Сахам сирин кыьына сочинение

Обновлено: 05.07.2024

Презентация на тему: " Эн дьиэң, эн төрөөбүт дойдуң Саха сирэ. Саха республиката Россия5а биир улахан территориялаах, суду экономическай суолталаах субъега буолар." — Транскрипт:

1 Эн дьиэң, эн төрөөбүт дойдуң Саха сирэ

2 Саха республиката Россия5а биир улахан территориялаах, суду экономическай суолталаах субъега буолар

3 Саха Республикатын символикатын (герб, былаах, гимн) историята

4 Саха сирин уобалаЬын гербэтэ 1878с. бэс ыйын 5 кунугэр бигэргэммитэ

6 Герб Якутской Автономной Советской Социалистической Республики утвержден Указом Президиума Верховного Совета Якутской АССР от 27 июня 1978г.

7 Флаг Якутской Автономной Советской Социалистической Республики утвержден Постановлением Президиума ЦИК ЯАССР от 13 мая 1938 года

8 Флаг Якутской Автономной Советской Социалистической Республики утвержден Указом Президиума Верховного Совета Якутской АССР от 27 октября 1978г.

9 Саха сирэ КиЬитин ахсаана – Иэнэ – хот/со5уруу 2000-км, ар5/илин-500км Республика столицата – Дьокуускай куорат Республика5а 34 улуус баар. Республика статустаах куораттар – Дьокуускай, Мирнай, Нерюнгри, Ньурба, Покровскай. Улуус куортаттара - Алдан, Булуу, Верхоянскай, Ленскэй, Среднеколымскай, Томмот, Удачнай, Өлүөхүмэ.

10 Саха сирин столицата – Дьокуускай куорат Кини 1632с. Бала5ан ыйын 25 кунугэр теруттэммитэ. Нуучча хаЬаа5а Петр Бекетов Лена еруЬунэн кэлэн Ленскэй острогу туппута.

12 Саха сирин гербэтэ Гербэ ортотугар уруц кемус диискэ иЬигэр знамялаах аттаах киЬи ойууламмыт. Бу терут ебугэлэрбит Лена очуос хайалыгар оцорон хаалларбыт уруЬуйдара (наскальный рисунок) буолар. Дискэ урдугэр сэттэ сахалыы орнамент, аллараа Саха сирин официальнай аата-суола сахалыы, нууччалыы суруллубут. Гербэ суолтата – былыргы историяны кытта билицци бириэмэ биир буолуута. Аттаах киЬи государство былаа5ын урдуктук тутар.

13 Саха сирин былаа5а Халлаан куе5э урун куну кытта – келуенэ алтыЬыыта, саха норуотун терут угэЬигэр, урун куццэ сугуруйуу. Мацан – ыраас санааны От куе6э – айыл5абыт, кылгас сайыммыт КыЬыл – ийэ дойдуга бэриниилээх буолуу, олорон ааспыт келуенэ5э ытыктабыл.

14 САХА РЕСПУБЛИКАТЫН ерегейун ырыата Савва Тарасов, М-Кирилл Герасимовы Сахам сирэ дьоллоох тускуга СаЬар5алыы ыцыра ыллыыр. Илинтэн ap5aa ол кустуга Алмаас таас курдук сандаара сырдыыр. Хос ырыата: Бар5а быйацнаах Сахам дойдута, Модун Россия киэн туттуута, Оркен ерегей тойугун туойдун, Уунэр уйэ5э урдуу туруохтун! Уллэр уестээх 0луенэ эбэ 0лбёт-мэцэ угуттуур уулаах. Элбэх омукка эрчим эбэр, Или-эйэни олохтуур уохтаах. Хос ырыата. Ааспыт кэммит айхаллаах суола Арчылыыр аар алгыЬын биэрдэ, Сахабыт.сирэ дьоЬун, дуолан Сайдыы аартыгар туерэ5э тустэ.

15 Михаил Ефимович Николаев – Саха Республикатын бастакы Президена 8 декабря 1989с был избран Предс.Презид.Верх.Совета ЯАССР; 20 декабря 1991г. был избран первым Президентом Якутской-Саха ССР; 22 декабря 1996г.был избран Президентом РС(Я) на второй срок.

16 Тохсунньу 13 кунугэр 2002 с. Саха Республикатын Президенинэн Вячеслав Анатольевич ШТЫРОВ ананан 2010с.диэри улэлээбитэ

17 Егор Афанасьевич Борисов 2010с. бэс ыйын 10 кунугэр Саха сирин Президенэн анаммыта Чурапчы селотугар 1954с атырдьах ыйын 15 кунугэр тереебутэ. Чурапчы орто оскуолатын 1971с. бутэрбитэ сс улэтин слесарь-ремонтник идэтинэн са5алаабыта. 1979с. Новосибирскайдаа5ы тыа хаьаайыстыбатын институтун инженер-механик сс. Тыа хаЬаайыстыбатын миниистиринэн улэлээбитэ. Саха Республикатын Правительствотын председателинэн сс

19 Саха сирин айыл5атын баайа КыЬыл кемус

21 Культура уонна искусство

24 Олонхо 2006с. ЮНЕСКО Аан дойду культуратын баайынан билиммитэ

25 Дьулуруйар Ньургун Боотур

26 Олимпийские чемпионы по вольной борьбе: Роман Дмитриев Павел Пинигин Александр Иванов

27 Викторина Дьокуускай куорат хаЬан, хайдах теруттэммитэй? Бастакы Президеммит кимий, хаЬан буолбутай? с Республика кунун хаЬан ылабыт? Саха республиката хас улуустаа5ый? с с Олонхобут хас сыллаахха ЮНЕСКО билиниитин ылбытай? с с

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Сыала: оҕо билиитин хаҥатыы. Сорук : 1. Оҕо айылҕаҕа интэриэһин сайыннарыы 2. Харыстабыл сыһыаны иитии 3. Чыычаахтар тустарынан билии.

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

2 этап: Чыычаахтар тустарынан ыйытык: Ханнык кыстык чыычаах самай уһун тыллааҕый 1. (Тонсо5ой) 2. Олохтоох чыычаахтартан хайалара уһун үйэлээҕий (Суор) 3. Кыстыы хаалбыт чыычаахтар ханна утуйаллар (хаар анныгар, уйаларыгар ) 4. Ханнык кыстык чыычаах уһун тумустааҕый (Тонсо5ой) 5. Ханнык кыстык чыычаах кыһын сымыыттыыр (Ымыы) 6. Кыстык чыычаахха туох кутталлааҕый тымныы эбэтэр аччыктааһын (Аччыктааьын) 7. Ханнык чыычаахтар кыстыкка хаһаастаналларый (Модьугу) 8. Ханнык кыстык чыычаах өҥүн уларытарый (кыһын, сайын) (Хабдьы)

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

4 этап: Таабырын хоһооннор Сайылыкка ы ырааччы, ҥ Кутуругун хоротор Кукукуо кыыс, Кэдэйэнмэтэйэн олорон, кэпсээнипсээн кэ ийэр ҕ КЭ5Э

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Эрбэ5ин туора5ын итигэстээн, Эрийэбуруйа мэнээктээн, Ойуурсыһыы хаарын Оймоон, кэһэн дьаарбайар, Суолиис таһааран Сурукбичик таарбайар, Чөҥөчөк аттынан чөкчөрүйэр, Дулҕа быыһынан догдоруйар, Туос курдук туртаҕар, Тураах курдук хантаҕар, “Хара улар балтынабын, Хабыйахаан диэн ааттанабын”, диир Хаардаах кыраай кыыһын Хаачыгыраанам сыыһын Хара ыарҕаттан булуоххут. КУРУППАА СКЫ

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

ҥ ҕ •Тумустаах да буолларбын То со ой буолбатахпын, Чыпчаалга да сырыттарбын Чыычаах буолбатахпын, Тииккэ да ытыннарбын Тии буолбатахпын; Аарыма мастар •салааларыттан, Атахпынилиибин сараадытан, Тиһиликтээх тирии өрө өбүн Тиирэ тардан көтөбүн. ҕ ҥ КИРГИЛ

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Түмүк Айыл5а айбыта барыта кэрэ, үчүгэй диэн өйдөбүл. Онон, о олор, айыл аны кыра ҕ ҕ эрдэхтэриттэн кэрэхсээн, таптаан алтыһан улаттахтарына, кэрэни кэрэхсиир, үтүөнүмөкүнү араара үөрэниэхтэрэ кэрээнэ суох буолууну сөбүлүөхтэрэ суо а. ҕ Айыл аны алдьатартан туттунуохтара. ҕ

Сахабыт сирэ, Саха өрөспүүбүлүкэтэ, Арассыыйа Бэдэрээссийэтин саамай улахан субъега буолар. Биһиги төрөөбүт кыраайбыт, Саха Сирэ, олус кэрэ айылҕалаах, ыраас салгыннаах. Сахабыт Сирэ уһун томороон тымныылаах, кылгас куйаас сайыннаах. Ханна да суох ураты кэрэ көстүүлээх, хатыламмат дьиктилээх сирдэрдээх. Манна үтүө айылгылаах, холку майгылаах, киэҥ көҕүстээх дьон түөлбэлээн олороллор.

Мин саха буоларбынан киэн туттабын. Улахан баҕа санаам — Сахабыт сирэ аан дойду таҺымыгар тиийэ сайдарыгар! Ол туҺугар хас биирдии саха киҺитэ кыҺаллыахтаах. Тугу гыныахха? — диэн ыйытыы үөскүүр. Мин үс араас хайысхаҕа бэйэм санаабын этиэм, төрөөбүт дойдубут олох хаамыытынан туруктаах буолуутугар толкуйдарбын үллэстиэм.

Бастакытынан, биҺиги бары тыа сириттэн силис-мутук тардарбыт быҺыытынан, тыа сирэ сайдыан баҕарабын, онтон Саха сирэ Россия сайдыыта тутулуктанар. Хас биирдии тыа сирин олохтооҕо дойдутун инники кэскилин туҺунан толкуйдуохтаах, бэйэтин тус кылаатын киллэриэхтээх. Тыа сирин сайдыыта, сүнньэ, мин санаабар, сахабыт сылгытын, сүөҺүтүн иитиигэ сытар дии саныыбын. Ɵбүгэ саҕаттан илдьэ кэлбит дьарыкпытын сөргүтэн, тилиннэрэн, билиҥҥи олоххо сөп түбэҺиннэрэн, үлэлиэххэ — хамсыахха наада. Эдэр ыччат тыа сиригэр тохтообот буолла, ону тэҥэ, хаҺаайыстыба сайдыыта эмиэ мөлтөөтө диэн этэллэр. Ыччат тыа сиригэр олохсуйарын туҺугар үлэ миэстэтин тэрийиэххэ. Yлэ баар буолла5ына, эдэр дьон үлэлээн-хамсаан, сүөҺүттэн – сылгыттан тирэхтэнэн, тыа сирэ сайдарыгар, бигэ туруктаах буоларыгар туруулаҺыахтара этэ. Саха оҕото буоларым быһыытынан, төрөөбүт дойдум инникитэ тыа сирин сайдыытыттан тутулуктааҕар саарбахтаабаппын.

Биир тыын кыһалҕанан тылбыт, омук быҺыытынан уратыбыт түөрэккэй дьылҕаламмыта буолар. “Норуот күүҺэ – өйүгэр, өйүн күүҺэ – тылыгар”, — диэн мээнэҕэ эппэттэр. “Тыла суох – омук суох”, — диэн эмиэ бэргэн этии баар. Аныгы көлүөнэ оҕолор интернет, гаджет кэмигэр аан дойду таҺымыгар тахсан, араас омуктардыын алтыҺаллар, билии киэн далайыттан сомсоллор. Бу сайдыы саҥа саҕаҕа буолара саарбахтаммат, ол эрээри мөкү өрүтэ эмиэ сорох дьоҥҥо, ордук ыччакка, оҕо – аймахха төттөрү өттүгэр өйдөрүн сүүйэрэ баар суол. Сорох кыра саха оҕолоро алаастарыттан, айылҕаларыттан тэйэн, сахалыы саҥаларын умнан, атын омук эйгэтигэр киирэн эрэллэр. Сахалыы үс кут ыҺыллыыта, бураллыыта барыбытын хомотор, толкуйдатар. Бу проблема хас биирдии киҺиттэн, ыалтан, түмсүүттэн, тэрилтэттэн улахан көдьүүстээх үлэни эрэйэр. Тугу гыныахха? Бастатан туран, хас биирдии саха ыала сахалыы эрэ саҥаны өрө тутуохтаах, сахалыы тылы, тыыны о5олоругар иҥэриэхтээх дии саныыбын. Сахалыы үгэс, сиэр – туом эйгэтэ саха ыалын тэлгэҺэтиттэн тахсара буоллар…

БиҺиги, оҕолор, бэйэбит үрдүк таҺымнаах, үтүѳҕэ эрэллээх, патриот эрэ буоллахпытына, дойдубутун сайыннарарбытын ѳйдүѳхтээхпит. Сиэр – майгы ѳттүнэн сайдыылаах, олох хаамыытын кытта тэңңэ хардыылаан иҺэр, аан дойду ыччатын кытта күрэхтэҺэр киэң билиилээх, Сахабыт сиринэн киэн туттар, кини сайдыытыгар бэйэбит кылааппытын киллэрэргэ дьулуҺар дьоҺун дьон буолуохтаахпыт. КуҺаҕан дьаллыктарга ылларбат күүстээх санааланыаҕыҥ! Чэгиэн – чэбдик олоҕу талан, ДЬОЛЛООХ буолуоҕуҥ!

Билигин үөрэнэргэ, үлэлииргэ, үүнэргэ үчүгэй кэм! Онон, сахабыт дьоно түмсүөҕүҥ. Бары төрөөбүт дойдубут, норуоппут туҺугар биир сомоҕо буолан үлэлээтэхпитинэ, үөрэннэхпитинэ эрэ, туох барыта сатаныа, табыллыа, дойдубут сайдыа, кэтит кэскиллэниэ. Ɵбүгэбит үтүө үгэстэрин үйэтитэн, бэйэбит култуурабытын, ийэ тылбытын, өркөн өйбүтүн өрө тутан, харыстаан, өбүгэлэрбит барахсаттары уҺун кэмҥэ киҺи-хара оҥорбут көмүлүөк оҺохторун уота үйэлэргэ умуллубатын туҺугар үөрэниэххэ, үлэлиэххэ, саҥа саҕахтары арыйыахха!

Яна5а таhынабын, ча5ылхай хоhооннор..

"эбээ, мин эйиигин санаатым.." диэни бутэhик строка он'орбутун' этэ буоллар 8сс8 тупсуо этэ..

Миитэрээскэ

Мааса салгыытын кытаатый. Даачаҕа төнүннэ, онтон? Дьээбэлээх буолан учугэй баҕайы.
Айака, сылайдым
Бүппэт түбүктэн.
Сайын кэрэтин
Билиэхпин баҕардым.
Куоракка тумнастан эрэбин.
Барбыт киһии.

Ийэбэр сурук (эбээлээххэ сылдьан)

Таhырдьа халлаан итийбит
Сөтүөлүүргэ уу сылыйбыт
Гриша тылын истиэ5им
Дириҥ ууга киирбэппин
Күнтэн төбөбүн харыстыа5ым
Сиикэй ууну испэппин

Мойра оҕо сылдьан үчүгэйдик саҕалаабыккын

Мааны Мааса даачаттан дэриэбинэ5э

Санаттан олох тэринэрдии,
Уьуну-киэни саныыбын.
Тыа5а тахсан олорон
Ууттээх чэйбин истэрбин.
Даача учугэй эрээри
Буор да булар ыарахан,
Буору хаьар улэлээх,
Даача тыа5а тэннэспэт.
Суорумньуга сылдьаммын
Болуодьаны билсэммин,
Илин энэр тахсыа5ым,
Дьиэтин корон киириэ5им.
Тоьо бэркэ олорор,
Тугу хайдах тэриммит,
Сана дьиэни туттарга
Былаан хайдах эбитий?
Эмиэ испэт курдук дии,
Улэьитэ да сурдээх,
Кэпсээниттэн иьиттэххэ,
Уол о5ото быьыылаах.
Арай биири сирдэ5им:
Дьонун кытта олорор.
Миигин, куорат дьахтарын,
Ылыналлар эрэ суох.
Хайа, сирэн кээстэллэр:
"Буударата бур5аннас,
Тыныра5а да тостуохча,
Помаадата эчикийэ!
Ба5ар уолбут эдэрчи,
Оссо да сылдьымахтыа,
Куорат Мааны Маасата
Бу уолга барсыбат!"
Хайаан инньэ диэхтэрэй,
Кийиит киирэн кэллэ5э,
Уолбут кырдьар сааьыгар
Чэй исиьэр до5ордоммут.
Мааса барытын иьигэр
Ор да ор толкуйдаата
Уонна тырамбаайга олорон
Бэстээх диэки элээрдэ.
Хайдах туох кэпсэтии,
Коруу-истии буолбутун
Билэн баран сэьэргиэм,
Маасабын мин салгыам.

Читайте также: