Саха сылгыта доклад презентация

Обновлено: 07.07.2024

Сылгы- саха норуотун миинэр минэтэ, ампаардаах аьа. колунэр колото. Саха о5ото кыра эрдэ5иттэн сылгыга сыстан, таптаан обугэлэрин утуо дьарыгын сал5ыырыгар кыым са5ыы наадалаах.

Вложение	Размер
scenariy_doogoy_o5oto_biecher.docx	24.46 КБ

Предварительный просмотр:

Музыка тыаһыыр. Ат үӊкүүтүнэн биэчэр аһыллар. ( 8 кылаастар толорууларыгар)

Люда Биһиги сахалар сүдү духовнай баайбыт –Олоӊхобут- киһи- аймах айбыт чулуу айымньыларын шедевринэн ааттаммыта. Бу -бүтүн саха норуотун киэн туттуута , өрөгөйө.

Олонхо -улуу айымньы. Саха норуотун олорбут оло5о, сырдыкка тардыһыыта, ба5а санаата барыта түмүллүбүтэ.

Костя Олонхо сүрүн геройа –бухатыыр. Олоӊхо бухатыырын арахсыбат аргыһа, көтөр кыната, сүүрэр ата5а, эрэллээх до5оро сылгы буолар. Сылгы олоӊхо биир сүрүн уобараһынан буолар. Хас биирдии олоӊхо бухатыырын ата тус-туспа ойууланар.

Люда Кун Дьирибинэ « Күөнэ кө5өччөр аттаах. Күөнэ кө5өччөр диэн түөһүн өӊө күөхтүӊү өӊнөөх сылгыны ааттыыллар.

Буура Дохсун ата- буулуур өӊнөөх.

Ону субу курдук хоһуйуллар:

Буурай ча5аан кө5үлүн

Буур5а тыал бурайа о5уста,

Курбуу көмүс кутуругун

Костя Сергей Васильев Айыы Дьура5астай бухатыыр олоӊхотугар ат сындалыйбат сэниэтин, кө5үрээбэт күүһүн бу курдук суруйар:

«Ат сылгы алыстаа5а быһыылаах,

Кэтит түөстэх киппэ агдалаах,

Люда П.А.Ойуунускай «Дьулуруйар Ньургун Боотур олонхотугар Ньургун Боотур ата:

«Дьулусханнаах дьулуо маӊан халлаан

Дьураатыгар тура төрүөбүт

Дьулусхан субуйа сүүрүк

Үрүмэччи маӊан ат диэн үүт манан сиэллээх кутуруктаах, ханан да кыырпа5а суох ыраас манан сылгыны ааттыыллар.

Люда Саха киьитэ сылгытын хоьуйан тойук гынан туойар, чабыр5ахтаан ча5аарар.

Тиис хамнатар дьэллик элэмэс

Уос хамнатар уьун улан

Мурун хамнатар мускулла буулуур

Иэдэс хамнатар элгиэлимэ элэмэс

Харах хамнатар халыан хара.

Аман Иванов, Гриша Амбросьев толорууларыгар…………………………..

Костя Сылгы дьыл кэмиттэн дьуьунэ уларыйан иьэр.

Люда Ат барахсан саха киьитин мииниллэр минэтэ буолан түөрт түөрэм туйа5а лочугураан хоту- со5уруу сындалл5аннаах айан суолун сыыйда5а. Ат тэрилэ олус элбэх. Сайын кыьын келуйуллэр тээбиринэ үгүс. Бугун о5олор дьоьогой о5отугар сыьыаннаах малы-салы тумэн выставка тэрийбиттэрэ, бэйэлэрин илиилэринэн тигэн чаппараах онорбуттара, уруьуйдабыттара хай5аллаах суол.

(Людмила Афанасьевна Слайданан корон кылгастык кэпсээьин)

Карина Михайлова толоруутугар……………………………………………….

Костя Саха сылгыга тапталын хоьоонугар эрэ холбообото5о, ырыатыгар эрэ ыпсарбата5а, киэргэтэн -симээн баран дьоруолата эрэ айаннаабата5а. Хохуоралаах тыллаах, хоӊкунас тыастаах хомуьун дьүрүскэннээх тойугар дьүрүһүтэ туойбута.

Костя Уордаах Дьоьогой Айыы о5олорун ат сылгы туьунан төһөлөөх алгыска ахтылынна5а, олонхо тойугар хоьулунна5а буолла. Саха тылынан айымньыта бүтүүнэ да5аны саханы саха гыммыт сылгы барахсанна өрөгөйдөөх гимн кэриэтэ.

Киэргэлин -симэ5ин толору симэнэн, оһуордаах сэргэ5э хантаччы бааллан туран, сиэлэ -кутуруга бураллан, таныыта тардыр5аан, көрөн- истэн чөрбөӊнөт турар сылгы барахсаны хайа харах хай5аабат буолуой?!

(Людмила Афан-а Ат симэ5ин туьунан презентацияны коруу)

Афоня Егоров толоруутугар…………………………………10 кыластар………………

Люда Сылгы баар буолан саха киьитин оло5о уьаабыта, уйгута тупсубута. Ар5аьыттан тэьииннээ айыы айма5ын самнан биэрбэт саргытын сылгы салайсыбыта, ат барахсан араначчылаабыта. Сыспай сиэллэхпит сыьыы-сыьыы мунунан сырыыр5ыырын тухары саха дэтэн сатарыахпыт, ураанхай буолан ууьуохпут.

Ат туьунан ырыа тыаьыыр.

Костя Манан дьоро киэьэбит тумуктэнэр, нэдиэлэни тэрийсибит Галина Яковлевна Коколова5а, Людмила Афанасьевна Данилова5а, музыкальнай нүөмэрдэри бэлэмнээбит Зинаида Георгиевна5а, кыттыбыт бары о5олорго махтанабыт.

По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Интегрированный урок музыки и якутской литературы "Саха норуотун ырыатын коруннэрэ"

Моя родина – Республика Саха (Якутия)

Данное занятие сформировывает понятие о любви к родине, как одной из главных нравственных ценностей, повествует о праздниках, городах, реках Республики Саха (Якутии).

Анализ мероприятий по проведенной Неделе химии в МКОУ СОШ № 10 п.Лебединый Алданского района Республики Саха (Якутия)

План проведения Недели химии в МКОУ СОШ № 10 п. Лебединый Алданского района Республики Саха ( Якутия)

В данном документе подробное планирование мероприятий, проведенных в рамках Недели химии в школе, а также сценарии мероприятий. Анализ данной Недели в отдельном документе " Анализ Недели химии в МКОУ .

Классный час.Презентация.Интеллектуальная игра по теме:Государственное устройство Республики Саха (Якутия)

.Интеллектуальная игра для 10-11 классов по теме : Государственное устройство Республики Саха ( Якутия).

Воспитательное занятие Моя родина – Республика Саха (Якутия) Воспитательное занятие Моя родина – Республика Саха (Якутия)

1) формировать понятие о любви к родине как одной из главных нравственных ценностей;2) развивать мышление, коммуникативные качества личности;3) воспитывать патриотические чувства к родному краю.

Программа элективного курса "Саха терут аьа" (Традиционная кухня саха) в 5 классе

Программа "Традиционная кухня саха" знакомит учащихся 5 класса с кухней народа саха сезонно. Программа рассчитана на 24 часа, в месяц по 2 часа. Каждый месяц занятие посвящается одному .

Эта презентация об уникальной породе лошадей – гордости якутского народа. Якутская лошадь - это прямые предки лошадей, обитавших здесь во времена мамонтов, то ли пришедшие вместе с якутами из Прибайкалья и сумевшие в небольшой для истории отрезок времени приноровиться к суровым условиям, то ли это новая порода, получившаяся от скрещивания тех и других, Разные высказывались мнения, но пока ученые не пришли к единому выводу. А якутская лошадь живет, плодится на радость людям, растит жеребят.

Работа может быть использована на классных часах.

Якутская лошадь

Наряду с арабскими лошадьми, якутские лошади считаются весьма чистокровными, хотя сложной племенной работой с ними не занимаются и причина очень простая – ни другие породы лошадей, ни даже их помеси с якутскими лошадками в столь суровых условиях просто не выживают

Все они невысокие ростом - "пони класс". Масть чаще светлая, но попадаются и рыжие, и пегие. Это уже от гибридизации с другими породами. Настоящая якутская лошадь обычно серая. У каждой лошади есть хозяин, но встречаются они друг с другом очень редко. Здесь не принято кормить табунных лошадей. Круглый год они сами добывают пропитание. Правда, иногда кобыл держат рядом с домом и доят для получения кумыса

Вот вожак, его сразу видно, коренастый, с шикарной гривой и челкой, похожей на огромную шапку-ушанку. Вокруг него кобылы и жеребята бредут бегут по глубокому снегу, иногда останавливаются, роют снег копытом, что-то жуют и переступают дальше.

Бегают якутские лошадки и не слишком быстро, зато ловко и проворно следуют по лесным дорожкам, пробираются сквозь валежник, перескакивают через мощные корни деревьев и кочки тундры

Масть якутских лошадей преимущественно серая, саврасая,

мышастая.

Күрүө Дьөһөгөй Тойон. Это – бог покровитель конного, рогатого скота, живущий на юго-восточном небе (там, где выходит зимнее солнце, как говорят якуты) и дарующий людям конный скот, который может брать обратно, если одаренный прогневит его.

На якутских лошадях ездят верхом и на специальных санях, под названием сыар5а, от них получают мясо и молоко, а из конского меха шьют тёплые и очень ноские вещи. Шаг якутской лошади мелкий, но спорый, очень удобный для передвижения по извилистым лесным тропам.

Якутские лошади позднеспелы, но долговечны: достигая полного развития лишь к пяти-шести годам, они часто используются в разведении и работе до 25-27 лет.

Всю зиму пасутся лошади среди снегов, и в этом основное отличие якутской лошади от остальных лошадей, главная ее загадка. К морозам она успевает обрасти густой шерстью, да и запас жира надежно защищает от морозов, а когда надо погреться, лошадь разгребает копытами снег и добывает травку. Точь-в-точь как дикий северный олень.

В весной у якутских лошадей происходит спаривание. Жеребцы становятся агрессивными. Не дай бог сойтись случайно двум косякам. Драка будет до крови! Вожаки с храпом бьют друг друга копытами, кусаются - выявляют сильнейшего. Иной победитель отбирает у побежденного всех кобыл и с позором прогоняет хозяина. Другой же отбивает лишь нескольких кобыл.

Но есть и такие, что вместе с побежденным вожаком гонят от своего стада и весь его косяк, Чужих не нужно, своих хватает. Подмечено, что, если в косяке кобылиц больше нормы, много остается холостых. Жеребец со своими обязанностями не справляется, и опытный вожак сам это прекрасно понимает!

Якуты ездят на лошадях на охоту и Для этого лошадь берут из табуна и один-два дня "выдерживают" (то есть практически морят голодом), коротко привязывая к специальному столбу, так, что лошадь не может наклониться. Это делается потому, что лошадь в табуне очень жирная и отвыкшая от тяжёлой работы. Если сразу начать на ней носиться по лесу, то она может заболеть и даже умереть. А если она два-три дня поголодает, то прекрасно перенесёт долгую скачку. Такой способ "выдержки" применяется якутами на протяжении многих веков

Жеребята у лошади рождаются ранней весной, в снегах. В это время табунщики стараются быть рядом. Подкармливают сеном отощавших молодых, следят за теми, у которых вскоре должны появиться жеребята. Вовремя отлавливают, уводят их за изгородь от косяка, чтобы не дать родившемуся жеребенку залежаться на мерзлоте, не простудиться, не заболеть.

Но ведь было же когда-то время, когда не присматривал за лошадьми человек, не помогал. Рождались жеребята в снегу, сколько надо лежали, вставали и - начинали жить. Жили сами по себе. До сих пор нет окончательного ответа на вопрос, откуда в Заполярье появились столь приспособленные к здешней суровой жизни лошади.

Лишь в начале лета для лошадей устанавливается недолгая пора спокойной пастьбы. Затем почти два месяца спасаются они от овода и комара, кормясь урывками, перебегая с места на место, забираясь в болота, скрываясь в уремах, ища дымокуры, заходя в заброшенные в лесу жилища. К комару и оводу, видимо, и за тысячелетия не привыкнуть.

Каждый вожак держит свой косяк. В нем от 18 до 24 кобыл и жеребят. Так, семьей, животные и пасутся. По весне они уходят от жилья людей подальше, пропадая в лесах на удобных им пастбищах. Опытный вожак знает хорошие, кормные места, где можно быстро восстановить силы после голодноватой зимы без пустых долгих переходов

Для учеников 1-11 классов и дошкольников
Бесплатные сертификаты учителям и участникам

Описание презентации по отдельным слайдам:

Сылгы – саха тыына, культурата Үлэни толордо: Иванна Потапова Көбөкөн орто оскуолатын 3 кылааһын үөрэнээччитэ.

Үлэ сыала – соруга: Биһиги сахабыт сирин айылҕатыгар оһуобай боруода сылгы чочуллан үөскээбит. Саха сирин усулуобуйатыгар сылгыны иитии – хаһаайыстыба барыыстаах салаата. Хаһан аһыыр атын боруодаларга тэннээтэххэ, этэ – сыата элбэҕинэн саха сылгыта оһуобай миэстэҕэ турар. онон сиэттэрэн: Саха сылгытын үөрэтэн билиини чиҥэтии, сылгыга сыһыаннаах тыллары үөрэтии, Өбүгэ үөрэҕин ытыктааһын. саха сылыгытын сөпкө иитии. 4. Сылгыга сыһыаннаах сиэри-туому үөрэтии. 5. Сылгы иитиитин хаҥатыы.

Алта тыһыынча сыл кэринэ анараа өттугэр өбүгэлэрбит көҥул мэччийэ сылдьар айаас хаҕыл сылгыны сыһыыттан, миинэр миҥэ, көлүнэр көлө оҥостубуттара. Сир үрдүнэн 430-ча сылгы боруодата баарыттан саха сылгыта уһук хоту сиргэ төгүрүк сыл устата аһаҕас халлаан анныгар үөскүүр ураты удьуор көрүҥ буолар. Аҕыс ыйдаах кыһын устата саха сылгыта хаар анныттан хаһан аһаан төрүүр-үөскүүр, тэнийэр. Аныгы наука сабаҕалыырынан, саха сылгыта – аан дойду былыргы боруодаларыттан биирдэстэрэ

Саха сылгыта туспа боруода быһыытынан 1987 сыллаахха бигэргэтиллибитэ. Сылгы уопсай ыйааһыныттан уҥуоҕа – 13-тэн тахса бырыһыаны ылар, онтон этэ – 70,5 бырыһыаны, сыата 17 кэриҥэ бырыһыаны ылар. Сылгы этин биир уратытынан кини сыа быыстааҕа, сымнаҕаһа, минньигэһэ буолар. Саха сылгыта намыһах уҥуохтаах, түүтэ олус хойуу, сиэлэ-кутуруга уһун буолар. Тыстара олус бөҕө, ол иһин кыһын халыҥ хаар анныттан хаһан аһыырыгар улахан көмөлтөлөөх.

Онон билигин Республикаҕа саха сылгытын 3 боруодатын иитэллэр: Саха боруодатын (3 көрүҥнээх-төрүт сылгы, дьааҥы уонна халыма сылгылара), Өлүөнэ эҥэринээҕи уонна мэҥэдьэк сылгыларын.

Сылгы боруодаларын үөскэтии уонна ууһатан тэнитии үлэтэ 6 сылгы собуотугар уонна 27 племенной хаһаайыстыба ларга ыытыллар. Итиннэ барыта 15 тыһ. тахса племенной сылгы иитиллэр.

Саха Республикатыгар сылгы ахсаана Дальнай Востоктааҕы Федеральнай уокурукка баар сылгы 91% ылар. Саха боруодата үөскүүр-ууһуур киэҥ нэлэмэн сирин тулалыыр айылҕатын уратыларыгар сөп тубэһэн 3 араас көрүннэргэ арахсар. Онуоха боруоданы төрүттээччинэн саха төрүт сылгыта буолар.

Төрүт сылгы генетическай кыаҕа атыыра - 430-490 киилэ, биэтэ 415-470 киилэ. Дьааҥы сылгыта атыыра – 450-520 киилэ, биэтэ – 420-480 киилэ. Халыма сылгыта атыыра – 440-530 киилэ, биэтэ 430-530 киилэ.

Биһиги Сахабыт сирин айылҕатыгар оһуобай боруода сылгы чочуллан үөскээбит. Аан дойду былыргы боруодаларыттан саха сылгыта төгүрүк сыл устата аһаҕас халлаан анныгар сылдьар, сиртэн-буортан аһын булунар биир дьикти боруода буолар. Кини тириитин анныгар мунньуллар халыҥ сыата, хойуу түүтэ – тымныыттан туорууругар көмөлөьөр. Тайҕа үрэхтэрин хочолоругар, күөллэр кытыыларыгар кини кэтит туйахтарынан хаары хаһыйан, күөх оту булан сиир. Саха сылгытын бу уратыта буолар. Сылгыны иитэр киһи, хаһаайыстыба Дьөьөгөй Айыыттан араҥаччыланар, ол көлүөнэттэн көлүөнэ ыччатыгар бэриллэр. Турук, чэгиэн буолар кэскиллээхтэр. Түмүктээн эттэххэ биһиги сахалар сылгылаах норуот буоламмыт күн бүгүнүгэр диэри үүнэ-сайда олоробут, инники олохпутугар кэскиллээхпит.

Бол5омто5ут иьин махтал!

Краткое описание документа:

Былыр-былыргыттан сылгы иитиитинэн дьарыгырбыт саха дьоно Дь өһө г ө йт ө н т ө р ү ттээх айыы о5отун – сылгыны атын дьиэ с үөһү т ү ттэн ойуччу туталлара, кинини ытыктыыллара, киниэхэ с ү г ү р ү йэллэрэ.

Сылгы культурата сахаларга ураты суолталаа ҕ ын чинчийээччилэр бигэргэтэллэр. Саха ки һ итин оло ҕ ор-дьа һ а ҕ ар сылгы су өһ у былыр былыргыттан тыын суолталаа ҕ а. Ол курдук саха норуотун былыргы итэ ҕ элэ, араас быраа һ ынньыктара, туомнара эмиэ сылгы иитиитин кытта быстыспат ситимнээхтэр, киниэхэ оло ҕ уран сайдаллар. Самаан сайын салаллан кэлиитин, ки һ и-с үө ь ү , к ө т ө р–с үү рэр т ө р үү р-у һ уур, үү нээйи чэчириир кэмин уруйдуур-айхаллыыр саха улуу быраа һ ынньыга-ы һ ыах эмиэ сылгы иитиитин культуратыгар оло ҕ уран тэриллэн, уруйданар. Сэргэ, ба ҕ ах туруоруута , сэлэ, салама тардыыта, ытык аты ыытыы эбэтэр кэрэх бэлэхтээ һ ин, ат с үү рд үү тэ, кулун оонньуута, чэчир анньыыта, кымыстаа һ ын – бука барыта сылгы баайдаах норуоттар итэ ҕ эллэрэ, оонньуулара, ту о мнара, тэриллэрэ .

Сахалар – аттаах норуот. Ат сэриигэ бойобуой доҕор, айаҥҥа миинэр миҥэ, курэхтэһиигэ- дьүккүрдээх күөн көрсөөччү, үлэҕэ- буулаҕа бухатыыр, идэһэлэннэххэ-эмис этэ (хаана, субайа, хаһата, иһэ), ыан истэххэ – уохтаах кымыс, таҥыннахха – талба таҥас быа-туһах гыннахха – бигэ тэрил.

Улэ сыала – соруга: Биһиги сахабыт сирин айылҕатыгар оһуобай боруода сылгы чочуллан үөскээбит. Саха сирин усулуобуйатыгар сылгыны иитии – хаһаайыстыба барыыстаах салаата. Хаһан аһыыр атын боруодаларга тэҥнээтэххэ, этэ – сыата элбэҕинэн саха сылгыта оһуобай миэстэҕэ турар. Онон сиэттэрэн саха сылыгытын сөпкө иитиигэ сыал – сорук турар.

Презентация на тему Саха сылгыта выполнила ученица 3 класса Потапова Иванна, руководитель: Васильева Елена Александровна, предмет презентации: Детские презентации. Этот материал в формате pptx (PowerPoint) содержит 14 слайдов, для просмотра воспользуйтесь проигрывателем. Презентацию на заданную тему можно скачать внизу страницы, поделившись ссылкой в социальных сетях! Презентации взяты из открытого доступа или загружены их авторами, администрация сайта не отвечает за достоверность информации в них, все права принадлежат авторам презентаций и могут быть удалены по их требованию.

Слайды и текст этой презентации

Сылгы – саха тыына, культурата

Үлэни толордо: Иванна Потапова Көбөкөн орто оскуолатын 3 кылааһын үөрэнээччитэ.

Үлэ сыала – соруга:

Биһиги сахабыт сирин айылҕатыгар оһуобай боруода сылгы чочуллан үөскээбит. Саха сирин усулуобуйатыгар сылгыны иитии – хаһаайыстыба барыыстаах салаата. Хаһан аһыыр атын боруодаларга тэннээтэххэ, этэ – сыата элбэҕинэн саха сылгыта оһуобай миэстэҕэ турар. онон сиэттэрэн:
Саха сылгытын үөрэтэн билиини чиҥэтии, сылгыга сыһыаннаах тыллары үөрэтии,
Өбүгэ үөрэҕин ытыктааһын.
саха сылыгытын сөпкө иитии.
4. Сылгыга сыһыаннаах сиэри-туому үөрэтии.
5. Сылгы иитиитин хаҥатыы.

Читайте также: