Жирэн кашка сагышы краткое содержание гомер баширов
Обновлено: 05.07.2024
Ул вакытта инде апай да, эшл?рен бетереп, шул ук лампа яктысына кил?. Ул, киергесене? бер башын с?кег? куйган да икенче башын тез ?сл?рен? ?айлап, алсу т?сле ситсыга чынаяк ?стеме, н?рс?ме чиг?рг? тотына. К?ндез т?р?з? янында минем аны? шул алсу ч?пр?кк? карандаш бел?н тырышып-тырышып ч?ч?к биз?кл?ре т?шерг?нен карап торганым бар. Мен? х?зер апай, тамбур эн?л?рен шул карандаш эзл?ренн?н й?ртеп, дебетт?н яшел, з??г?р, ш?м?х? т?сле ч?ч?кл?р чиг?. Апайны? кечкен? ген? ко?гырт бармаклары, бик килешле булып, тегел?й д? болай уйнап кына тора, эн?л?ре бер батырган саен шарт та шорт кил?, бармагындагы к?меш балдагы, очкын ч?чр?тк?нд?й, ?елт-?елт ит?. К?зл?ре озын кара керфекл?ре астында б?тенл?й йомылып бетк?н шикелле. Чебен эзл?ре шикелле ген? шул нечк? юлларны ничек к?р? ик?н со? ул? Дебетене? к?з?н?кл?ре ничек т?шеп калмый да ничек ч?ч?ген бозып ?иб?рми ик?н? Ул яз к?не, башын да к?т?рмич?, айлар буе киндерл?р, ч?пл?мле с?лгел?р суга, кыш буе намазлыклар, ?ст?л япкычлары, кулъяулыклар чиг?, ??мм?безг? д? пирч?тк?л?р, оекбашлар б?йл?п бир?. Мин аны, азрак усал булса да, кызганып куям. Ипт?ш кызлары к?рше авылларга утырмага барганда, аулак ?йл?рг? й?рг?нд?, мен? шулай бер ирек ачмыйча, б?кресен чыгарып, к?не-т?не чиг? чигеп утыру бик туйдыргандыр шикелле тоела башлый. Кайчакларда ?ни д? ?йт?:— Утырма к?н-т?н ч?пл?неп! К?зе?не бетерерсе?, сукыр калырсы?!—ди. Апай киергесен? иелг?н килеш бераз шулай чигеп утыра да, б?кр?еп килг?н аркасын турайтып, ?ниг? карап ала.— ?зе? сандык малын мулрак х?ст?рл?рг? кушасы? ич. ?cбашка да кир?к.— Х?ере бел?н игенн?р у?ып китс. — Ул ике имананы? игене ни д?, ?зе ни! Сатарга т?гел, ашарга да такы-токы гына.— Шулай инде. ?й тулы иманасыз да ?ирсез.— Шул шул мен?. Барысына да ?ти ничек ?иткерсен? ?зе? бел?се? ич. ?ни бел? инде ул, бел?. Икм?к салган саен ?ти аны? колагына тукып кына тора:— Эре ил?кт?н ил? онны, к?п тотма! Безне? ?йд? ?ти бел?н абыйны? гына ?ире бар. Хатын кешел?рг? ?ир бирмил?р, ? мин, ?ир ?л?шк?ч туганлыктан, б?тенл?й ?ирсез калганмын. ?ирсез-иманасыз. ?ти ми?а карап авыр сулап алгалый. Б?лки, иманасыз булганга кызгануыдыр? Иманасыз. Кайчагында шулай, ?ир азлыгы турында с?з чыккач, ?ти д? ?йтеп куйгалый:— Их! Бер ген? атна элегр?к, ?ир ?л?шк?нче туса? ни буласо??—ди.
В эту пору и в самом деле слух прошел, что Сэлим сватов к нашей апай заслать хочет.
Сэлим взглянул краешком глаза на отца и скривился:
— Ну, хватит, не ломайся!
— Коли так, сам тащи! Пусть увидит Башир-абзы, какой ты есть джигит. Ну-ка, ну!
— Ты нас не вмешивай! — возмутился отец и отошел в сторону.
Сэлим задохнулся, даже языка лишился поначалу, потом как понес дурным голосом:
— Ах ты шваль чертова! Еще ломается, голь перекатная! Силой своей заносится!
— Чего мне заноситься? Был бы ты человеком истинным, я бы твой мешок один снес.
— Ха, так бы один и снес! Бахвалься!
— Вот и снесу! Мое слово твердо!
Ахат метнул глазом на отца и схватился за мешок. Мужики пытались остудить парня.
— Не дури, Габдельаха́т, — степенно проговорил мельник, — поясницу повредишь.
— Шутка ли — в куле-то девять пудов!
— Не упрямься! Тут двоим, пожалуй, как раз будет.
Но парень и слушать не стал.
— Не называться мне Ахатом, ежели с этим мешком десять разов вкруг мельницы не пройду!
Он рывком взгромоздил мешок на плечи и пошел, пригибаясь под его тяжестью. Он шагал, как по мосткам, раскинув в стороны руки, лицо у него налилось кровью, жилы на шее вздулись, стали толстые, точно жгуты конопляные, а ноги глубоко грузли в землю.
Я было кинулся вместе со всеми за Ахатом, но отец остановил меня.
— Залезай в телегу, — сказал он мрачно, — домой поедем!
— Хоть чуточку поглядим!
— Залезай, тебе говорят!
Веснами в отцовском саду цвела не только сирень, но и черемуха, и рябина. Они стояли высокие, раскидистые. Из-за них, может, и поселился в нашем саду соловей. Каждый год с нетерпением ожидали мы его прилета. Вечерами все ближние соседи собирались у наших ворот послушать соловья и, если вдруг он умолкал, тревожились.
Как-то в начале лета поутру нашли соловья в саду мертвым. Для меня, беспечного, озорного мальчишки, ничего необычного в этом не было. Мало ли валяется сбитых птичек по садам да вокруг овинов! Оттого, наверное, странно было видеть, как отец, такой большой, бородатый, нагнулся над крошечным тельцем и бережно взял его в руки.
— Это какого безбожника дело, а? — произнес он с горечью. — Кому он жить помешал? О-от окаянный! Чтоб ему самому шею свернуло!
После долгих сожалений, обсуждений пришли к мысли, что убил соловья Ахат. И причина тому вроде нашлась. Я давно приметил, что во время посиделок и всяких игр наша апай с Ахатом как-то близко друг к другу держались, а то и перешептывались. Оказывается, отец с матерью знали про это и уж вовсе не одобряли. Боялись, как бы не приняло дело серьезный оборот, как бы не сгубила их дочь свою жизнь, выйдя за бездомного, безземельного батрака.
Вот и решили, что свиделась-де апай с Ахатом вечером возле дома и он-де сшиб соловья, чтоб не было им помехи.
Точно было так или нет, никто не видел. Мама и то засомневалась.
— Ай-хай, — покачала она головой. — Где ему было достать птичика? Ведь…
— А кому же еще? — оборвал ее отец. — Кто, кроме него?
Отец сам закопал соловья под черемухой и холмик над ним ладонью выровнял.
— Попадись-ка мне теперь этот варнак! Уж я ему.
Лишь только отец, занявшись своими делами, скрылся в глубине двора под навесом, с верхней горницы сбежала сестра и, чуть не плача, прижалась к маме.
— Напраслина, напраслина все! — горячо зашептала она. — Да разве он тронет? У него и рука не поднимется. И не приходил он сюда, и сроду он не такой!
— Что же птичик-то? Ни с того ни с сего…
— Откуда я знаю? Может, коршун зашиб или собственная смерть пришла.
А меня тем временем тихонько окликнули в заборную щелку соседские девушки и защебетали, заюлили.
— Гуме́р, миленький! — наперебой верещали они. — Поищи под деревьями, не осталось ли пера соловьиного, хоть перышка махонького… Уж очень надобно, очень!
Позже я узнал: перышко-то из соловьиного крыла, оказывается, владеет приворотной силой. Стоит девушке коснуться им джигита, как он без памяти ее полюбит…
- Для учеников 1-11 классов и дошкольников
- Бесплатные сертификаты учителям и участникам
Описание презентации по отдельным слайдам:
“Туган ягым – яшел бишек”
“Җидегән чишмәләрдә” Гомәр Бәширов сүзләре Сара Садыйкова көе
Тема: Әсәрнең автобиографик хасияте
Максат: 1. Әсәрнең автобиографик хасиятен билгеләү. 2. Язучының туган ягына, аның табигатенә, кешеләренә булган мөнәсәбәтен өйрәнү. 3. “Туган җир” төшенчәсенең авылдашларыбыз иҗатында ничек яктыртылуын күзәтү.
Сораулар 1. Г.Бәширов кайчан туган? 2. Г.Бәширов чыгышы белән кайсы яктан? 3. Г.Бәширов ничә ел гомер кичергән? 4.Г.Бәширов тормышы дәвамында нинди тарихи вакыйгалар шаһиты булган? 5. Г.Бәшировның тагын нинди әсәрләре бар?
Г.Бәширов биографиясеннән 1901 нче елның 7 нче гыйнварында Казан губернасы Арча волосте Яңасала авылында крестьян гаиләсендә туа. 7 яшендә остабикәгә, аннан авыл мәдрәсәсенә укырга бирәләр. 13 яшендә чит авылда кием теге йөрүче абзыйга өйрәнчек итеп бирәләр, ялланып эшләүнең ачысын-төчесен ул шунда таный. Үзлегеннән укый, аң-белеме үсә, тормышка карашлары ныгый. 19 яшендә ул Крта Бирәзә авылында беренче баскыч мәктәп укытучысы итеп билгеләнә. 20 яшендә Кызыл армия сафларына алына, Граждан-нар сугышында катнаша. 1932 нче елдан соңгы көннәренә кадәр (1999 ел) иҗат дөньясында.
Ел саен диярлек мин авылыма кайтып киләм. Кайтам да үземнең балачак, үсмер чак эзеннән, бергә уйнап үскән иптәшләрем, туганнарым, яраткан кешеләрем эзеннән йөрим. Тау астындагы чишмә суларын татып карыйм, урманнарга сугылам, “диңгез күзе”н карап узам.
“Туган ягым – яшел бишек” әсәренең фикере Безне тудырган, кеше иткән гүзәл җирне яратмый мөмкин түгел.
“Туган ягым – яшел бишек” әсәренең темасы Гомәр Бәширов үзенең авыр, ләкин бәхетле балачагы турында сөйли. Революциягә кадәрге татар авылының һәр кешесе яшәү өчен көрәшергә тиеш булган, ләкин бәхетле, матур мизгелләр дә булган аның тормышында.
Фотосурәтләр буйлап сәяхәт
Мария Логинова - Пашина
Туган туфрак Туган туфрак ата-баба эзен саклаган, Эзләрен сукмагы буйлап күпме ташыган. Атам-анам йөрәк җылысын аңа күчергән, Җиң сызганып маңгай тирен күпме эчергән. Күкрәк куеп аны дошманнан атам яклаган, Шул туфрактан газизрәкне ул бит тапмаган. Мария Логинова-Пашина
Туган җир – ата-бабалардан калган мирас, шуңа да ул безгә кадерле.
Габидуллина Миннегасимә апа
Әле һаман ап-ак басу-кырлар, Бизәлерләр тиздән яшелгә. Чын йөрәктән яратамын, авылым, Шуңа күрә синдә яшим дә. Габидуллина Миннегасимә
Тест 4. Бәшир абыйлар гаиләсендә ничә бала тәрбияләнә? А) 4 ( 2 малай, 2 кыз) Б) 3 ( 2 малай, 1 кыз) В) 3 ( 1 малай, 2 кыз) 5. Гомәр Бәшировның авыл тормышына багышланган тагын берәр әсәренең исеме. А) “Агыйдел” Б) “Алмачуар” В) “Җидегән чишмә” 6. Әсәрләрнең кайсы автобиографик түгел? А) “Акчарлаклар” Б) “Исемдә калганнар” В) “Малайлыкта кунакта” 7. Әсәргә эпиграф итеп, Г.Бәширов кайсы шагыйрьнең сүзләрен алган? А) М.Ю.Лермонтов Б) Г.Тукай В) А.С.Пушкин
Өй эше Сочинение язарга әзерләнү. 1“Халкымның күңел байлыгы” 2”Туган як – кадерле төбәк” М.Логинованың авылыбызга багышланган шигырьләре белән танышу. Авылыбызда сакланып калган гадәт-йолалар турында сөйләргә әзерләнү.
Краткое описание документа:
Иллюстрации к произведениям помогают ученикам правил Презентация на уроках литературы помогает учащимся легче освоить материал, так как дает возможность визуально представить все значимые детали произведения. Иллюстрации и записи необходимые при анализе произведения, схемы, таблицы учат детей обощать, делать правильные выводы, а красочность и музыка, использованная при презентации, повышает восприимчивость детей. В презентации можно использовать не только материалы произведения, но и снимки прошлых лет родной деревни, фотографии родного края, произведения талантливых односельчан.
Урок по татарской литературе в 8 классе по теме "Автобиографическая повесть "Туган ягым - яшел бишек" (Родной край - зеленая колыбель) урок сопровождается презентацией, состоит из 6 этапов работы. 1 этап - актуализация: работа по вапросам в парах. 2 этап - определение целей и задач урока, 3 этап - анализ произведения, работа по содержанию, определение особенности автобиографического произведения, сопоставление с произведениями других авторов, в том числе и Г.Тукая. Определение отношения автора к родной земле, чувств к родному народу, приводится в пример стихотворения односельчан о родном селе. 4 этап - работа с тестами, 5 этап - самооценка работа в парах, 6 этап - домашнее задание в 3 вариантах.
“ Туган ягым – яшел бишек”
“ Җидегән чишмәләрдә”
Гомәр Бәширов сүзләре
Сара Садыйкова көе
Тема: Әсәрнең автобиографик хасияте
Максат: 1. Әсәрнең автобиографик хасиятен билгеләү.
2. Язучының туган ягына, аның табигатенә, кешеләренә булган мөнәсәбәтен өйрәнү.
3. “Туган җир” төшенчәсенең авылдашларыбыз иҗатында ничек яктыртылуын күзәтү.
1. Г.Бәширов кайчан туган?
2. Г.Бәширов чыгышы белән кайсы яктан?
3. Г.Бәширов ничә ел гомер кичергән?
4.Г.Бәширов тормышы дәвамында нинди тарихи вакыйгалар шаһиты булган?
5. Г.Бәшировның тагын нинди әсәрләре бар?
- 1901 нче елның 7 нче гыйнварында Казан губернасы Арча волосте Яңасала авылында крестьян гаиләсендә туа.
- 7 яшендә остабикәгә, аннан авыл мәдрәсәсенә укырга бирәләр.
- 13 яшендә чит авылда кием теге йөрүче абзыйга өйрәнчек итеп бирәләр, ялланып эшләүнең ачысын-төчесен ул шунда таный.
- Үзлегеннән укый, аң-белеме үсә, тормышка карашлары ныгый.
- 19 яшендә ул Крта Бирәзә авылында беренче баскыч мәктәп укытучысы итеп билгеләнә.
- 20 яшендә Кызыл армия сафларына алына, Граждан-нар сугышында катнаша.
- 1932 нче елдан соңгы көннәренә кадәр (1999 ел) иҗат дөньясында.
Ел саен диярлек мин авылыма кайтып киләм. Кайтам да үземнең балачак, үсмер чак эзеннән, бергә уйнап үскән иптәшләрем, туганнарым, яраткан кешеләрем эзеннән йөрим. Тау астындагы чишмә суларын татып карыйм, урманнарга сугылам, “диңгез күзе”н карап узам.
“ Туган ягым – яшел бишек” әсәренең фикере
- Безне тудырган, кеше иткән гүзәл җирне яратмый мөмкин түгел.
“ Туган ягым – яшел бишек” әсәренең темасы
- Гомәр Бәширов үзенең авыр, ләкин бәхетле балачагы турында сөйли. Революциягә кадәрге татар авылының һәр кешесе яшәү өчен көрәшергә тиеш булган, ләкин бәхетле, матур мизгелләр дә булган аның тормышында.
Фотосурәтләр буйлап сәяхәт
Мария Логинова - Пашина
Туган туфрак Туган туфрак ата-баба эзен саклаган, Эзләрен сукмагы буйлап күпме ташыган. Атам-анам йөрәк җылысын аңа күчергән, Җиң сызганып маңгай тирен күпме эчергән. Күкрәк куеп аны дошманнан атам яклаган, Шул туфрактан газизрәкне ул бит тапмаган . Мария Логинова-Пашина
Туган җир – ата-бабалардан калган мирас, шуңа да ул безгә кадерле.
Габидуллина Миннегасимә апа
Әле һаман ап-ак басу-кырлар,
Бизәлерләр тиздән яшелгә.
Чын йөрәктән яратамын, авылым,
Шуңа күрә синдә яшим дә.
А) биографик повесть
Б) автобиографик повесть
В) автобиографик роман
2. Әсәрнең беренче бүлегенең исеме
А) “Җирән кашка кайгысы”
Б) “Кара айгыр сагышы”
В) “Җирән кашка сагышы”
3. Гомәр туган авылның исеме кайсы?
4. Бәшир абыйлар гаиләсендә ничә бала тәрбияләнә?
А) 4 ( 2 малай, 2 кыз)
Б) 3 ( 2 малай, 1 кыз)
В) 3 ( 1 малай, 2 кыз)
5. Гомәр Бәшировның авыл тормышына багышланган тагын берәр әсәренең исеме.
В) “Җидегән чишмә”
6. Әсәрләрнең кайсы автобиографик түгел?
Б) “Исемдә калганнар”
В) “Малайлыкта кунакта”
7. Әсәргә эпиграф итеп, Г.Бәширов кайсы шагыйрьнең сүзләрен алган?
Читайте также: