Сочинение про чеченскую республику на чеченском языке

Обновлено: 19.05.2024

Моя родина Чечня — это красивая многонациональная республика с самобытной культурой и удивительной природой. Здесь проживают чеченцы, русские, кумыки, ингуши и татары. И у каждого народа свои традиции. Официальных же языка в нашем регионе два — чеченский и русский.

Прежде всего Чечня славится своими живописными горными пейзажами. Принадлежащие к цепи Кавказских гор вершины величественно возвышаются над зелёными равнинами и степями. Среди скал, образуя водопады, струятся бурные реки — Терек, Сунжа, Аргун. В каменных недрах скрываются пещеры и таинственные озёра, такие как Кезеной-Ам — самое глубокое и красивое в нашей республике.

В горных районах много деревенских поселений. Есть здесь и древние заброшенные аулы, похожие на настоящие крепости с каменной кладкой, руинами оборонительных стен и боевых башен.

Такую картину в основном можно увидеть на юге республики. На севере Чечни рельеф становится более пологим, поэтому здесь привычной считается уже совсем другой уклад жизни. Так, в столице нашей республики городе Грозном имеется развитая инфраструктура. Здесь много современных зданий, в частности, небоскрёбов, красивых каменных мечетей и других культурных объектов.

Нравы в столице тоже более прогрессивные, нежели в других городах Чечни. Тем не менее, даже здесь люди чтут старинные традиции. Например, принимая гостей, хозяева дома считают себя обязанными подарить им приглянувшуюся вещь, поскольку того требуют установленные веками правила этикета.

В соответствии с ними, следуя по улице, женщина всегда идёт на шаг позади мужчины. Так он исполняет роль защитника, готовясь первым принять на себя опасность.

Много сохранилось у чеченцев и ритуалов, связанных с празднествами. Особое значение люди в нашей республике придают браку и свадебным обрядам. Само торжество всегда сопровождается весёлыми национальными танцами и песнями, соревнованиями по стрельбе и фехтованию, а также приготовлением национальных блюд: жижиг-галнаша, чепалгаша и сискала.

Цхьана а деших, ахчанах эца а, терзанца оза а йиш йоцу хазна ю ненан мотт. Дуьненан къаьмнех вай къасториг а, вайх къам дийриг а – иза нохчийн мотт бу. Цунах доьзна ду вовшийн уьйраш, гергарло, хазахетар, халахетар, халкъан сий, къонахчун яхь, адамаллин хьекъал, кхетам…

Мотт вай лар ца бахь, цуьнан сий ца дахь, вайн къоман сий а дужур ду. Ненан мотт хIора къоман а, хIора халкъан а культурин бух хиларе терра, иза мелла а кIорггера дика Iамор вайн хIоранна а декхар ду. Оцу хьокъехь нийса яздина ненан маттах лаьцна яздархочо К.Паустовскийс хIара дешнаш: «ХIора стеган а шен маттаца йолчу юкъаметтиге хьаьжжина, цуьнан культурин барам къастийна ца Iаш, цуьнан граждански мехалла кхоччуш нийса къасто мегар ду. Шен махке бакъ болу безам хила йиш яц матте безам боцуш. Муьлхачу а къоман коьрта билгало а, къам шен амалх, гIиллакхех, эхь-бехках, Iадатех ца долуьйту мокхазан чIагIо а ю мотт. Цунах херделла адам, лакхахь хьахийначу сийлаллех хер ца луш ца дуьсу. Ткъа мотт бицбинчо шен кхерч, ша схьаваьлла бух, дайн мохк бицбо. Цунна шен селханлера де а, кханенга боьду некъ а ца хаьа. Цундела ларамаза дац вай тахна дуьйна Iадаташ, эхь-бехк, ийман меттахIоттор ненан мотт кхиорна, марзбарна тIера дIадоло деза бахар а. ГIиллакх, оьздангалла, юьхь-яхь йовзуьйту цхьаъ бен боцу гIирс бу иза.

Царех коьртаниг – дешар, Iилма ду. Дешаро, Iилмано къоман хьекъал, кхетам кIаргбо, шарбо, къоман эзарнаш шерашкахь кхоьллина, гулдина диканиг, пайдениг, оьзданиг, хазаниг, Iилма, истори, мотт, культура, говзаллаш тIаьхьарчу тIаьхьенашка дIалуш ларйо, кхин тIе а кхиайо, дуьне довзуьйту, дахарна Iамадо. Вайн къомана тахана а, кхана а гуттаренна а оьшург ши Iилма ду – къам ийманехь кхио бусалба динан Iилма а, къоман дахар кхолла – дуьне нан Iилма а.

Дуьненан Iилма ца Iамийча, вайн къомана дуьне а девзар дац, шен дахар кхолла а хуур дац. Хьехархочо урок дIахьош, хуьлийла и нохчийн меттан я литературин урок, цунна хаа деза гуттар а ша кхочушдан дезаш долу декхар: иза доьзна ду вайн меттан сийлалла, хазалла, культурин мехалла йовзийтарх. ХIара дерриге а дуьне дуьзна ду Делан къинхетамах. Дала къинхетам бо ша мел кхоьллинчу хIумнах: адамах, Iаламах. Дала лардойла вай шен къинхетам боцуш дисарх. Мах хадо йиш йоцуш деза ду Кунта-Хьажас аьлла дешнаш, цо бина кхетам а: – Ас диъ хIума дуьйцур ду шуна, аьлла цо. Царах шиъ аша дицдан дезаш ду, ткъа важа шиъ гуттар а дагахь латто дезаш ду. Шаьш нахана дина дика дицделаш; иза аша дийцахь, и динера аьлла, Делера ял хир яц шуна. Шайна наха дина вон а дицделаш; иза дицдарца шу цунна генадовлу, иза шух дIакъаьста. Ткъа цкъа а диц ца деш, аш дагахь латто деза ши хIума: вай дала дезаш хилар а, Далла дуьхьал хIитта дезаш хилар а ду.

1алашо: 1. Повестан хилламашках1ула коьртачу турпалхочун дахар, цуьнан амал кхиоран хьелаш исбаьхьаллица довзийтар.
2. Вайн заманан кегийрхой, шийттачу турпалхойх масалла а оьцуш г1иллакх-оьздангаллица кхиор.
3. Нохчийн литературе болу безам алсамбаккхар.
Г1ирсаш: учебникаш, тетрадаш, интерактивни у.
Урок д1аяхьар.
Хьехархо: Де дика хьулда шун массера а! Хьеший , шу марша а дог1ийла!
Тахана вай д1ахьур ю литературан йиллина урок.

Оценить 1662 0

Нохчийн литературан йиллина урок

Урокан тема: 1812-чу шеран т1еман турпалхочун инаррла-майоран Александр Чеченскин васт.

1алашо: 1. Повестан хилламашках1ула коьртачу турпалхочун дахар, цуьнан амал кхиоран хьелаш исбаьхьаллица довзийтар.

2. Вайн заманан кегийрхой, шийттачу турпалхойх масалла а оьцуш г1иллакх-оьздангаллица кхиор.

3. Нохчийн литературе болу безам алсамбаккхар.

Г1ирсаш: учебникаш, тетрадаш, интерактивни у.

Урок д1аяхьар.

Хьехархо: Де дика хьулда шун массера а! Хьеший , шу марша а дог1ийла!

Тахана вай д1ахьур ю литературан йиллина урок.

Кутузов ( иза кресло-г1анта т1е хууш)

Давыдов: – Хьан сийлалла, бехк ца биллар доьху оха, х1окху бедарца хьайна хьалха х1иттарна

Кутузов:- Т1ом халкъан бу, сан хьомениг,аша дийриг дерриг нийса ду. Суна бен мА дац , цхьаннан коьртахь , кивер а йоцуш,куй хилар,кхечуьнан мундира к1ела а доцуш, кетар к1ел детталуш дог хилар а. Доллучул коьртаниг ду, шуна халкъ г1атто хаар.

Давыдов:- Оха ца г1овтийна адамаш, мостаг1чуьнга болчу цабезамо г1овтийна уьш.

Хьан кхайкхамна берриш ахархой г1еттина. Ткъа оха царна луш долу герз мостаг1чуьнгара схьадоккхуш дерг ду. Бекх ца биллар доьху, хьан сийлалла, леррина омра доцуш оха иза дарна.

Кутузов: – х1умма дай! Х1умма дац! Омра кхачаре хоьжуш 1ен хан ма яц вайна. Даймохк к1елхьарбаккха беза х1ораммо.

Кутузов :–Чеченскига – Чергазийн мотт хаьий хьуна?

Чеченский:- Нохчийчуьра схьавалош со жима вара. Россехь кхиъна со, сайн ненан мотт бицбелла бог1у .

Кутузов – суна хазарца, хьуна ц1е тиллинарг Раевский Николай Николаевич ву-кх? Со воккхаве Николай Николаевичах, т1еэцна к1ант цуьнан иштта хиларх.!

Хьехархо : Вайн хьалха исбаьхьа х1оттийначу суьрта т1ехь берш бевзарий шуна? Муьлхачу произведенера бара и турпалхой.

Хьехархо : Х1инца вай къастош ерг муьлха произведени ю-м хиира вайна.Ткъа урокан ц1е муха хир ю аьлла хета шуна.

Дешархо: вай вуьйцу турпалхо Александр Чеченский хилча, урокан ц1е Александр Чеченскийн васт хир ду аьлла хета суна.

Хьехархо : Нийса билгалъяьккхи ахь вайн урокан тема. Тахана вайн достур ду г1араваьллачу турпалхочун васт, Дуьйцур ду цуьнан т1еман говзаллех, т11ех1оьттинчу халонашна хьалха иза гора ца хоттарх лаьцна ., аьтто хир бу цу хенан хиламашка кхача.

Хьалхарчу урокехь повестан чулацам къасточу хенахь вай билгалдаьккхира Александр Чеченски къонах хилар. Цуьнца боьзна ц1еран болх бара шун. Къонахаллех лаьцна стихотворении , кица я шира дийцар кечдан дезара аша. Кийча дуй шу?

Хьехархо: дела реза хуьлда. Дика кечам бина ахь.

Дешархоша рог1аллица д1адоьшу кицанаш

- Даймохк безаш воцург къонах вац

-Яхь йоцу к1ант Даймахкана хьакъ вац.

- Ша вина, кхиъна Даймохк мел хьоме, мел мерза, мел сийлахь бу яхь йолчу к1антана

-Майра хиларх ца олу стагах къонах ву.Адамашна пайдехь волчух олу дика къонах.

-Къонахчун ц1е халкъо йоккху. Ша шен ц1е яккхарх къонах ца хуьлу.

-Стаг шен дешан да хила веза. Шен дешан да воцург къонах ца хилла я хир вац.

-Вуьззина къонах цкъа а шен бала балхош вац

Хьехархо: вуно хаза кицанаш далий аша. Къонахаллех лаьцна дуккха кицанаш хилла вай, цо гойту вайн халкъанна даима мехала хетарг- къанахалла хилар. Стеган къонахалла цкъа баьккхинчу толамехь, гайтинчу доьналлех билгалдаьлла 1аш дац. Даима цуьнца долчу г1иллакхца, цо дечу кегийрачу а, даккхийчу а г1уллакхашца билгалдолу. Х1инца вай повестан хиламах , авторах лаьцна хаарш карладаккхур ду.

-19-чу б1ешарахь Европехь цхьанакхеттачу эскарша Наполеонна дуьхьал бина т1емаш. -1812 –чу шарахь хилла Даймехкан т1ом.

- х1инца аша шайн тобанан ц1е тилла еза ( къонах, яхь, дахар,маршо) Х1ора тобанна луш т1едиллар ду ( бека мукъам) 1.* Дешнашца А.Чеченскин куц-кеп х1оттадар

*А. Чеченскин жималлех лаьцна дийцар

*Йийсар вича цуьнан кхолламех лаьцна

*А.Чеченскин шен Даймехка цахиллачу уьйрах лаьцна

(И кхочушдан 3 минот хан ю )

Хьехархо :.Ойлаяй алийша муьлхачу синмехаллаша г1о дина 1алин?(ЯХЬ, къонахалла,оьздангалла,г1иллакх, майралла, доьналла,хьекъал)

2.Синквейн ялае шайн тобанна тиллинчу ц1арна (бека мукъам)

Хьосту, 1ехаво, чиэхаво

Дахар – сатийсаман денош

Вазво, сий айадо,лакхавоккху

Къонах- сийлахь ц1е

Хазво, толаво, эшаво

Нанас дена ма волда яхь йоцу к1ант

Айаво, даьржа,кхайкхаво

Сий-къонахчун аг1о ю.

Х1ора тобанна луш шолг1а т1едиллар ду ( мукъам бека) * Дешнашца А.Чеченскин куц-кеп х1оттадар

*А.Чеченскин жималлех лаьцна дийцар

*Йийсар вича цуьнан кхолламех лаьцна

*А.Чеченскин шен Даймехкаца хиллачу уьйрах лаьцна

И кхочушдан 3 минот хан ю

Жам1 дар 1. Х1ун дог-ойла кхоллаелла шун повесть ешча? 2. Нагахь санна вай и зама юхалиста йиш хилча, х1ун хуьйцур дара аша 1алин дахарехь? 3.Цуьнан дахар муьлхачу вастаца гойтур дара аша? . 4. Шуна лаьарий шайн иштта дахар хуьлийла?.

5. Повестехь шайна хазахеттачу меттигах лаьцна дуьйцур дарий аш?. Хьехархо: цхьана философа аьлла « Адамегара дерриг схьадаккхалур ду,цхьаъ доцург-маршоне болу лаам. Иштта дан а ду иза. Цуьнан масалла ду Александр Чеченскин дахар. И маршо шен цхьанна езна ца 1аш, шен гонах болчарна а еза цунна. И бахьана долуш шен крепостой парг1атбаха лаьа цунна, амма 1едалан гергахь и нийса хир доцийла хаьа, шен далучу аг1ор къехошна г1о до цо.

Слайд гайтар (иэс Александр чеченский)

Вайн халкъехь олуш ду : шен бийца къонахий доцург-къам дац, шен дийца къам доцург-къонах вац. Нохчех схьаваьлла волуш, и нохчалла шен дахаран чаккхене кхачош вехначу турпалхочун- Александр Чеченскина, иштта муьлхачу заманчохь хилла болу къонахий : Зеламха, шейх Мансур, Байсангур,Нурадилов Ханпаша, Висаитов Мовлади , массане бу уьш - бевзаш, цабевзаш, даимна сий дийр ду вай царна. Оцу лакхене кхача Дала шуна кхетам,хьуьнар лойла.

Дешархоша бинчу белхан мах хадор: Аша массара дика болх бина , делахь суна лаьа аша шаьш шайн белхан мах хадор.

Рефлексия яр Муха хийти шуна вайн урок? Цхьа керла хаар кхолладеллий шу? Муьлха синхаамаш кхоллабелла шу? ( Хазахетар, , халахетар, синч1аг1о, цецвалар, бецахетар,)

Тем боцуш, майра, каде, доьналла долуш,

Къийсамехь собаре - нохчийн и амалш, церан мостаг1аша а т1ехь,

массара а билгалйохуш ю.

Нохчийн шайн Даймахкаца йолу уьйр а ю шатайпана к1орггера маь1на долуш.

Брокгаузан а, Ефропан а энциклопедический словарь.

1.Жимачалу дег1ахь, т1едаьлла меран дукъ, малхо-мохо ягийна юьхь,хьалахьаьвзина 1аьржа кегий мекхаш, 1аьржа б1аьрг- ц1оцкъам., майра хьажар, алунах къега б1аьргаш.

2.Повеста т1ехь Александр Чеченский вайна дуьххьра го и жима берд олуш, ворх1- барх1 шо долуш хан ю цуьнан. Цомгаш хилла нана, меттахь дукха ца 1уьллуш, кхелхина, деца висира жима 1али. Маьрша яцара зама. Кегий къаьмнаш шайн парг1атонехьа къийсам латтош бара паччахьан эскарца. Да кест-кеста Мансуран б1оца паччахьан эскаршца лата воьдий, ша ц1ахь вуьсура 1али, луларчу зудчо тергам беш. Ц1ехьана т1елеттачу паччахьан эскаро Алда юрт йохийна, ягийначул т1аьхьа, меттиг таллуш схьабог1учу оьрсийн салташа, комаран дитта т1ера охьа а воккхий , г1опе д1авуьгу ворх1- барх1 шо кхаьчна жима ши к1ант. Царах цхьаъ кхио шега валар доьху Николай Раевскийс. Иштта нисло 1али оьрсийн х1усаме.

3.Майра, т1ахъаьлла хиларна, х1уманна б1окъажор боцуш хиларо везало 1али Николай Раевскийна. Цо цунна Александр олий ц1е туьллу, иза дуьненна вевзаш волу Александр Македонский санна г1араваьлла т1емало хиларе додохуш. Лаккхара йоза-дешар а, т1еман говзалла а караерзийра Александра. Николай Раевскийца Г1изларехь д1адолийра б1аьхойн г1уллакх. Ца дезаделира шен Даймахкахь т1ом бар. Кхечу эскаре ваккхар доьхуш рапорт язйира цо. Дукха хан ялале, йоккхачу шина паччахьан – Россин а, Францин а юкъаметтигаш телхира. Александр Чеченский уггар чолхечу, кхерамечу меттигашкахь хуьлу. Т1амехь т1ех майра хиларна Кутузовс лоруш хилла Александр. Чинехь лакхавоккху иза. Денис Давыдовца партизански отрядехь майра лета иза. Т1еман говзалла хила ца 1аш, ша дипломат вуй хаийтира цо, цхьа топ ца кхуссуш схьалецира масех г1ала а.

4. 1алин цкъа ца дицло воккхачу стага , Жумас, г1опехь дин хьехар: : « Шаьш т1едиссинчу х1усамна хьанала хилалаш, тешнабехках ларлолаш, шайх бехк боккхур болу х1ума мА делаш, чета эхь диллий мА лелелаш. Шаьш хьанах схьадевлла диц мА делаш. Къонахий болуш дика дай хила шун. Ша схьаваьлла юрт даима дагахь лаьтта цунна. Пхийтта шо кхаьчча шен юьрта кхачар нисделира цуьнан. Юрт гича дог тохаделира 1алин, девзира комарийн дитт, вевзира къанвелла Мажа. Т1аьхьо ша къанвала воьлча, мехкан безамна деанчу х1ух дийна хьуьн кхиийра цо. Мох баьлча а. дог1а деъча а Алда дагайог1ура цунна.

Короткое сочинение о герое чеченской защитнике родины.


С этим словом у представителей старшего поколения ассоциируется, конечно же, Великая Отечественная.

Еще несколько десятилетий эти выражения звучали достаточно часто.

Сегодня о той войне напоминают разве что монументы, ретроспективные показы советских фильмов да торжественное празднование Дня победы.

Для воинов - афганцев война — это, конечно же, тяжёлое испытание.

Память о ней еще свежа, ведь самым младшим из афганцев сегодня едва исполнилось сорок.

Наконец, самые молодые стали участниками чеченской войны.

Не стоит торопиться с обвинениями в адрес тех, кто принимал участие в несправедливых войнах.

Солдаты всегда остаются солдатами : они обязаны выполнять приказ командира.

Независимо от того, справедлива война или нет, здесь всегда есть место подвигу.

И подвигом вдвойне можно считать героизм гражданского населения во время войны.

Мой дядя, Кузьмин Сергей Александрович, тоже находился среди тех парней, которые волей судьбы оказались на войне.

Он родился 8 марта 1977 года в селе Берёзовка Железинского района Павлодарской области.

Окончил 11 классов средней школы.

Когда ему исполнилось 18 лет, его призвали в армию.

Это было 3 июня 1995 года.

В те годы он жил в селе Бабеж.

Сначала дядя попал служить в Нижний Новгород в состав воинской части №3671.

Там он прослужил 4 месяца.

А потом его отправили в командировку в Чечню.

Через некоторое время он оказался в Грозном.

Их лагерь располагался под мостом, где ранили генерал - полковника Романова.

Там они стояли 6 месяцев.

Сергей был наводчиком - оператором боевой машины пехоты.

Он помнит бой с боевиками, который длился три часа.

В результате этого боя контузило трёх человек, а одного ранило в ногу.

Дяде объявили благодарность, а пять бойцов представили к наградам.

Потом к его воинской части присоединились омские омоновцы.

Сергей принимал участие во многих боевых действиях.

Они навсегда останутся в его памяти.

Ведь в этих боях погибли его друзья.

И один из них Алексей Кондратьев, который был удостоен высокой государственной награды Российской Федерации – ордена Мужества посмертно.

28 сентября 1996 года дядя уволился в запас, а 3 октября он был дома, где его с нетерпением ждали родственники и друзья.

Дядя Серёжа неохотно рассказывает о тех военных событиях.

Прошли годы, а память до сих пор хранит то, что произошло в Грозном.

Вспоминаются взрывы, перестрелки с боевиками, письма родных, крепкая солдатская дружба.

Из Шербакульского района вместе с ним в Чечню попали 5 ребят, трое из которых так и не вернулись домой живыми.

Они погибли в боях с боевиками.

А среди тех, кто вернулся , мой дядя Серёжа.

Он очень добрый и отзывчивый человек, но иногда бывает грустным и неразговорчивым.

Я убежден, что война — пережиток прошлого, явление, которое должно исчезнуть в цивилизованном обществе будущего.

И образцы героизма, которые демонстрировали наши соотечественники несколько десятилетий назад , доказывают лишь то, что война противоречит здравому смыслу.

Но современные события показывают : здравый смысл присущ далеко не всем политикам и государственным деятелям.

Шамиль, окей, брат.
Я промолчу по поводу твоих многоточий, также слова не скажу про "умний", а ты, великий историк, расскажешь мне про Александра Чеченского. Давай, я слушаю.

DELETED

Артур Амидов

DELETED

Adriana Edison

No, это чеченский мальчик которого звали Али,во время войны когда родители умерли,русский полководец забрал его к себе на воспитание,из-за его храбрости и нрава. Он изменил ему имя на Александр Чеченский

Ильман Темиров


Ильман Темиров ответил DELETED

Луиза, глупая ты! Я к тебе не обращался, сама начала лезть ко мне! И вообще, место своё знай, уважаемая ДЕВУШКА!

Артур Амидов

Я в школе читал Александр Чеченский в учебнике по чеченской литературе, только не помню в каком классе.

Зелим Магомадов

Артур Амидов

Ильман Темиров


Ильман Темиров ответил Артуру

Артур Амидов

Adriana Edison

🌚

У Гайсултанова Умара есть произведение "Александр Чеченский",прочитайте его

DELETED

DELETED

Adriana Edison

DELETED

No, во первых не обежайся, во вторых я не знал что тут урок по рус-языку.
а во третих, этого Александра Чеченского взял под свое крыло один летинант или полководиц не помню точно, и научил его воевать и он стал одним из лучших в своём деле Александр он пото-му что его руские воспитали а Чеченский потому-что он чеченец. и приютил его потому что он был единственным выжевшим ребенком в селе после отаки руских, всю историю не буду рассказывать.

Артур Амидов

Артур Амидов

DELETED

DELETED

😂

Анонимус, что?

Артур Амидов

😂

Хаз 1а ца хаъ вайн

Adriana Edison

DELETED

Артур Амидов

DELETED

Братья и сестры, чего вы ссоритесь, обзываетесь. Мы же один народ, одна нация и у нас одна вера. И что, если кто-то не знает про Александра Чеченского, я его тоже не знала, как говорится "век живи, век учись". Не вижу тут ничего позорного, глупого или ужасного. Я,например, слышала о нем впервые,наверное, потому что не проходила ни по истории, ни по литературе. У каждого есть свои интересы, каждый индивидуален по-своему. Хорошо, что вы знаете о нем, но я бы не стала вести себя так. Может быть, есть вещи о которых Ильман и No знают, а вы нет. Не оскорбляйте друг друга. А за пост спасибо автору, благодаря ему я узнала для себя что-то новое))

Читайте также: