Доклад на тему зязиков хьусена бахьаудин на ингушском языке
Обновлено: 02.05.2024
- Для учеников 1-11 классов и дошкольников
- Бесплатные сертификаты учителям и участникам
" Урок № 51 ./8 КЛАСС/
Тема: Ведзижев А. "Дикал - низ
Лоарх1ам: Ведзижев А. вахара никъ а цу дувцара чулоацам а бовзийтар де-та; нравственни
кхетам балар; ниаса,кхетадеш дешара навыкаш лакхъяр
Гойтара г1ирс: Ведзижев А. сурт, цунахйола кепайоазон материал, цун прозаи-чески сборни-
Х1ама дац шераш
Д1аухаш хилар,
Вай корташ т1а тессаш
К1айча чай йис.
Хургдац вай кхераш
Т1акхачар валар.
Вай дахар белгало
Вайла т1ехь юс.
Ведзижев А."Д1аихад шераш".
Урока никъ :
I . Кийчо ю ха .
II . Ц1аг1ара болх тахкар :
1) "Ялата коана " яха дувцар хьадувцийт дешархошка .
2) Хаттараши т1адуллараши :
Малаг1а ха я йоазонхочо дувцар т1а ювцар ?
- хьанна хетадаьд автора ший дувцар?
- !оеша дувцара йоалаяь эпиграф. Мишта кхетаду оаш цун чулоацам ?
- Фу нах хиннаб Аламбики Мисархеи ?
- Мишта хиннад цар вахари кхалхаре?
- Хьа а лахе,1одеша,ше ялалехьа Аламбика йи1иго Заловбана"з1амига ялар со",аьнна дешаш.Мишта кхетаду оаш цар ма1ан ?
- Фуд Аламбика т1еххьара а Даьлагара дийхар г1алг1ашта къиза 1азап т1аоттадаьчоа?
Малав из? Фу хов шоана цох?
- Мел эргадаьннад цу хана денз хьа г1алг1ай вахар? Хьаювца уж белгалонаш .
- Шоай дега 1откъам беш йола моттиг гойташ сурт дилла .
- Укх темах кхыча г1алг1ай йоазонхоша яздаь произведенеш дагадоха .
III . Урока темацара болх:
1).Хьехархочун дош . ( 10 августе 1919 ш. – 23 марте 1996 ш. )
- Г1алг1ай лит-ра дезаш а довзаш а болчарна юкъе наггахьа саг хургвац Ведзижев А.А.ца вовзаш. Г1алг1айчен халаг1ча шераех долча ткъестлаг1ча шера 10 августе Пхьилекъонгий-Юрта ваьв Ахьмад. Ахархоех хинна цун даьй граж-ки т1ом кхохкабенна лаьттача хана,кара герз а ийца,шоай юртарча нахаца цхьана юрта т1аг1ертача к1айгвардейцашта а Г1алг1айче чухьийлхача деникинцашта а духьа-ла лаьттача т1ема т1а дакъалоацаш лийтаб. 1927 ш. шоай юртарча школе деша а ваха,1934 ш. ворх1 шера дешаш хинна из школа чакхйоаккх цо.1938 ш. цо чакхйоаккх Грозненски мехкадаьтта институте хьайийлхинна рабфак. Школе деша ваг1ача хана сомабаьнна хиннаб цун литератутацара безам.Х1аьта из денгара-денга дег1абоаг1аш хиннаб цо дуккха эрсийи г1алг1айи тайп-тайпарча йоазонхой произведенеш геттара боккхача безамца ешарца. Рабфаке деша ваг1ача хана д1авола-венна хиннав Ахьмад лоацца лирически а,патриотически а,граждански а тематиках йола стихаш язъе. Эггара хьалхара стихаш кепатеха араювла йолаеннай 1937 ш. денз "Сердалои","Ленинхои" яхача газеташ т1а. 1938 ш. денз д1аболабу цо ший къа-хьегама никъ.Нохч - Г1алг1ай книжни изд-ве хьал-ха таржамхо волаши,т1аккха литсотруд-ник волаши.1941 ш. август бетта денз 1943 ш. ноябре кхач-чалца из хул вай эскаре амл деш. 1944-1957 шерашка,вай халкъ мехках даьккха Сибаре 1одахийтача хана, из вахаш а болх беш а Казахстане,Алма-Ата яхача городе хул.1956 ш. из балха вода цига ара-дувла доладеннача "Къахьегама байракх" яхача газете. 1957 ш. Казахстанера ц1авеначул т1ехьаг1а йоазонхочо болх бу Нохч - Г1алг1ай радиовещанеи "Сердало" газета экономика отдела заведующи волаш. 1959 ш. Москве СССР-а йоазонхой Союзера лакхера литературни курсаш дика дийша чакх-йоаккх цо,д1ахо болх бу Нохч - Г1алг1ай книжни изд-ва редактор волаш.1962 ш. денз "Лоаман 1уйре" яхача альманаха редакторалла болх баьб цо.
Ведзижев кхоллама никъ поэзегара д1аболабеннабале а,цунца хьоашал гаьнадаланзар цун.1956 ш. Алма-Ате нохчий меттала арадувлаш хиннача "Ленина байракх" яхача газета т1а арадаьлар цун "Му-те новраш" яха хьалхара прозаически книжка.Цул т1ехьаг1а кепатеха ара мел йоалача х1ара кердача прозаически произведенеца лакхлора цун говзал.Из дика гуш да тайп-тайпарча шерашка Нохч - Г1ал-г1ай книжни издательст-вос кепа а теха арадийннача дувцарий а повестий а сборникашка хьежача: "Сецца"(1959)," Лар "(1962)," Напсата нус"(1964)," Наькъаш къастача"(1965)," В1ашаг1кхетар" (1967),"Хержараш"(1969),"Накъаваккхар"(1971),"Сенах велар 1аббас"(1973),"Ц1итохар"(1974), "Камаьршал"(1978),"Шелбенна кхуврч"(1983),"Лоамашкара дарз"(1986) .
Вахарцара безам,къахьегам,шоай вахар хоздара,тоадара,адамашта юкъера вошал ч1оаг1дара,за-мах т1ехьадисача г1улакхашта меттахьа х1ама тохара нах т1ахьехариз я йоазонхочун х1ара кердача сборника юкъеяхача произведений керттера лейтмотив. - Бераш, Ведзижев А.А. ц1и шоана хьалха хозаш яц.Хьан аргда,малаг1а произведенеш йовз шоана д1адахача шерашка классе яйза а оашош йийша а.
- Лоацца цхьан-шин дувцара чулоацам кердабаккха мегаргба,керттера уйла а,тема а,турпалаш а белгал а боахаш.
- Фу зийр оаш,бераш,уж произведенеш ешаш? Малаг1а белгалонаш йолаш я Ведзижев А.проза?
2) " Дикал - низ " яха дувцар 1одешийт дика дешача дешархошка .
3) Ца довза дешаш довзийт .
4) Цун чулоацам башхар :
- Х1ана тиллай автора ший дувцарах" Дикал-низ " аьнна ц1и?
- Маца,мича хинна х1ама да йоазонхочо ший дувцар т1а дувцар ?
- Мишта хиннад Сибарег1а 1обахийтача г1алг1ай вахар?Сенах гучадоал из?
- Массаболча наха цхьатарра ловрий шоашта т1алатта 1азап?
- Хьадувца,Мухарбик ,шийна т1алатта кхерам боллашехь,ший да-нана лаха араваларах.
- Малаг1а нах байзар Мухарбика ,наькъа араваьлча? Фу ала йиш я царех?
- Мишта хет шоана,х1ана байна хиннаб къона мари сесаги?
- Майори коменданти. Цу шин сагах шоашта хийтар дувцал.
- Дувцар доакъошта декъа,х1ара даькъанна ц1и тилла.
- Дувцара т1еххьарча эпизодах изложени язъе
.- Укх темах кхыча г1алг1ай йоазонхоша яздаь произведенеш дагадоха,хьадувца уж .
Вай къаман вахаре йоккха дикан лар йита, дукха къонахий ба, цар цIии даь цIии яьккхача мехка уж бовза а бовзаш, тайпан цIи яккха а ца езаш. ХIаьта хIара замано ши–ший дика къонахий, мехка гIончий гучабоах. ТкъоалагIча бIаьшера 20–30 шерашка гIорваьннарех хиннав Зязиков Бейсолта Идрис.
Цхьабакъда дунен хьаькъал а Iилма а дола Бейсолта Идрис а дика кхеташ хиннав вайцига латтача хьалах. Из, хьаькъале вола къонах I9I8 шера денз 1924 шера кхаччалца дукхача даржашча волаш къахьегаш хиннав: Терски областа ревкома (революционни комитета — авт.), Терски областа кхоачашдара комитетах доакъошхо, Наьсарен кхоачашдара комитета председатель, Лоаман (Горски) Республика чурча гIулакхий хьалхара халкъа комиссар, Лоаман (Горски) Республика ЦИК (Центральни Кхоачашдара Комитета председатель, ВКП (б) Лоаман (Горски) областа камитета бюро секретарь, СССР ВЦИК доакъошхо.
Ше дарже мел волча моттигашка къеча, мискача наьха бокъо лораеш, вIалла а къамашца къоастам а ца беш къахьийгад. Исторех вайна ховш да цу хана нах къеи бIаьхии, помещикаши аьнна белгалбаь хилар. БIаьхий баьхарех буржуйш (буржуазия) олаш хиннад. ХIаьта къехой а массехк, тайпара белгалбаьб: геттара къе нах (царех пролетареш яьхад).
Цхьа бахьан яъа сискал йола нах, ахархой, юкъера боахам бараш (середнякаш), тIехьагIо кулакаш аьннад торо йолчарех. Советий Iаьдал эттача хьалхарча шерашка, вешта 1920–1927 шерашка НЭП (Керда Экономически Политика) йолча хана наьха хьал – торо тоаяла йолаеннай. Цу даькъе ГIалгIай Мехка а. Цхьабакъда колхозаш яхка йолайича классови къовсам лирача боараме эттаб.ГIалгIай къаман куц–оамал йовзаш волча Бейсолта Идриса шийна тарлуча боараме мискача наха зе ца далийта къахьийгад.
Из везарии лоархIарии дог–безам цох даьнна деце а цавезарий ловр даьннад.
Из бахьан долаш вIалла боацача бехках даржера дIа а ваьккха набахта чувеллав Бейсолта Идрис.
Данный материал опубликован на сайте BezFormata 11 января 2019 года,
ниже указана дата, когда материал был опубликован на сайте первоисточника!
Читайте также: