Матурлык нэрсэ ул сочинение на татарском
Обновлено: 03.07.2024
Укучылар белән “матурлык” төшенчәсен ачыклау, төрле аспектлардан күзаллау. Сөйләм эшчәнлеге төрләре буенча эш барышында укучыларның телдән сөйләм күнекмәләрен ныгыту; аларда мөстәкыйль һәм иҗади фикер йөртү,чагыштыру, нәтиҗә ясау кебек күнекмәләрне формалаштыру. Укучыларда матурлыкка омтылу, гаделлек, тыйнаклылык, эчкерсезлек кебек югары сыйфатлар тәрбияләү.
Оценить 1091 0
Мастер-класс«Н әрсә ул матурлык?”
Максат: 1.Укучылар белән “матурлык” төшенчәсен ачыклау, төрле аспектлардан күзаллау;
2. Сөйләм эшчәнлеге төрләре буенча эш барышында укучыларның телдән сөйләм күнекмәләрен ныгыту;аларда мөстәкыйль һәм иҗади фикер йөртү,чагыштыру,нәтиҗә ясау кебек күнекмәләрне формалаштыру.
3. Укучылардаматурлыкка омтылу, гаделлек, тыйнаклылык, эчкерсезлек кебек югары сыйфатлар тәрбияләү.
Җиһазлау: презентация “Нәрсә ул матурлык?”, аңлатмалы сүзлекләр
-Кәефләрегез ничек соң?
-Кояшлы иртә кебек! Анам телен, Тукай телен
өйрәнергә дип килдек!
- Укучылар, без бүген сезнең белән МАТУРЛЫК төшенчәсен аңларга тырышырбыз. Әйдәгез, без сезнең белән экрандагы фотосурәтләрне карап китик әле. Монда нәрсәләр сурәтләнгән?
(табигать, кеше (яшь, матур кыз; карт, җыерчыклы әби).
- Укучылар, уйлап карагыз әле, бу 3 фотосурәтне нәрсә берләштерә? Авыр сорау, әмма без бүген шушы сорауга җавап табарга тиеш булачакбыз.
- Укучылар, әйдәгез без сезнең белән беренче фотосурәттән башлыйк. Нәрсә күрсәтелгән монда? (Сихри табигать)
- Ә бу рәсемнәрдә? (Яз, җәй, көз, кыш).
- Ошадымы сезгә рәсемнәр?
Ә хәзер, әйдәгез, без табигатьне күреп түгел, ә тыңлап күз алдына китерик. Моның өчен сез 4 төркемгә бүленәсез һәм рәсем буенча һәр ел фасылы турында кечкенә генә хикәя төзергә тиеш булачаксыз.
Ә хәзер, нәрсә килеп чыкты икән, үзегезнең хикәяләрегезне укып күрсәтегез. (Укучылар укый).
- Рәхмәт, укучылар. Кыска вакыт эчендә сез бик матур хикәяләр иҗат итеп өлгергәнсез. Бу иҗат җимешләре барысы да табигатьне ничек ачалар, нинди итеп күрсәтәләр?
- Бик дөрес, табигатьнең матурлыгын күрә белергә өйрәтәләр. Димәк, бу фотосурәттә табигатьнең матурлыгы сурәтләнгән. Табигатьнең искеткеч матурлыгы турында сезнең нинди әсәрләр укыганыгыз бар? (Г.Тукай “Шүрәле”, “Туган авыл”, Һ. Такташ “Ак чәчәкләр”, Г.Кутуй “Сагыну”Әмирхан Еники “Матурлык”һ.б.).
- Укучылар, ә икенче фотосурәтнең асылы нидә икән? Моны ачыклар өчен мин сезгә әдәби әсәрләрдән өзекләр әзерләп килдем. Сезгә шундый бирем: экрандагы шигъри юлларны сәнгатъле итеп укырга, авторын һәм нинди әсәрдән икәнлеген әйтергә тиеш буласыз.
1. Мәйданга ул аена бер чыгар иде,
Йөзеннән пәрдәсен ачып куяр иде,
Олугъ-кече, бай һәм юксыл карар иде,
Соңра бер ай ашамыйча түзәр имди.
(Кол Гали “Кыйссаи Йосыф”, Йосыфның әкияти чибәрлеге)
2.Карлыгач сахраның матуры булып пешеп өлгерде. Тавышы өчен аны былбыл диләр. Җырлаганда казакъның акыннары аның зифа буен төз камышка охшаталар – билең нечкә, күзләрең тирән, керфекләрең уктай, үзең айдай дип мактыйлар иде.
(Г.Ибраһимов “Казакъ кызы”).
- Димәк, нәрсә турында язылган бу юлларда? Бик дөрес укучылар, кешенең тышкы матурлыгы турында.
- Укучылар, хәзер чираттагы рәсемгә игътибар итегез. Матурмы бу хатын-кыз?(Әйе, бик матур).
- Ә бу рәсемдә? (Юк, матур түгел, чөнки бала кыйный торган хатын матур була алмый).
- Ә бит, укучылар, ике рәсемдә дә бер үк хатын-кыз.
Димәк, мәрхәмәтсез кеше матур була алмый.Тышкы яктан матур булса да, ул безгә ошамый.
- Укучылар,без хәзер Ә.Еникиның “Матурлык” хикәясенә тукталып үтәбез. Хикәядәге катнашучы геройларны атагыз. (Автор-шәкерт, Гыйлемдәр, Бәдертдин, аның әтисе, әнисе, бабасы)
Хикәядә Бәдретдиннәрнең өе ничек сурәтләнә? Сезгә ошыймы бу йорт?
- Ә кешеләрнең тышкы кыяфәтләре турында ниләр язылган?
Матурлык кешеләрнең тышкы кыяфәтләрендә дә, Бәдретдиннәрнең өендә дә юк. Башта биргән сорауга кире кайтабыз. Ни өчен соң автор хикәясен “Матурлык” дип атаган?
Тагын бер өзек укыйбыз.
“ Берәүне дә күрмичә, бары әнисенә, әнисенең әнә шул башта безне чиркануга мәҗбүр иткән шадра, чалыш, акайган күзле йөзенә карап, ул скрипкәсен уйнады. Аның бу аз гына моңсу уйчанлык, яшерен генә кызгану белән өретелгән җитди-җылы карашында, әнисен өзелеп ярату гына түгел, аны беткәнче аңлау, кадерләү, юату сизелеп тора кебек иде.” Ә улының уйнаганын әнисе ничек тыңлый? “. Шул чакта мин аның әнисенә күтәрелеп карадым: ана үзенең шәкерт улына шундый бер бәгырьгә төшәрлек тирән мәхәббәт белән, бәхет-сөенеч белән сихерләнеп, эреп, мөкиббән китеп карап утыра иде ки, мин хәтта йөрәгем-тәнем белән әллә ничек тетрәнеп куйгандай булдым.”
“ Бәдретдин әнисенең ямьсезлегеннән, гариплегеннән, бабасының сукырлыгыннан, әтисенең мескенлегеннән дә уңайсызланмый. Бу кимчелекләрне ул бөтенләй күрми. Өйдәге бу мескенлекләр зур мәхәббәт астында күмелеп калалар. Шушы өй эчендәге хәерчелек, ятимлек эченнән,чәчәк кебек, бу кешеләрнең үзара татулыгы, яратышуы дөньяга ямь, гүзәллек өсти.”
Укучылар, әйтегез әле, укыганнаардан чыгып, без нәрсә әйтә алабыз? Әсәрдә нинди матурлык турында сүз бара?
Укучыларның җавапларыннан соң, тулыландырып әйтә алабыз: “ Әсәр матурлык турында. Кешенең эчке матурлыгы, Бәдретдиннең күңел матурлыгы, ана белән бала мәхәббәтенең матурлыгы, гаилә мөнәсәбәтләренең матурлыгы.
Авторның соңгы кичерешләре нинди? (Уку: Ямьсез түгел бит ул, матур бит ул, матур, матур Бәдертдиннең әнисе!)
-Нинди нәтиҗә ясарбыз?
Кешенең эчке дөньясы матур булырга тиеш.
Димәк, өченче фотосурәттә кешенең эчке матурлыгы сурәтләнгән.
- Укучылар, нинди төп сыйфатлар бу фотосурәтләрне берләштерә?
- кешенең тышкы матурлыгы
- кешенең эчке матурлыгы.
- Матурлык төшенчәсе бу рәсемнәрне берләштерә.
Ә матурлык сүзе нең кагыйдәсе, фәнни аңлатмасы бар микән? Әйдәгез әле сүзлекләрне ачыйк һәм матурлык сүзен эзлик. Нәрсәне аңлата ул фәнни телдә?
Матурлык – 1) Барлык матур, гүзәл, күңелгә рәхәтлек, ләззәт бирә торган нәрсә;
2) Матур, ягымлы, сөйкемле, үзенә нык җәлеп итә торган тышкы кыяфәт,чибәрлек;
3) Кешенең характерындагы, эшчәнлегендәге уңай, хуплана торган сыйфат, кешенең эчке матурлыгы.
- Укучылар, экранда ике мәкаль бирелгән. Шул мәкальләрнең эчтәлеген ачыклыйк әле.
Матурлык күлмәк белән сәдәфтә түгел,оят белән әдәптә.
Тышкы матурлык белән масайма, эчке матурлык белән масай.
- Бу мәкальләр белән безнең халык, борынгы әби-бабаларыбыз матурлык турында нәрсә әйтергә теләгән?
- Нәтиҗә: кеше һәр яктан гүзәл булырга тиеш.
- Укучылар, димәк без бүген сезнең белән нәрсә турында сөйләштек? Хәзер һәрберегез бер сүз белән матурлык нәрсә ул дигән сорауга җавап бирергә тиеш.(Намуслы, тырыш, зирәк, мәхәббәтле, файдалы булу, кешелекле, акыллы,әдәпле, гадел, батыр, сабыр, эшчән.)
Ромашка чәчәге , таҗлары ачыла бара – намуслы, акыллы, әдәпле, гадел,батыр, сабыр дип язылган сүзләр укыла.
Ә хәзер чәчәкнең таҗларын бер-бер артлы югалта барабыз, аның ямьсезләнүен күрәбез. Бу таҗларның берсе генә югалса да, кеше үзенең матурлыгын югалта икән.
Димәк,тышкы матурлык кешенең акылын да, намуслылыгын да, күңел матурлыгын да әхлаклылыгын да билгеләми. Кеше өчен иң кирәге – эчке матурлык, кеше күңеленең матурлыгы. Матурлык безне кара уйлардан коткара, явызлыктан саклый.
Шундый гүзәл, акыллы, әхлаклы кеше булып үсүегезне теләп, истәлеккә
Открыткага “Исеңдә тот! “шигыре язылган. Иң изге, мәрхәмәтле, олы йөрәкле, газиз әниләребез безнең һәммәбезгә дә ихлас күңелдән шундый тел әкләрен җиткерә ләр.
"Матурлык" хикәсен анализлау.Әмирхан Еники укучыларда ата-аналарга миһербанлылык, шәфкатьлелек тәрбияли. Матурлыкны курә һәм аңлый белергә өйрәтә.
Әмирхан Еникиның "Матурлык" хикәясенә анализ.
Әмирхан Еники (1909-2000)
Амирхан Еники туган якларында…
Баймак җирендә (Башкортостан). Әдип янында – күренекле сәхнә остасы Рәшидә Җиһаншина.
Җ ырчыбыз Фәридә Кудашева белән Әмирхан Еники борынгы бабаларыбыз Болгар җирендә. 22 июнь, 1992 ел.
Мөхәммәт Садри, Әмирхан Еники, Роберт Әхмәтҗанов
“ Матурлык” хикәясе дә- әнә шундыйлардан. Бу әсәр Амирхан Еникиның сайланма әсәрләре җыентыгына кергән. Әсәр хикәя ж анрына карый. Нәрсә соң ул хикәя? Хикәя- аерым вакыйгаларны тасвирлау.
Матурлыҡ ул - күңел, уйҙар матурлығы һәм тирә яҡтағы матурлыҡты күрә белеү, изгелеккә ынтылыуҙыр, тип уйлайым.
мин гел гена насар уйзар уйлап тик йоройом.кешеларга ышанысым да юк.нисек арынырга икан?хистарем м-н идара ита алмайым!
Тынысланыгыз, нейэ узегезне боторэсез?! Иртэн торгас козгогэ карагызда, узегезне маклап алын (мэсэлэн, мин матур, мин тырыш х.б.) Сунынан алдыгызга максаттар куйыгыз, максат куйсагыз, насар уйдар башка кермэс. Сез ахырысы кайсандыр кемгэлер ышанысыгызны нык кына итеп югалткансыз, хэм шуга курэ йорэктэ бер яра калган, хэм шул сезне эрнетэ.
тышкы матурлык мохим тугел,ин мохиме эске матурлык булыуы)))иманлы,инсафлы,кешеларга итагатле булыу за кешене тормошта матур итеп курсата))))
Әни – һәр кеше өчен иң якын, иң кадерле кеше. Ул безгә әлеге дөньяда яшәү хокукын, тормыш биргән. Бала иң беренче сүзендә “әни” дип, юкка әйтмидер. Һәр әни үзенең баласы турында кайгыртып калмыйча, анда кешелеклелек, әдәплелек сыйфатларын да тәрбияли. Әни безне мөстә – кыйль фикер йөртергә, үзебезнең хаталарны танырга ярдәм итә. Тормышның булачак һәм үткән көннең кадерен белергә өйрәтә. Нәкъ әни безгә кешенең кадерен белергә, туганнарың турында кайгыртырга, өлкәннәрне хөрмәт итергә өйрәтте. Бары әни генә синең уңышларыңа һәм ирешкән дәрәҗәләреңә чын күңелдән куана.
Әни – безнең киңәшче.Ул безгә дөресен әйтүче, хаталарыбызны төзәтеп, туры юлга бастыручы. Хәтта өлкән кешеләр дә еш кына әниләренә мөрәҗәгать итәләр. Һәр кеше үз әнисен үзенчә ярата: кемдер аңа матур сүзләр белән эндәшсә, кемдер өй эшләрен эшләргә ярдәм итә, әнисе турында кайгырта. Начар әниләр булмый. Әни кеше беркайчан да үз баласын алдамый. Җир йөзендә һәр әни баласы өчен хәтта сәламәтлеген дә кызганмый. Әни безнең яратуны таләп итмичә, чын күңеленнән, ихластан ярата.
Әлбәттә, мин үземнең әниемне яратам һәм хөрмәт итәм. Ул минем бик яхшы, юмарт һәм гадел. Үзеңең серләреңне сөйләп була торган, гел киңәшләр сорап була торган кешең булуы – зур бәхет. Әнием кояш кебек, гел балкып, һәрберебезнең күңелен күрүче нур кебек. Аннан башка дөньяны күз алдына китерергә дә куркам. Әнием мине бик күп нәрсәләргә өйрәтте. Мин аңа бик рәхмәтле.
Һәрберебез дә әниләрнең эшләгән яхшылыклары өчен рәхмәтле булырга тиеш. Беркайчан да үз әниеңне онытма, чөнки аны дуслар да, акча да алыштырга алмый.
Әниегезнең кадерен белегез һәм яратыгыз!
“САМЫЙ ДОРОГОЙ ЧЕЛОВЕК”
Мама – это самый родной, близкий и дорогой человек для каждого из нас. Она дала нам самое ценное, что мы имеем – нашу жизнь. Не зря первое слово, которое произносит ребёнок - “мама”. Каждая мама не только заботится о своём ребёнке, но и старается привить ему самые лучшие человеческие качества. Мама учит нас самостоятельно принимать решения, признавать свои ошибки. Она учит нас ценить жизнь и каждое прожитое мгновенье. Именно она научила нас ценить людей, заботиться о близких и уважать старших. Только мама всегда будет искренне радоваться нашим успехам и достижениям.
Конечно же, я очень люблю и уважаю свою маму. Она у меня очень добрая и справедливая. Какое же это счастье осознавать, что есть человек, которому в любой момент можно рассказать что-либо или поделиться каким-то секретом и быть уверенным в том, что всё это останется между вами. Моя мама, как солнце, светит каждому в нашем доме. Я даже боюсь представить, что бы я без неё делала. Мама научила меня многому, я безумно благодарна ей за это.
Каждый из нас благодарен своей маме за всё, что она делает для нас. Не нужно никогда забывать о своих матерях, ведь никакие друзья, деньги не смогут заменить нам нашу родную маму.
Читайте также: