый Наркомом образования в БССР вариант языка. Тарашкевица была отформатирована Тарашкевичем - языкознавцем беларуским.

Желтеньким - это язык (диалект) палешуков . Он очень похож на украинский (та же кошка у них кишка), но влияние беларуского и польского тоже наблюдается. На нем також издаются литературные творы.

И другие слова кардинально разнятся в этих диалектах: крават и гальштук , ровар и лесипед .

Жаль что такой феномкнальный язык умирает. Тенденция к исчезновению очкнь устойчива. Подробнее тут: Я считаю беларускую мову умирающим языком .



Западная Русь

Разделы сайта

Взгляды Е.Ф. Карского на белорусский язык и культуру

Такие ключевые для этнологии понятия как “этнос” и “этничность” для обозначения особой общности людей и их самоидентификации не встречаются у Е. Карского, что в целом было характерно для науки его времени, однако ученый употребляет термины “племя”, “народность”, “народ”. Они не имеют у него четкого терминологического значения как в современной этнологии: племя – народность – нация. Например, Е. Карский нередко употребляет слова “племя” и “народность” как синонимы. Так в одном месте он пишет, что русские (восточнославянские) племена стали основой для отдельных народностей, в том числе и белорусской[30], а в другом месте именует великорусов, малорусов и белорусов тремя основными племенами русского народа[31]. Этнография в представлении исследователя описывает прежде всего культурный тип народа и особенности его быта, народ же – это объединение людей на основе общего языка, территории, культуры, исторической судьбы и психологии.

Характеризуя народную поэзию, отражающую народный быт, ученый указывает на большое сходство, порой доходящее до тождества, у трех частей русского народа – великорусов, малорусов и белорусов. Хотя временами они и вели изолированную друг от друга жизнь, что наложило свой отпечаток на народные произведения, когда малорусы и белорусы, например, не знают великорусских старинных былин, но “сходство очень близкое, например, в обрядовой поэзии, сказках, заговорах и под.”[39]. Говоря о белорусских народных произведениях и обычаях, Е. Карский отмечает их особенности и делает свои пояснения. “Например, великорусское племя знает очень мало колядок, тогда как малорусы и отчасти белорусы очень богаты ими. Песен купальских почти нет у великорусов; не так поэтичны у них веснянки, как у малорусов и белорусов, но у последних нет старин (былин)”[40]. Отчасти этому есть объяснение в более сильном влиянии Церкви в Московской Руси. В белорусских колядках и щедровках ученый усматривает ту особенность, что в них нет указаний на жертвенную обстановку (приношение в жертву козла), песен с припевом “Ой, Овсень!”, редко упоминается виноград, нет песен “подблюдных” с различными гаданиями о будущем браке[41]. У белорусов довольно бледно справляется масленица, нет в это время кулачных боев и не возят разукрашенных деревьев или людей, изображающих масленицу, как это бывает у великорусов[42]. Весенняя обрядность также имеет у белорусов свои особенности. Название Пасхи “Великдень” было некогда повсеместным у русских славян, но постепенно было забыто в России. В продолжение Светлой седмицы в Белоруссии принято петь великодые или волочебные песни. Это – отличительная черта белорусов. Таких песен нет даже на Украине[43]. Празднование Купалы и купальская обрядность распространены у малорусов и белорусов больше, чем у великорусов[44]. Приводит Е. Карский также один из вариантов известной песни “Купалінка”[45]. Представляют интерес с точки зрения этнографии составленные ученым описания бытовой обрядности и песен белорусов при родах, сватовстве, похоронах, представляющими много параллелей с соответствующими традициями великорусов и малорусов.

[1] Так пишет Н. Е. Новик, один из авторов школьного учебника для 11 класса. См.: История Беларуси. Учебное пособие для 11 класса по ред. Е. К. Новика. Мн., 2009. С.83. Ср. также: Новик Е.К. Качалов И.Л. Новик Н.Е. История Беларуси. Учебное пособие для высших учебных заведений. Мн., 2010. С.282.

[2] Подробнее биография Е. Карского в кн.: Булахов М.Г. Евфимий Федорович Карский: жизнь, научная и общественная деятельность. Мн., 1981.

[3] Пыпин А. Н. История русской этнографии. Мн., 2005. С.182, 244.

[4] Ср. эпиграф к III тому: Белорусы. Т. III. Ч. 2. Мн., 2006. С. 234. Далее все ссылки по этому изданию.

[5] Цит. по: Карский Е.Ф. Белорусы. Т. III. Ч.1. Прадмова. С.26.

[7] Там же. С. 525. Речь идет о Я. Купале, Я. Коласе отчасти М. Богдановиче.

[9] Там же. С.646-648.

Читайте также: