Юман сочинение на чувашском языке

Обновлено: 30.06.2024

Эпир сир\нпе малтанхи уроксенче ч\р чунсем, кай=ксем ёинчен калаён=чч\. Итлесе п=хар-ха кай=ксем ёинчен й\ркелен\ диалога.

2. Килте тун= \ёе т\р\слесси.

Ик\ ача диалог т=вать.

- Наташа, сана х=ш кай=ксем кил\шеёё\?

- Мана ш=нк=рч, ш=пч=к, к=с=я, уй=п кил\шеёё\.

- М\нш\н тесен в\сем илемл\, п\ч\к, хитре юрлаёё\, ёут ёантал=кА ус= къреёё\, хурт-к=пшанк=сене п\тереёё\.

- Наташа, эс\ х\ллехи кай=ксенчен х=ш\сене п\лет\н?

- Ёерёи, к=с=я, уй=п, к=вакарч=н, чакак тата ыттисене те.

- М\нш\н в\сене х\ллехи кай=ксем теёё\?

- М\нш\н тесен в\сем х\лле те к=нт=ра в\ёсе каймаёё\. Ёерёисем, т\сл\хрен, яланах ёынпа юнашар. Хам=р кай=к теёё\ в\сене ур=хла.

- Эс\ кай=ксене пул=шат=н-и? М\н туса пул=шат=н?

- Х\лле сыр=ш ёакса парат=п, унта к\рпе, х\вел ёавр=н=ш, ё=к=р т\пренч\к\ хурат=п.

- Ыр= \ё т=ват=н эс\, Наташа.

- Эс\ те тума т=р=ш. Кай=ксем – пир\н туссем.

- Вот видите, ребята, как разнообразен мир птиц вокруг нас. Одни живут у нас постоянно (воробьи, голуби, дятлы), другие прилетают для выведения птенцов (скворцы, ласточки, жаворонки, грачи), а третьи прилетают на зимнюю кормешку (снегири, свиристели).

Т=ван таврал=ха с=нама, кай=ксен сассине итлеме п\лни пир\н тавракур=ма пуянлатать. Ёаксене курма пултаракан ёынн=н к=м=л\ те ыр=, чун\ те таса.

Ё\р ёинчи м\нпур ъсен-т=ран, кай=к-к\ш\к, ч\р чун, ёын – ёут ёантал=к=н п\р пай\. Паян вара калаё=ва ъсен-т=рансем ёинчен т=с=п=р, йыв=ё-кур=к т\нчипе палаш=п=р.

3. Урок теми: Таврари йыв=ё-кур=к. Юман.

- Ачасем, эсир м\нле йыв=ёсене п\лет\р? (ачасем ал= ё\клесе п\рер йыв=ё яч\ калаёё\: хур=н, хурама, ч=р=ш, юман, хыр, ё=ка…).

- Маттур, йумай йыв=ё ятне п\лет\р эсир. Паян вара эпир сир\нпе юман йыв=ёёи ёинчен т\пл\нрех вуласа п\л\п\р.

1-м\ш слайд. Ч=ваш в=рман\нчи чи в=йл= та м=наёл= йыв=ё. В=л пит\ в=рах ъсет. Ку – ЮМАН. (Юман йыв=ёёи ъкерч\к\)

(Учитель ачасене урок темипе паллаштарать, т\ллев\сене пал=ртать)

2-м\ш слайд Урок т\ллев\сем.

- Урокра пир\н текста илемл\ вулама в\ренмелле, содержанине =нланмалла, текстпа ус= курса юман ёинчен каласа пама п\лмелле, хыё с=махсене аса илмелле.

4. Фонетика зарядки т=васси.

- Чи малтан ёак сас=сене т\р\срех калама в\ренер-ха. В\сем текстра та т\л пулаёё\. В русском языке есть етированные слова. В\сем ч=ваш ч\лхинче те пур, ёак=н пекрех илт\неёё\.

Малтан эп\ вулат=п, куёарса парат=п, кайран эсир ушк=нпа вулат=р.

Й=-й=-й=мра – ёырмара ъсет й=мра.

Й\-й\-й\кел – юман ёинчи й\кел.

Йы-йы-йыв=ё – пир\н умра йыв=ё.

Йъ-йъ-йъё\ - й\кел пит\ йъё\.

- Хал\ к\некесене 205 страниц=на уёатп=р та фонозарядка с=мах\сене тупатп=р.

Ват юмана ёил ватн=,

Ё\м\ртсене ё\м\рн\. М.Федоров

- Малалла сир\нпе ё\н\ с=махсемпе \ёл\п\р. В\сем текстра т\л пулаёё\. Малтан эп\ вуласа парат=п, кайран с=нч=рласа (по цепочке) эсир калат=р.

4-м\ш слайд. Словарь \ё\: юман – дуб

хапха юпи – столб ворот

карта юпи – столб изгороди

катка – кадка, кадушка

\рчет – разводить, вырасти

юман усси – польза дуба

5-м\ш слайд. Юман м\нле пайсенчен т=рать?

Ачасем учитель хыёё=н ч=вашла с=мах майлаш=в\сене вулаёё\.

Юман т=рри - верхушка дуба

Юман туратти – дубовая ветка

Юман вулли – ствол дуба

Юман тымарри – корень дуба

Юман тункати – дубовый пень

Юман й\кел\ - желудь

Юман хуппи – дубовая кора

Юман вутти – дубовые дрова

5. Ё\н\ материалпа \ёлесси

а) Текстпа \ёлесси.

- Хал\ юман ёинчен, ун усси ёинчен эпир текста вуласа п\л\п\р. Малтан эп\ вулат=п, тимл\ итлесе, й\рлесе лар=р. Кайран черетпе эсир вулат=р.

6-м\ш, 7-м\ш слайдсем

- Хал\ доска ёинче выр=сла предложенисене курат=р. Эп\ в\сене вуласа парат=п, эсир вара в\сен куёар=вне текстра туп=р. (Учитель предложенисене выр=сла вулать. Ачасем ч=вашла тър килъсене текстра тупаёё\.)

Дуб – крепкое и полезное дерево. Он растет 400-500 лет. Вначале дуб растет очень медленно, больше растут его корни. Молодой дуб всего боится: и жары, и холода, и ветра, и тени. В высокой траве не может расти, там ему прохладно. Только среди мелких деревьев дуб себя чувствует хорошо. Когда вырастает, он сам начинает защищать другие деревья.

б) Ыйтусемпе \ёлесси

Малалла ыйтусене хуравлатп=р.

1) Юман миёе ёул пур=нать?

2) Ч=вашсем юманран м\н-м\н тун=?

9,10 -м\ш слайдсем. Юманран тун= пърт-ёурт, катка-пичке ъкерч\к\сем.

3) П\р гектар юманл=х сывл=ша м\н чухл\ тасатать?

4) Юмана ытти йыв=ёран уй=рма пултарат=р-и эсир?

5) М\нле ч\р чунсем юман й\келне юратаёё\?

11-м\ш слайд. Юман й\келне юратакан ч\р чунсен ъкерч\к\сем.

6)Юмана сиенлекен хурт-к=пшанк=сене п\лет\р-и тата?

12-м\ш слайд. Юмана сиенлекен хурт-к=пшанк=сен ъкерч\к\сем (ш\к\- короед, желудевый долгоносик, гусеницы бабочки дубового походного шелкопряда)

7) Юман ус=лл= йыв=ё-и?

- Ёапла, юман ус=лл= йыв=ё пулнине п\лт\м\р. В=л сывл=ша тасатать, унпа ёынсем те т\рл\ ё\рте ус= кураёё\.

Пирĕн таврара питĕ нумай йывăç ÿсет. Вăрмансем те нумай. Юман, ăвăс, шĕшкĕ, палан, тирек, çÿçе – вĕсем самаях. Мана пуринчен ытларах юман килĕшет. Юман питĕ çирĕп, çÿллĕ йывăç. Ку йывăç пысăк пахалăхлă. Унран нумай япала тăваççĕ – сĕтел-пукан, ытти хатĕр. Вăрманта юман – йывăçсен патши. Чăваш халăхĕ вăйлă арçынна юманпа танлаштарать. Эпĕ те çак йывăçа пуçа таятăп.

НАСТЯ ЕМЕЛЬЯНОВА, ÇĔНЬЯЛ-ПОКРОВСКИ ШКУЛĔ

Если вы нашли ошибку, пожалуйста, выделите фрагмент текста и нажмите Ctrl+Enter.


Добавить комментарий Отменить ответ

Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться.

Свежий номер








Февраль 2022
Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс
123456
78910111213
14151617181920
21222324252627
28




В случае заимствования информации гипертекстовая индексируемая ссылка на сайт обязательна.©

Учредитель (соучредители) (адрес): автономное учреждение Чувашской Республики “Редакция газеты “Таван Ен” Министерства цифрового развития, информационной политики и массовых коммуникаций Чувашской Республики (429500, Чувашская Республика – Чувашия, Чебоксарский р-н, п. Кугеси, ул. Шоссейная, д. 13).

Врио главного редактора — Тихонова А. В.

Настоящий ресурс может содержать материалы 18+

Материалы в рубрике “Экономическое обозрение” публикуются на платной основе.

Путешествуя по Республике Чувашии и посещая ее дальние уголки, порой знакомимся с жителями далеких деревень, что находятся в сердце чувашских земель.

Республика Чувашия, край богатый на леса, реки, местами ландшафт степной, можно видеть голые овраги и холмы, покрытые лишь травою.

Деревни и села расположены вблизи рек и озер, в которых любит плавать домашняя птица.

Издревле чуваши были приверженцами традиционной чувашской веры. И сейчас можно наблюдать, как в дальних чувашских деревнях сохранились древние обрядовые элементы, праздники, обряды.

Культура чувашей делится на два направления: материальная и духовная. Материальная культура включает в себя обустройство дома,предметы быта.

Духовная культура основана на почитании стихий и природных сил, так возникли божества и злые духи, которые представлены верхним и нижним миром.

В народных поверьях считается, что злые духи могут наслать беду и как средство борьбы с такими силами люди стали проводить обряды и заговоры от духов нижних миров.

Почитание природных божеств возникло еще в связи с тем, что в Чувашии много деревьев. Самое почитаемое дерево у чувашского народа — дуб , или юман .

Как известно, дуб крепкое дерево и считалось, что такое имя принесет мальчику силу и здоровье.

В старину отцы старались называть своих сыновей именно по имени дерева — юман.

Дети росли крепкими и работящими, возможно на их развитии сказывалось то, что раньше питание было правильным и экология лучше, а возможно, "как корабль назовешь, так он и поплывет".

В чувашском фольклоре немало легенд и сказаний, в которых фигурирует богатырь по имени Юман, что подтвердило слова женщины.

Юман — богатырь , одна из популярных чувашских сказок. Даже в чувашском орнаменте присутствуют растительные элементы, в которых угадывается именно дуб.

Все мои статьи можно посмотреть здесь . Буду признательна за лайк и подписку, делитесь в соцсетях. Всем добра и большое спасибо!)

Нажмите, чтобы узнать подробности

Тӑван чĕлхе. Мĕн-ши вӑл тӑван чĕлхе? Ман шутпа, тӑван чĕлхе вӑл атте-анне, асаттепе асанне чĕлхи, эпĕ çуралнӑ çуралманах калаçа пуçланӑ чӑваш чĕлхи. Тӑван чĕлхепе калаçса эпир хамӑр шухӑш-туйӑма палӑртатпӑр, чуна уçатпӑр, кӑмӑла çĕклетпĕр. Атте-анне чĕлхи мӑн асаттесемпе асаннесен пурнӑçĕ – шӑпи çинчен аса илтерсех тӑрать, хамӑр пуласлӑх пирки шухӑшлаттарать.

Чӑваш чĕлхи - тӑван чĕлхе

Эй, челхем, анне панӑ чĕлхем,

Янӑра эс çут тĕнчере!

Ыттине çер чĕлхе хуть пĕлем,

Эсĕ ман пĕрре çеç – пĕрре

Тӑван чĕлхе. Мĕн-ши вӑл тӑван чĕлхе? Ман шутпа, тӑван чĕлхе вӑл атте-анне, асаттепе асанне чĕлхи, эпĕ çуралнӑ çуралманах калаçа пуçланӑ чӑваш чĕлхи. Тӑван чĕлхепе калаçса эпир хамӑр шухӑш-туйӑма палӑртатпӑр, чуна уçатпӑр, кӑмӑла çĕклетпĕр. Атте-анне чĕлхи мӑн асаттесемпе асаннесен пурнӑçĕ – шӑпи çинчен аса илтерсех тӑрать, хамӑр пуласлӑх пирки шухӑшлаттарать.

Сӑмахран илес пулсан, тӑван чĕлхене юратман çын ашшĕ-амӑшне тӑван халӑхне те, çĕрне-шывне те юратма пултараймасть. Эп шутланӑ тӑрӑх тӑван чĕлхе – тӑван халӑхӑн иксĕлми ӑс-тӑн çӑл-куçĕ. Çак çӑл-куçран эпир мĕн ачаран тумламӑн-тумламӑн пĕлӳ илсе ӳсетпĕр. Аннен кӑкӑр сĕчĕпе пĕрле унӑн ачаш та лӑпкӑ сассипе, вӑл сӑпка юрри шӑрантарнине илтетпĕр.

Чӑнах та, нумай çул иртрĕ пулин те тӑван чĕлхене пĕтме парас марччĕ. Чылай паллӑ ӑсчахсем, писательсемпе поэтсем чĕлхемĕр çинчен мӑнаçланса калани тĕл пулать. Тĕслĕхрен, А.Артемьев каланиех илер.

Шутлатӑп, шутлатӑп та ачана мĕн пĕчĕкрен чӑвашла калаçма вĕрентмелле. Акӑ эпĕ эпĕ 7-мĕш класа çитрĕм. Анчах та вырӑсла та, чӑвашла та тĕрĕс те яка калаçатӑп, çырма та аван пĕлетĕп. Ют чĕхесене те вĕренме тӑрӑшатӑп. Аттепе анне килте чӑваш чĕлхине сума суни, хисеплени курӑнсах тӑрать. Ытти çемьесенче "мама","папа" тесе чĕнеççĕ пулсан, пире аттепе анне тесе чĕнме вĕрентнĕ. Мĕнле илемлĕ, янӑравлӑ янӑрать çак икĕ сӑмах.

Çапла вара, çут тĕнчере пин-пин чĕлхе. Вĕсем хутӑшаççĕ, тупӑшаçççĕ, çывӑхланаççĕ. Пĕр-пĕрне парнесем те параççĕ, парнисем вара – сӑмахсем.

Ман чӑвашах пулас килет. Тӑван чĕлхене хисеплени хамӑртанах килет. Манӑн чĕлхем малалла та янӑрасса шанас килет. Эпĕ ӑна ĕненетĕп. Вӑл çĕр çинчен ан çухалтӑр.

Читайте также: