Сочинение на лезгинском чи хизан
Обновлено: 02.05.2024
Вун ханватІа, эгер лезги дидеди,
Ада ваз чIал нек яз ганва хуралай.
Эгер фагьум ийизватІа келледи,
Ич аватун дуьз туш яргъаз таралай.
Чира жуваз амай вири чІаларни,
Хайи тир чІал алуд мийир рикІелай.
ГьалтайтІани рекье цацар-валарни,
Алудмир жув уьмуьрдин дуьз рекьелай.
Диде, буба, вахни стха, аялар,
Гьи кьадардин чІалан ширин гафар я?
Лезги чІалал рикІяй фейи хиялар,
Абур цуьквер гваз хуьквезвай гатфар я.
Гьар са чІалан метлеблувал, деринвал,
Ам дидедин некІедик кваз хъванва на.
Дидед чІалан гьар гафунин деринвал,
ЧирнаиачтІа, дидедин рикІ ханва на!
Айиб тушни чІал чир тавун дидедин?
Эгер лезги яз ханватІа дидеди.
Вун кас туш кьван маса миллет–бикедин,
Са чІавуз ван ийида ви келледи!
Лугьуда хьи, зун шегьерда хьайид я,
Заз дидедин чІалал рахаз чир хьанач.
Вун дидеди лезги кас яз хайид я,
Ваз чІал чирдай хайи ватан-хуьр хьанач.
Урус чІални чира жуваз хуралай,
Чира жуваз амай вири чІаларни.
Багьа са затI авач дидед чIалалай,
ГайитIан на дуьньяд девлет-маларни.
Амма хуьре, кьакьан дагъда, аранда;
Халис Женнет авай чІал ваз чидани?
Ава лугьуз къенси, машмаш Иранда,
Ватан туна, яд чкайриз фидани?
Къариблухда Ватан рикІел хуькведа.
Адан къадир чир жеда гуж гайила.
Яшамиш хьун жуван лезги уьлкведа,
Чир жеда ваз са кІус чIехи хьайила.
Жуван миллет, жуван чІалал рахунар,
Чуьнгуьр кьуна, мани лугьун квяй ятІа?
Лезгинкадал кьуьлер ийиз, къугъунар,
РикІе даим хкахь тийир цІай ятІа?!
Лезги чІалал ашукь хьанвай кас я зун,
Ам зи диде, буба, вахни стха я!
Сад Аллагьди бахтар ганвай кас я зун,
Лезги чІал заз – къадим тарих, арха я!
Агь, галазни, галачизни хъуьредай,
Инсанар са-кьвед акунач киц1ер хьиз.
Ихьтин дуствал аквада са жуьреда,
Санал алаз чувударни немцер хьиз.
Алатна жал и чувуддин рикІелай?
Немцери чеб кайи чІавар пичера?
Хъифидай югъ алат хьана рикІелай,
Немс чувуддиз тамашзава кичІела.
Хъуьруьхъ, хъуьруьхъ, хъуьруьнихъ
Шел галайдин алуд мийир рикІелай.
Кьве къан дуствал, амай уьмуьр тир чуьруьк,
Акьван пис туш, итим кьейи йикьелай.
Халилбег, дуст, абур жери крар я,
Гитлерани гьакІ фагьумнай сифтедай.
Гьар са дяве кьве патазни зарар я.
Пул гумачиз хуькведай хьиз гьафтедай.
Кьуьд атайла дегиш жеда
Акунар к1валин.
Дегиш жеда кьуьзуьбур чи
Къекъуьн жез квелин.
Амукь тийиз рик1ин къене
Шадвилиз чка.
Хара жеда дарманрикай
Пенжердин дак1а.
Ягъаз рапар йикъа пудра
Къуншидин суса.
Акахьда чи бубад угь-ни
Дидедин суза:
- Агудмир зав, дарманни раб
Кук1вармир зи тан.
Кьуьзуьбурув жер кьван я угь
Хъвадач за дарман.
Хкаж жезва бубадин ван
Акъудна кисе.
Звер гуз ава мухуркадиз
Рахазва кьиса:
- А духтурдин к1валахар заз
Гьич дуьз аквадач.
Яхц1ур йисуз ч1угур тембек
Вучиз чугвадач?
Я к1уьд немир, я як немир,
Яни хьи гъери.
Дуьз итимдив и гафар жеч,
Акьулдиз кьери.
Я свас вуна, ц1ай винизна
Худ це хап1адиз
И акьулар гурай ада
Вичин бубадиз…
Рам авунвай, ялиз-звериз
Уьмуьрдин к1ук1уш.
К1анда хьи, заз амай уьмуьр
Фирай рик1из хуш…
Хъсан чида вуч рахада
Заз и легьзеда.
Алахъда зун рик1ера экв
Тваз и легьзеда:
- Алатда и къаяр – мекьер
Гад къведа ац1ай.
Мугьман жеда мад хтулар
Чаз гьар са патай.
Куьмекарда Заура чаз
Къакъажна кьве гъил.
Алимурад харувализ
Тадач чун сефил.
Дагъустандай хуькведа чаз
Цуьквер кваз кьилик.
Гъен шткуда Минасади
Ракъинлай вилик.
Еганеди дем къачуна
Вичин жуьреда.
Хъуьрез-хъуьрез чай гъида чаз
Экуьн береда.
Тофикни хьи, къуьне чанта,
Физ-хуьквез жеда.
Агакьда гад, чаз тухдалди
Мугьманар къведа.
Русим хкведа аскердавай
Кьегьалдин тегьер.
Тук1вада гьер, вири санал
Ийида кефер.
Тамиллади тади галаз
Акайда суфра.
Халу к1ани са руш я ам
Виридлай пара.
Насирани тутун тарак
Туьк1уьрна мангал.
Вадимак галаз, шиш элкъуьрда
Ийиз къалмакъал.
Кьил чугвада Венеради
Шарагарни гваз.
Штулариз манияр лагь
Хкажна аваз.
И арада дидед сивик
Акатзва хъвер.
Бубадизни хвеши жезва
Дидедлай бетер.
- Для учеников 1-11 классов и дошкольников
- Бесплатные сертификаты учителям и участникам
Дуьньядин винел вичин хайи дидедин ч l ал авачир са халкьни - гьич авайди туш Дидедин ч l ал – ам чаз дидедин нек l едихъ галаз , дамарра авай иви хьиз , кьиле авай мефт l хьиз бахшнавай багьа зат l я . Ч l ал - алимри къейдзавайвал , гьар са халкьдин векилдиз ам сад - садахъ галаз рахун , вичин фикирар ачухдаказ лугьун , яб акалзавай кас дуьз гъавурда гьатун патал ишлемишзавай сенят , яракь я лагьайт l ани жеда . А патал алай касдин рахунрихъ яб акалайла , чаз ада шадвал ийизвани , хажалатзавани , адетдин ихтилат - суьгьбет ийизвани чир жезва . Ч l алахъ мад са кьет l енвал ава . Ч l алахъ сеслувал ава . Чавай са кьадар яргъал алай касдал , жуваз вуч лугьуз к l анзават l а , жуван фикир агакьаризни жезва .
Лезги ч l ални вичиз хсуси к l ел - кхьин авай ч l аларикай я . Идалай вилик чи дидед ч l алал , к l ел - кхьин авач лугьудайбурни хьана , амма тарихдин деринар ахтармишайла , къекъвейла , лезги ч l ал , эвелдай къванерал , чархарал кхьена , ахпа вичихъ Алпан гьукумат хьайила чир жезва . Адалай гуьгъуьнизни , чал яракь гваз атай чапхунчийри чпин ч l алар ишлемишиз хьанайт l ани , чи арайра , гьабуру кьабулиз тунвай алфавитралди ва дидедин ч l алал кьхьей зат l ар , документар чилик акатна вара - зара хьанвай кхьинар чаз жагъизва , чи баркаллу алимри абур к l елзава .
Дидедин ч l ал чахъ гьа хайи йикъалай башламишна , ракъинин ишигъ хьиз , гъетерин нур хьиз , гьар декьикьада чи жигерри ч l угазвай гьа
ва хьиз , йикъа са шумудра незвай ризкьи ва хъвазвай яд хьиз агакьзава . Чаз , гьар пакамалай няналди , чи балайриз кьеп l инин кьилихъ дидейри язавай лайлаяр ван жезва , радиодай , телевиденидай , школада тарсарай , хуьре - к l вале ва к l валахда - кеспидал ийизвай рахунрай ванер къвеза . Ч l ал - булахдай къвезвай гьамгадин яд хьиз , къвердавай михьи жез , къвердавай хци жез чал агакьзава . Чна дидедин ч l алал к l валахни ийизва , чна адал дамахни . К l валах ам я , чун жуван ч l алал , лезги ч l алал рахазвай гьар гьи хуьруьз фейит l ани , масадан ва я маса ч l алан куьмек галачиз рахазва . Дамахни ам я хьи , вири ч l ехи ч l алариз хас лишанар , гьар са зат l униз лугьудай хсуси т l варар , гьар гьихьтин четин , гзаф фикирар санал к l ват l на , лугьузвай ва я кхьенвай филасофиядин , литературадин эсерар , дидедин ч l алаз регьятдиз гъиз ва лугьуз жезва . Са гафуналди , лезги ч l ал - дуьньядин амай халкьарин ч l алар хьиз , девлетлуни я , къиметлуни Гьайиф хьи , са бязи инсанри , дидедин ч l ал ам гьина герек къвезвайди я лугьуз , кваз такьазвай чи аяларни ава . Ам ч l алавай яргъаз хьун – вичин кесибвал ва бедбахтвал тирди геж гъавурда акьада . Шегьерра яшамиш жезвай аялривай , хайи ерийрал хтай вахтара абур , бегьем гъавурда гьат тийиз , вичин фикир дидедин ч l алал лугьуз тежез , къерехда амукьзава .
Садбур , сад - кьве йисуз патарал акъатайла , кьисмет хъхьана . хуьруьн школайриз к l елун давамариз хтун хъувурла , чаз дидедин ч l ал хъсан чизмач лугьузва . Абур дуьз туш .
Содержимое разработки
Муниципальное казенное общеобразовательное учреждение
План-конспект
открытого урока по лезгинскому языку в 8 классе
Дата: 20.04.2019г
Подготовил учитель лезгинского языка и литературы,
Сардарова Виктория Баламетовна
Абдулкадиров Биласан Абдулкадирович
Учитель лезгинского языка и литературы,
Сардарова Виктория Баламетовна
Дата: 20.04.2019г
Конспект урока по лезгинскому языку в 8 классе
Метлеб: аялриз обстоятельство гьихьтин предложенидин член ятlа,ада гьихьтин суалриз жавабар гудатlа ва абур текстина чара ийиз чирун.
Тадаракар: ктаб, тетрадь, ручка, таблица, кроссворд, карточкаяр
1. Класс тешкил авун ( 2 мин.)
2. Кlвалин кlвалах ахтармишун ( 3 мин.)
3. Алатай тарс хабар кьун ( 10 мин.)
4. Цlийи тарсунин гъавурда тун ( 10 мин.)
5. Цlийи тарс мегькемарун паталди тапшуругъар тамамарун ( 3 мин.)
6. Тарс умумиламишун ( 3 мин.)
7. Кlв. кlвалах гун ( 2 мин.)
Тарс кьиле тухун.
М-м: Пакаман хийирар, аялар!
У-к: Абат хийирар!
М-м: Чухсагъул, ацукь!
Муаллимди класс секинарда.
М-м: Къе классда дежурный вуж я?
Классда къе вуж авач?
У-к: Классдин дежурный зун я ( Алибекова). Классда вири ава.
М-м: Ацукь! Акl ятаl, чна чи тарс башламишда
Исятда чаз лезги чlалан тарс я. Вирида ктабар, тетрадар ахъайна тарсуниз гьазур хьухь.
Къенин число кхьихь
Къе чаз январдин цlемуьжуьд я.
Аялри ктабар, тетрадар ахъайна, число яда, тарсуниз гьазур жеда.
М-м: Вирида число кхьенани?
М-м: Кlвалин кlвалахар ахъая
Квез кlвализ кlвалах вуч ганвай?
Ни лугьуда? Лагь кван, Гаджимагомедова
У-к: Чаз кlвализ предложенияр туькlуьриз ганвай
М-м: Виридавай тамамариз хьанани?
Муаллимди арайрай тlуз физ кlвалин кlвалах ахтармишда.
М-м: Кlела кван куь предложенияр?
Са шумуд аялди чпин предложенияр кlелда
Къенин гьава гуьзелди я.
Кlел авур касдиз дуьньяда гьуьрмет жеда.
Пакамахъ фад аватай экуьнин нурари вилерин ишигъ тухузвай.
М-м: Баркалла! Дуьз кхьенва
Алатай тарсуна чна вуч чирнай?
У-к: Алатай тарсуна чна определение чирнай
М-м: Исятда за квез алатай тарсарай суалар гуда .Килигда гьи жерге гъалиб жедатlа.
Суалар:1)Предложенидин член квез лугьуда?
2)Предложенидиз шумуд предложенидин член ава?
3) Абур гьихьтин кьве патал пай жезва?
4)Кьилин членар гьибур я?
5)Сказуемое гьихьтин предложенидин член я?
6)Адаз гьихьтин жуьреяр ава?
7)Подлежащее квез лугьуда?
8)Ам гьихьтин чlалан паярикай жеда?
9)Дополнение квез лугьуда?
10) Адаз гьихьтин жуьреяр ава?
11)Дуьз дополнение гьихьтиндаз лугьуда?
12)Кирс дополнение гьихьтиндаз лугьуда?
13)Определение квез лугьуда?
14)Ам гьихьтин чlалан паярикаяй жеда?
Класс кьве патал хьана суалриз жавабар гуда. Килигда гьи жерге гъалиб жедатlа.
М-м: Баркалла, заз аквазвайвал куьн вири алатай тарсарин гъавурда хъсандиз акьунва.
М-м: Исятда са аялди доскадал предложение разбор ийида. Кьве аялди алай чкайрал карточкайрай кlвалахда ва кьве аялди тестерин тапшуругъар тамамарда.
Предложение разбор ийиз доскадал Гамзатова фида, гьазур хьухь.
Карточкайрихъ галаз Гаджимагомедовадини Ахмедовади кlвалахда. Тестерин тапшуругъар Гаджиевадини Алибековади тамамарарда.
Карточкайра ихьтин тапшуругъар жеда: предложение синтаксисдин жигьетдай разбор авун, гафанин маналу паяр чара авун. Эхиримжи сулдиз хуралай жаваб гун. Гъавурда акьун тавур суал хьайитlа, хабар яхъ.
Гаджиевади доскадал ихьтин предложение кхьида:
Дидедин чlал тийижир инсан еке бахтуникай магьрум я.
Ганвай предложение синтаксисдин жигьетдай разбор я.
У-к: Магьрум я-сказуемое,инсан-подлежащее,бахтуникай-квекай,еке-определение,дидедин чlал тийижир-определение.
М-м: баркалла, предложение дуьз разбор авунва. Класс, Гамзатавадиз алатай тарсарай суалар це.
У-к: Предложенидин член квез лугьуда?
У-к: Вичихъ са тайин суал авай,са гьихьтин ятlани мана авай гафуниз лугьуда.
М-м: Дуьз я, ацукь.
Кадыровади и предложенидай ибараяр жагъурда.
М-м: Ибара квез лугьуда?
Бахтуникай магьрум я;еке бахтуникай;дидедин чlал тийижир инсан.
Гаджиевади бейхабардарди гафунин маналу паяр чара ийида.
М-м: Маналу паяр дуьз чара авунва.
Эхир квез лугьуда?
У-к: Гафунин дегиш жезвай паюниз эхир лугьуда.
М-м: Диб квез лугьуда? ( доскадал алай аялдивай жаваб гуз жедач).
Класс ни лугьуда? Лагь кван, Юзбекова.
У-к: Эхир гелягъайла амукьзавай паюниз диб лугьуда.
М-м: Дуьз я, кьведни ацукь.
Гила чна машгъулардай кроссворд ацlурда.
Кроссвордин тlалабун ихьтинди я: буш кlвалера чпин патав ганвай гафарин синонимар кхьихь. Дуьз ацlурайтlа, гафар виняй агъуз кlелайла, кlвенкlве авай гафарикай абурун умуми тlвар жеда.
Чукlул
Кlеви
Аквазвайвал чна гафар дуьз жагъурнавай хьтинди я.
Карточкаяр ва тестер гвай, аялар, куьне куьтягьнани?
М-м: Зав вахце. Тарсунин эхирдай ахтармишна къиметар лугьуда.
Гила, аялар, чун цlийи тарсунив эгечlда.
К ъенин чи тарс адетд инди туш.Чна къенин тарс махунин къайдада тухуда.Чун исятда синтаксисдин пачагьлугъдиз мугьман жеда.
Х ьана хьанач кьван са синтаксисдин пачагьлугъ.Гьа икl и вилаятда
сказуемидикай пачагь хьана.
И кардал адан уьмуьрдин юлдаш ханум подлежащее гзаф шад тир.
Пачагь сказуемидини ханум подлежащиди чпин хва дополненидал ва гуьзел руш определенидал гзаф дамахзавай .Абур яшамиш жезвай дарамат кьве мертебадикай ва вад тавханадикай ибарат тир. Абур гьарма сад са тавханада яшамиш жезвай.Амма са тавхана са касни авачиз ичlи тир .Пачагьди аниз са касни ахъайзавачир .
Йикъарикай са юкъуз ханум подлежащиди пачагь сказуемидивай хабар кьада:
Подлежащее:Касни яшамиш тежезвай тавханадиз чаз фидай ихтияр тагунин себеб вуч я? И кардай зи кьил акъатзавач ман.
Пачагьди жаваб гуда:
Пачагь сказуемое:Туькlвей хизан чахъ аватlани,ваз аквазва хьи, зун дарих я, за вавай зун авчирла, хва дополненидивай гзаф гьерекатар,крар кьиле тухун тlалабзава.Амма заз а крар гьерекатар куьне мус? гьикl? гьина?вучиз?кьиле тухузватlа, чир жезвач. Зун бейхабар яз амукьзава. Заз зи къуллугъда акъваздай хва герек я.
Вахтар къвез алатна, ханум подлежащиди пачагь сказуемидиз аламатдин са хва багъишна.Ам гьар са легьзеда,декьикьада дегиш жедай акунар авай гада хьана. Сказуемидиз и аламатдин хва гзаф бегенмиш хьана. Бубуди вичин хва синтаксис вилаятда яшамиш жезвай Синдабада тIвар алай алимдин патав кlелиз рекье туна.
Кlелдай вахт акьалтlайла, алимди адаз Обстоятельство тlвар гана рекье хутуна.
Бубуди вичин хва шаддиз къаршиламишна ва хабар кьуна.
Пачагь сказуемое: Лагь кван, хва, Синдабада алимди ваз вуч чирнатlа?
Обстоятельство: Заз, буба, алимди вуна лугьузвай крарин, гьерекатрин тегьер, саягъ, вахт, себеб, чка, мурад ачухариз ва гьикl? гьина? мус? вучиз? вуч себебдалди? суалриз жавабар гуз чирна.
Пачагь сказуемое: Килигин кван, ваз ви везифаяр гьикl чир хьанватlа? Исятда чи хизан кlватl жеда. Вавай чи хизандик экечlиз жедани?
Чун гьуьрметлу хизанда дуствилелди яшамиш жеда
М-м:Ингье,аялар,и махунин куьмекдалди чаз,обстоятельство гьихьтин предложенидин член ятIа,ада гьихьтин суалриз жаваб гудатIа чир хьана.Гила чаз гьар са предложенидин членди вуч къалурдатIа, ихьтин суалдиз жаваб гудатIа чир хьана.Гьадаз талукь яз за квез за туькIуьрнавай ихьтин са шиир кIелда:
Са хизанда вад кlвале
Яшамиш жезва чун къе
Гьарда тухузва кьиле
Вичиз талукь са пеше
Вичин тайин тир суал
Ала чал гьар садал
Куьнени дуьз эциг ам чал
Чи рикl садрани тежедайвал тlал
Исятда за квез схема гуда.Куьне гьа схемайриз талукь предложенияр туькIуьра
1.Чна хъсан кlелна кlанда.
2.Аялри чуьлдай иер цуьквер кlватlна.
3.Аялри чуьлдай гзаф къарникъузар кIватIна.
4.Вили цава гъетери нур гузва.
5.Пакамахъ къайи шагьвар акъатна. 6.Зегьметди инсандин уьмуьр гуьрчегарда.
7.Къецел къе пакамахъ пис къай акъатна.
Аялри схемайрай предложенияр туькIуьрда.
М-м: Чи тарсни куьтягь жезва.Къенин тарс квез бегенмиш хьанани? Низ вуч бегенмиш хьана?
Аялри чпин фикирар лугьуда.
Доскадал жавабар гайи Гамзатовадиз, Кадыровадиз, Гаджиевадиз вадар атана.
Карточкаяр гвай Алибековадиз вад, Ахмедовадиз кьуд атана. Вири дуьз тамамарнава.
Гаджиевадизни, Юзбековадиз кьудар атана, тестерин тапшуругъра гъалатlар авай.
Дневникар гъваш къиметар эцигдайвал.
Квез кlвализ кlвалах:
Лезги чIал чи девлет я темадай сочинение кхьин.
Тарсунай суалар авани?
М-м: Авачтlа чи тарс куьтягь хьана.
Ялар ягъ. Сагърай!
Ибарада гафарин арада гьихьтин алакъа хьун чарасуз я?
Манадин жигьетдай ибарайрин жуьреяр гьихьтинбур жеда?
Объектдин ва субъектдин;
3.Кьилин гаф дуьз къалурнавай ибара гьим я?
1) Дамахдивди къекъуьн;
2) Рикlин сидкьидай лугьун;
4.Сая алакъа авай ибара гьим я?
3) Кагъаз кхьизва;
5. Агъадихъ ганвай гьи предложенидай азад тушир ибара хкудиз жеда?
1)Люсади лагьай гафунин гъавурда Хейрудин гьасятда акьуна.
2)Раидадикай аялрин бахчадин заведующий хьана.
3)Кьежей мез я-кlани патахъ рахада.
6. Эвер гунин предложение гьим я (пунктуациядин лишанар алач)?
1) Им вуч цlай, мусибат я
2) Жуван тариф масада авурай
3) Къуй гьамиша рагъ хьурай
7. Вири пунктуациядин лишанар дуьз эцигнавай дуьз речь квай предложение гьим я?
8. Чара ийидай членар квай предложение гьим я
(пунктуациядин лишанар алач)?
1)Тlебиатдин гьар са пипlе заз рикlик шадвал кутадай цlийи
2)Етим Эмин лезгийрин камаллу шаир Ялцугърин хуьре
3)Куьлуьз-куьлуьз марф къвазвай зулун йиф тир.
9.Предложенидин членар тушир гафар квай предложение гьим я (пунктуациядин лишанар алач)?
1) Къарагъ кlвачел зи играми вах!
2) Цlи за умудзава кlерецар гзаф жеда.
3) Дербент шегьер Дагъустанда вири шегьеррилай куьгьнеди я.
10. Умумиламишдай гаф квай предложение гьим я (пунктуациядин лишанар алач)?
1)Цlийиз кутур багъда ичин чуьхверин пlинидин жумун вам маса
Емишдин тарар ава.
2)Гишинвални дарвал муьгьтежвални ялгъузвал чара атlайвал
Алатай куьгьне девирдин лишанар я.
3)Чи тамара ихьтин гьайванар сикlер жанавурар север къуьрер
-75%
Читайте также: