Бай баласы мен жарлы баласы краткое содержание
Обновлено: 05.07.2024
- Для учеников 1-11 классов и дошкольников
- Бесплатные сертификаты учителям и участникам
Мектеп: Н.В.Гоголь атындағы орта мектеп
Күні: 28.09.2015
Мұғалімнің есімі: Бисахова Г.Т
Сынып: 6б
Қатысқандар саны: 18
Қатыспағандар саны: 0
Сабақ негізделген оқу мақсаты (мақсаттары)
Сабақ мақсаттары
Б) ) Ы.Алтынсариннің педагог –жазушы екенін таниды, балаларға арнап жазған өлең, әңгімелерімен танысады. Кейіпкерлер жүйесін талдауға жаттығады
Тілдік мақсат
Оқушылар: мәтінді талдай алады, салыстыра алады, түсінік бере алады.
Негізгі сөздер мен тіркестер: сөздік жұмысы ( хатшы- секретарь, отансүйгіштік- патриотизм, өрмекші- паук, түйін- идея) (2 мин)
Сыныптағы диалог/ жазылым үшін пайдалы тілдік бірліктер:
Талқылауға арналған тармақтар: мәтінді талдай білу.
Жазылым бойынша ұсыныстар: ой шақыру, ауызекі сөйлеу ес картасын толтыру.
Алдыңғы оқу
Қайталау
Жоспар
Жоспарланған уақыт
Жоспарланған жаттығулар ( төменде жоспарланған жаттығулармен қатар, ескертпелерді жазыңыз)
Ресурстар
Басталуы
Ортасы
Әр топтан бір көшбасшы шығып тақырыпты сыныптқа түсіндіреді ( Бұл тақырып алдын ала үй тапсырмасы ретінде беріліп жіберіледі)
1- топ басшысы –Ыбырайдың өмірі
2- топ- Ыбырайдың шығармашылығы
журналы
26- бет
Аяқталуы
Өзара бағалау табыс критерилері арқылы:
Ы.Алтынсарин өмірі мен шығармаылығын толық білу
Әңгіме мазмұнын түсіну
Жақсы және жаман қаситетерін тану
Топтық жұмысқа белсене араласу.
Қосымша ақпарат
Саралау – Сіз қосымша көмек көрсетуді қалай жоспарлайсыз? Сіз қабілеті жоғары оқушыларға тапсырманы күрделендіруді қалай жоспарлайсыз?
Бағалау – Оқушылардың үйренгенін тексеруді қалай жоспарлайсыз?
Пәнаралық байланыс Қауіпсіздік және еңбекті қорғау ережелері АКТ- мен байланыс Құндылықтардағы байланыс
Әңгіме мазмұнын ашу
Өзара бағалау табыс критерилері арқылы:
Ы.Алтынсарин өмірі мен шығармаылығын толық білу
Әңгіме мазмұнын түсіну
Жақсы және жаман қаситетерін тану
Топтық жұмысқа белсене араласу.
Видеорлик, АКТ
Рефлексия
Сабақ/ оқу мақсаттары шынайы ма?Бүгін оқушылар не білді? Сыныптағы ахуал қандай болды? Мен жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма? Мен берілген уақыт ішінде үлгердім бе? Мен өз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және неліктен?
Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз. Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сйкес келетін сұрақтарға жауап беріңіз.
Қорытынды бағамдау
Қандай екі нәрсе табысты болды ( оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?
1;Оқушылардың топпен жұымс жасауы
2;Өазара бағалау
Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды( оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?
Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды жетілдіруге көмектесетін не білдім?
Сыныпты топқа бөліп жұмыс жасаған тиімді екінін білдім. Сынып оқушыларына бағалау критерилерін сабақ соңында емес әр тапсырмаға берсем ұтымды болады екен.
баласы. Үсен жарлы баласы,- екеуі кұрдас
екен. Бір күні ел көшкенде қыр астында ойнап жүріп, ескерілмей, екеуі жұртта қалыпты. Бір мезгілде үйге баралық
деп келсе, ауыл жоқ, құр
жұрты жатыр. Асан айқай салып, жылай
бастады. Үсен ойланып тұрды да айтты: - Жылағанмен
ешнәрсе өнбес. Көшкен ауылды
іздеп табалық.- Елді
қайдан табамыз, қай жаққа кеткенін де көргеніміз жок,- деді Асан.Үсен үндемеді, Асанды ертіп
көшкен жұртқа келді. Жұртта бір көзі сынған ине жатыр екен оны алды және бір пышақтың
сынығын, бір-екі уыстай қыл тауып, оны да алды. Сонан сон ауылдың жұртын айнала
жүгіріп жүріп, көштің кеткен сүрлеуін тауып, сол сүрлеуге түсіп жүре берді. Мұны көріп Асан жылай бастады.- Енді
қайсысына түсеміз,- деп. Үсен қарап жүріп, біреуіне
түсті:- Мынау сүрлеу, бүгін жүрген көштің сүрлеуі екен -малдың жас тезегі бар,- деді.Біраз жер жүрген соң Асан қарным ашты деп жылады. Үсен үндемей келе жатса, екеуінің алдынан бір үйрек ұшып, ұзамай қасына
қонды. Асанның онымен ісі болмай жүре берді. Үсен жүгіріп барып сыйпалап жүріп,
үйректің орнынан алты жұмыртқа тапты. Асан қуанып жұмыртқаны аламын деп еді, Үсен алдырмай:- Жолдан адасып көп күн жүрсек,
бізге тамақ керек болар, үйректі де ұстап алайық,- деді.Асан айтты:- Қалай ұстаймыз?Үсен:- Мен
әкемнің ұстағандарын көріп
едім,- деп, манағы жұрттан
тауып алған қылдан есіп тұзақ
істеді де, оны апарып үйректің ұясына құрды. Мұнан соң Асанды шақырып
алып, екеуі бір таса жерге, қалың шөптің арасына барып жатты. Көп ұзамай-ақ үйрек қайта ұшып, жан-жағында адам көрінбеген соң, ұясына келіп қонды. Бітегенеден соң Үсен түрегеліп, жүгіріп ұяға барып еді, үйрек ұша алмай далбырлады да қалды; қараса, үйрек мойнынан тұзаққа ілініп
қалған екен.Үйректі Асан:-Тірі алып, ойнап баралық,- деді.Үсен айтты:- Жоқ,әкем: үйрек, қаз адал құстар, мұқтаждықта Құдайтағала бұларды
адамға алып, тамақ етуге бұйырады,
бірақ тірілей байлап-матап
әуре ету обал деп айтушы еді, әуре
етпей бауыздап алалық,- деп, манағы жұрттан тауып алған
пышактың сынығымен бауыздап алды.Мұнан соң
келе-келе жатып, түс ауған уақытта,
екеуі бір өзен-судың бойына жетті. Су
ішіп сусындарын қандырған соң. Үсен айтты:-Енді
бір тамақ пісіріп желік.Асан:- От
жоқ, неғылып пісіріп желік? - деді.Үсен үндемей су жағалап жүгіріп
кетіп, бір шакпақ тас тауып әкелді
және шапанының бір кішкентай
жыртылған жерінен азғана мақта
суырып алып, оны тастың үстіне қойып
бәрін бармағына ғана қатты қысып тұрып, манағы пышақтың сыртымен тасқа қатты ұрып еді, от шығып, мақта тұтанды; сонан соң айналасына азғана тезек үгіп салып, Үсен өзі отты үріп тұтандырып жатып, Асанды қу тал жинап алып кел деп жіберді. Тамағы тойған соң көңілінен уайымы
шығып, Асан су жағалап жүгіріп кетті, бір мезгілде дауыстады:- Үсен, Үсен! Мынау тайыз
жердегі балықтарды қарашы! - деп. Үсен оған қарамай баяғы жұрттан тапқан инені отқа салды.Сонан соң Асанды шакырып:- Сен шегіртке тере бер,- деді
де, өзі манағы қылдан есіп қармаққа бау істеп байлап, талдап кесіп оған caп
істеді. Сөйтіп, қармағы әбзелімен даяр болған соң, Үсен суға барып, Асаннын жиған
шегірткесін жемге шаншып, қармағын суға салды. Су әдемі, айнадай таза су екен,
ішіндегі ойнаған балықтары көрініп жүретұғын. Әуелі шабақтар келді, біреуі бір,
екеуі екі жемді иіскеп, тиіп-қашып, жұлқып өтіп жүрді. Сөйтіп тұрғанда шабақтар
дүркірей келіп қашты.Қараса, бір бөлек алабұғалар
келген екен, жемді ең бұрын көрген біреуі тоқталмастан келіп асап келіп
қалғанда, Үсен қармақты тартып алып оны қырға шығарып тастады. Сол қалыпша Үсен бірталай алабұға алды. Балықтың алынған қызығына айналып тұрып, балалар күннің
кешке таянып қалғанын аңғармаған да екен. Бірмезгілде Үсен күнге карап:- Аһ, күн кеш боп қалыпты ғой, жарықта өткел тауып алайық,- деп,
қармақпен алған балықтарын біреуінің шапанына орап
алып, манағы шақпақ тасын және сабы-бауымен қармағын да қалдырмай алып, енді өткел іздесті. Бұл турада Үсен
кідірместен, манағы өздерінің түсіп келген сүрлеудің өткен жерін тауып алып,сол жерден өте шыкты. Біраз жүрген соң-ақ күн кеш болды және біраздан соң ымырт жабылып, жол көрінбеді. Сөйтсе де Үсен сыр білдірмей, енді жүрсек адасармыз деп тоқтады, тезек теріп от жақты.
Біраз отырған соң Асан күндіз көп жүріп шаршаған бала, ұыйқтап қалды.
Асан деген бай баласы, Үсен жарлы баласы – екеуi құрдас екен. Бiр күнi ел көшкенде қыр астында ойнап жүрiп, ескерiлмей, екеуi жұртта қалыпты. Бiр мезгiлде үйге баралық деп келсе, ауыл жоқ, құр жұрты жатыр. Асан айқай салып, жылай бастады, Үсен ойланып тұрды да айтты:
– Жылағанмен еш нәрсе өнбес. Көшкен ауылды iздеп табалық.
Жұртта бiр көзi сынған ине жатыр екен, оны алды және бiр пышақтың сынығын, бiр-екi уыстай қыл та-уып, оны да алды. Сонан соң ауылдың жұртын айнала жүгiрiп жүрiп, көштiң кеткен сүрлеуiн тауып, сол сүр-леуге түсiп жүре бердi.
Бiраз жер өткен соң сүрлеу екi айрылды. Мұны көрiп Асан жылай бастады:
– Ендi қайсысына түсемiз, – деп, Үсен қарап жүрiп, бiреуiне түстi:
– Мынау сүрлеу, бүгiн жүрген көштiң сүрлеуi екен – малдың жас тезегi бар, – дедi.
Бiраз жер жүрген соң Асан қарным ашты деп жылады. Үсен үндемей келе жатса, екеуiнiң алдынан бiр үйрек ұшып, ұзамай қасына қонды. Асанның онымен iсi болмай жүре бердi. Үсен жүгiрiп барып сипалап жүрiп, үйректiң орнынан алты жұмыртқа тапты. Асан қуанып жұмыртқаны алайын деп едi, Үсен алдырмай:
– Жолдан адасып көп күн жүрсек, бiзге тамақ, керек болар, үйректi де ұстап алайық, – дедi.
– Қалай ұстаймыз? Үсен:
– Мен әкемнiң ұстағандарын көрiп едiм, – деп, манағы жұрттан тауып алған қылдан есiп тұзақ iстедi де, оны апарып үйректiң ұясына құрды. Мұнан соң Асанды шақырып алып, екеуi бiр таса жерге, қалың шөптiң арасына барып жатты. Көп ұзамай-ақ үйрек қайта ұшып, жан-жағында адам көрiнбеген соң, ұясына келiп қонды. Бiтегенеден соң Үсен түрегелiп, жүгiрiп ұяға барып едi, үйрек ұша алмай далбырлады да қалды; қараса, үйрек мойнынан тұзаққа iлiнiп қалған екен.
Никто не пишет литературу для гордости, она рождается от характера, она также выполняет потребности нации.
-->
Страничка ученика: Ыбырай Алтынсарин
Писатель пытается показать здесь социальную проблему, а не биологическую или психологическую. Асан вменяемый и здоровый. Но в отличие от него, Усен лидирует. Столкнувшись с жизнью, Асан был виноват в своей слабости, а причиной победы Усена над своими сверстниками и преодоления жизненных трудностей была житейская мудрость. В то время как Асан, выросший самостоятельно, не мог содержать себя бесплатно, он остался беспомощным и обездоленным, а трудности быта превратили Усена в маленького бойца.
Рассказы Алтынсарина на тему труда не повторяют друг друга, в каждом есть свои интересные и познавательные достоинства. Когда ребенок это читает, он узнает полезные, нравственные поступки и ненавидит зло. Именно в этом вневременной характер данных историй.
Алтынсарин изображает работающих людей как людей с большим жизненным опытом, гибких, скромных, добрых, не знающих зла и злых дел. Ум, глубокая мысль и изобретательность в трудные времена - плоды упорного труда. Автор смело критикует представителей правящего класса, не любящих работать и зарабатывать на жизнь честным трудом.
– Вот видишь, дитя, как тут же подтвердились мои слова. Воробей устилает ватой свое гнездо, чтобы его маленьким деткам было мягко, — ответила бабушка.
Искусство и владение языком зависит от глубины мысли. Если мысль поверхностна, она разрушает красоту слова. Работы Алтынсарина не устарели, они всегда востребованы, они свежи, имеют большое влияние и интересны детям, потому что средства искусства соответствуют этим общеизвестным принципам.
Поскольку его произведения детские, Алтынсарин в первую очередь предусмотрел, чтобы их язык был легким. И чтобы они были написаны простым языком. Религиозные слова, сбивающие язык с толку, в произведениях Алтынсарина не встречаются. Таким образом великий учитель боролся за целостность и чистоту литературного языка.
Во-вторых, предложения автора максимально короткие, часто состоящие из простых предложений. Сюжетная линия короткая и интересная, чтобы ребенку не было скучно. Точно выражает мысли, попадающие в цель, без праздности, без преувеличений.
Во-первых, это богатая устная литература родного края. Эта проблема отражалась во всех его работах.
Вторая – передовая литература и культура великой русской страны. Это было очевидно во всех его работах.
Третий – это прогрессивная мировая культура. Особенно это заметно в его произведениях искусства.
Язык произведений Ыбырая соответствует нормам чистого казахского литературного языка. Он был писателем, который не употреблял слов из других языков. Напротив, он прославил богатство родного языка и вознес его к небу. Вот почему некоторые из его предложений стали крылатыми словами. Даже когда он переводил казахские предложения на русский язык, он использовал самые подвижные слова на этом языке. Это качество - один из самых благородных аспектов работы Ыбырая, образец для подражания, ценная школа с точки зрения языка и культуры. Авраам также умело использует антонимы для описания противоположностей вещей и явлений, их специфических цветов и степени преданности. В частности, он создает антитезы, противопоставляя значение используемых слов:
«Ағайын жат болады алыс болса,
«Басқа әкім жүргенде қараңғы еді,
«Боз үйден таң алдында куйеу шықса,
В одном предложении Ыбырай использовал следующие антонимы: зима-лето, незнакомец-знакомый, друг-враг, внешний-внутренний, бедный-богатый, дальний-близкий, тяжелый-легкий, плач-смех, добро-зло, чёткая-кривая, чёрная-белая и т. д. Какой бы из этих примеров мы ни возьмем, есть секрет в выборе писателем и анализе слов с противоположным значением. Используя такие слова, он пытается выразить объект разными способами. Цель состоит в том, чтобы дать учащемуся четкую информацию с помощью сравнительных изображений.
Тема, основная идея произведений Ыбырая, слова, использованные в его повествовании, совпадают. В этом вся прелесть работ Ыбырая. Он не всегда использует антонимы парами, и в этом нет необходимости. Он также использует антонимы индивидуально. Это показывает, что Ыбырай использовал эти слова выборочно. Например, толстый-тонкий, сегодня-завтра, далеко-близко, старый-новый, передний-задний, большой-маленький, друг-враг, нижний-верхний, темный-светлый. Это использование также отражает аспект стилистического подхода Ыбырая.
Еще одна примечательная особенность лексики произведений Ыбырая состоит в том, что в его многослойной лексике присутствует синхронизация с одновременным употреблением противоположных эпитетов. Наверное, основная цель автора - убедить ученика, сравнив описание. Например: есті бала, ақылсыз дос – ақылды дұспан, шын молда – арамза молда, – мүсәпір молда, т.б.
Рассказы писателя затрагивают такие вопросы, как трудолюбие, стремление к чтению, искусству, любовь к Родине – стране, требовательность, решительность, бескорыстие, смирение, любовь, милосердие, человечность, собранность и другие. Они противостояли лени, злоупотреблению, невежеству, насилию, что позволило молодым людям избежать подобных привычек. И противопоставляя все эти качества, антитеза сама по себе способствовала быстрому пониманию историй.
Детские произведения в первую очередь должны быть насыщенными, краткими, интересными и привлекательными. Оно должно быть максимально ясным, легким для понимания детьми, свободно владеть языком и моралью - образование, искусство, образование, ведущее к нравственности. Дети должны уметь читать с энтузиазмом, без принуждения и для достижения своих целей и задач. То есть, какой бы ни была цель авторского рассказа, он навсегда останется в сознании детей. Только тогда история сделает свое дело. Рассказы Ыбырая соответствует всем этим условиям.
Культурное наследие, оставленное Ыбыраем Алтынсариным, прошло много этапов, прежде чем оно попало в руки сегодняшнего растущего поколения. Но имя просветителя никогда не было в народе разочарованием. В результате его наследие, оставленное молодому поколению, новой общине, не устарело и не угасло, сохранило в себе все его благородные качества, полностью выдержало испытание временем, эпохой и достигло нашего счастливого времени.
Какой бы ни была работа Ыбырая Алтынсарина, она оказывает большое влияние на развитие языковой культуры ребенка. Дети ее любят и с энтузиазмом читают. Его слова не сотрутся, а его произведения станут для нас неизгладимым наследием. Читая рассказы нашего деда Ыбырая, я подумала, что многого можно достичь только упорным трудом и настойчивостью. В наших руках внести свой вклад в развитие нашей страны.
Читайте также: