Мин дьиэ кэргэним доклад

Обновлено: 05.07.2024

Оценить 5373 0

О5ону дьиэ кэргэннэ иитии

Дьиэ-кэргэн педагогикатыгар академик К.С Чиряев, доктор Б.Н Попов уо.д.а араас коруннээх чинчийэр улэлэри ыыппыттара. Онно кинилэр киллэрэн тураллар- улахан оруолу дьиэ кэргэннэ иитиигэ кырдьа5ас колуонэ муударай ойун, сатабылын,угэстэрин, кэс тылларын туьаныыны.

О5ону дьиэ кэргэннэ иитии тун былыргыттан кэлбит утуо угэс,дь.кэргэн эйгэтэ наьаа улахан оруоллаах. Эбээ, эьээ оскуолата ураты суолталаах, дирин ойдобуллээх. О5ону иитиигэ кырдьа5ас колуонэ муударай оцун, сатабылын, угэстэрин кэс тылларын олоххо туьаныы утуону эрэ а5аларын тороппуттэр умнуо суохтаахпыт.

Аан дойду бары омуктарын биир ситимниир- итэ5эл, сиэр-туом буолар. Саха омук былыр-былыргыттан кэргэнниилэр бэйэ-бэйэ5э бэриниилээх буолууларын оро туппут омук буолар. Норуот итэ5элинэн тыыннаах диэн мээнэ5э этиллибэт. Онон дьиэ5э-уокка, айыл5а5а, дьону кытта сыьыанна сиэри-туому тутуьууну инэрэр дьнунан буолаллар тороппуттэр.

Киьини суон сура5ырдааччы, албан ааттааччы – улэ. Саамай дьоьуннаах иитии ньымата-улэ. Бу дьалхааннаах кэмнэ ким о5отун улэ5э эрдэттэн сыьыарбыт, уорэппит, такайбыт, уьуйбут- ол олоххо бигэтик уктэнэр уйэтэ ууннэ. Кууьулээн туран, мо5он –этэн, кыа5ын-кууьун аахсыбакка, модьуйан улэлэтии, о5о улэттэн куота сатыыр киьи буола улаатарыгар тириэрдиэн соп. Онон тороппуттэргэ былыр –былыргыттан кэлбит муудараьы туьанан улэ5э уорэтии барыахтаах. Оннук биир ньыманан буолар-кордоронулэлэтии.Манна саамай улахан оруолу а5аылар. А5а анаан- минээн уорэппэтэр да5аны бэйэтин батыьыннара сылдьан улэлэтэрэ, бултуура, сынньнара о5о5о элбэ5и биэрэр.

Биьиги обугэлэрбит кыыьы,дьахтары наьаа харыстыыллара. Хара санаалаах халты кордун диэн халыннык таныннараллара, харысхал бэлиэлэринэн араначчылыыллара. Ийэ киьи кыыс о5ото дьиэ кэргэни иэримэ иччилиир, кэрэни тэрийээччи быьыытынан иитэр, ол иьин кыыс о5о ырааьа, сатабыллаах хаьаайка буолара, ийэ киьиттэн тутулуктаах.

Кэргэннии дьон бэйэ-бэйэлэригэр истин сыьыаннаах, ойдоьор, ойоьор буоллахтарына - ол удьуор дьолун тордо. Ити барыта дьиэ кэргэн иьигэр иитиллэр.

О5о 10 сааьыгар оттомурар, орто суьуоххэ – тобулар, 16-17 сааьыгар - ойун санаатын тутар. Онон о5олорбутун ааспыт оло5у салгыыр, билинни оло5у тутар, кэлэр оло5у тустуур уьун, киэн санаалаах киьи гына иитиэхтээхпит.

Для учеников 1-11 классов и дошкольников
Бесплатные сертификаты учителям и участникам

Маннайга улуустаа5ы Чугуновскай аа5ыылар

Толордо: Винокуров Максим,

8 кылаас уорэнээччитэ

Салайааччылар: Волкова Любовь Семеновна

химия уонна биология учуутала,

Дьячкова Лия Михайловна

торут культура учуутала

Ойуьардаах, 2016 сыл

Мин дьиэ кэргэним дьарыга …………………………………………. 6

ХаЬаайыстыбабар мин комом…………………………………………7

НэЬилиэк тыатын хаЬаайыстыбата сайдарыгар мин комом уонна коруулэрим……………………………………………………………. 9

Бэйэ дьыалатын тэринэргэ соруктарым………………………………11

Ту h аныллыбыт матырыйаал …………………………………………13

Сахалар бу дойдуга кэлиэхтэрин иннинэ иитэр суоЬулэрэ оччотоо5у истиэп олохтоохторун угэЬинэн конул уоскээбит буолуохтаахтар.

Обугэлэрбит революция иннинэ сунньунэн суоЬу иитиитинэн дьарыктанан олорбуттара. Сылгы уонна ынах саха бэйэтин торут баайа буолар.

Кыылга, суоЬугэ сугуруйуу, танара оностуу бэрт былыр, биис уустарынан олоруу са5ана киэнник тар5аммыта. Сахалар бары улууну, урдугу барытын ынахха, сылгыга холоон короллоро.

СуоЬу иитиитэ сурун дьарыктара буоларын быЬыытынан, ааспыт

уйэтинээ5и саха уутунэн аЬаан олороро. Саха ына5а оччолорго 700-800 кг

ордук ууту биэрбэт этэ, онон 5-6 ынах 3200-4800 кг ууту биэрэрэ. Уут,суорат, болонох, тар, хайах, иэдьэгэй, урумэ, куорчэх о. д. а. саха ыалын сурун аЬылыга буолара. 4-5 киЬилээх сэниэ ыал 5-6 ыанар ынах уутунэн астанан, тарданан, арыы хаЬаанан сыл тахсара. Ити курдук обугэлэрбит барахсаттар ынах, сылгы ииттэн бу куннэ диэри биЬиэхэ тар5аттахтара.

БиЬиги эдэр колуонэ ыччаттара буоларбыт быЬыытынан, бэйэ кыа5ын туЬанан, аныгы олоххо соп тубэЬиннэрэн, обугэлэрбит утуо угэстэрин, сурун дьарыктарын ол эбэтэр суоЬу иитиитин сайыннаран сал5ыах тустаахпыт.

СуоЬу итиитин сайыннарар туЬугар маннык сыалы туруоруннум:

СуоЬу иитиитин тыа сиригэр тэнитэр – ханатар улэни ыытыы.

Бу сыалы ситиЬэргэ маннык кэккэ соруктар тураллар:

1. Кэлинни кэмнэ нэЬилиэккэ суоЬу ахсаана а5ыйаан эрэринэн, элбэх тирэхтээх хаЬаайыстыбалары тэрийии.

2. СуоЬу ахсаанын элбэтэр сыалтан, дьиэ – кэргэннэ суоЬу иитиитин тар5атыы.

3. СуоЬу иитиитигэр бэйэ дьыалатын тэрийии.

Улэ актуальнаЬа: СуоЬу иитиитэ тыа сиригэр сайдар кыахтаах.

Саба5алааЬын: Тыа сиригэр олорор хас биирдии ыал, суоЬу иитиннэ5инэ, бэйэ дьыалатын тэринэн дьиэ кэргэнин иитэр, аЬатар кыахтанар. Улэтэ суох олорбокко соптоох дьыаланы тэринэригэр тирэх буолар.

Чинчийэн коруу объегынан дьиэ кэргэним сурун дьарыга. НэЬилиэк хаЬаайыстыбата. О5олор сынньаланнарын туЬалаахтык атаарыылара.

Мин дьиэ кэргэним дьарыга

Дьиэ кэргэммитигэр сэттэбит. Эбээм (а5ам ийэтэ) Винокурова Мария Анисимовна ор сылларга ынах суоЬу иитиитигэр улэлээбитэ, а5ам Винокуров Петр Гаврилович, ийэм Винокурова Антонина Анатольевна, быраатым Петя 7 кылааска уорэнэр, балтым Тася 6 кылаас, кыра быраатым Толя о5о саадын иитиллээччитэ. БиЬиги дьиэ кэргэн сурун дьарыкпыт суоЬу иитиитэ. Торут обугэлэрбиттэн са5алаан эбээлэрим, эЬээлэрим сурун дьарыктара суоЬу иитиитэ этэ. Ол кэмнэртэн биир да сыл тиЬигин быспакка, мин дьоннорум ынах, сылгы ииттэн олороллор. Кэлинни кэмнэ тыа сиригэр улэ булунар ыарахан буолан, а5ам Винокуров Петр Гаврилович уонна ийэм Винокурова Антонина Анатольевна обугэлэрин утумнаан суоЬу иитиитинэн дьарыктаммыттара.

Уопсайа хаЬаайыстыбабытыгар 18 тобо суоЬу баар.

Ус сылга ыаммыт уут

Улахан хотон туттан суоЬулэрбитин онно коробут, харайабыт. А5ам тутаах киЬибит буолан хаЬаайыстыбабытын салайар. Ийэм хаЬаайыстыба ыанньыксыта. Мин бырааппынаан дьоммутугар куус - комо буолабыт.

ХаЬаайыстыбабар мин комом

Дьонум кэпсииллэринэн, икки – ус сааспыттан ийэлээх, а5абын батыЬан суоЬугэ сылдьыЬар уЬубун. Онтон ыла буолуо ынахтары, сылгылары олус собулуубун. Кыра сылдьан, ийэбинээн тэннэ хотонно тахсыЬан уут биэдирэтин тутуЬарым, курдьэх а5алан биэрэрим. Онтон арыый уллатан баран от киллэрэр, уу таЬар буолбутум. Онтон билигин хотон улэтин барытын да со5ото5ун оноруохпун соп. СуоЬугэ сыЬыаннаа5ы билбэт буоллахпына эбээм субэлиир амалыыр.

КыЬынны кэмнэргэ уорэхпит кэнниттэн, бырааппынаан Петялыын суоЬулэрбитигэр ойбон алларабыт. Онно чугаЬынаа5ы ыалларбыт ынахтара кытта уулууллар. От хаалыыбын, ноЬуом таЬаарабын, хотону ыраастыыбын. А5абынаан тракторынан от а5аларга комолоЬобун. Ону таЬынан сылгыларбытын коробут-истэбит. Саас тутаттаан хаайан аЬатабыт. Торуур биэлэрбитин корунэбит. А5абыт ат айааЬыырга уорэппитэ. Тус бэйэм икки аты айааьаабытым. Аты кырабыттан миинэбин. СуоЬулэрбин корунэрбэр аты миинэрим олус туЬалыыр.

2013 сыллаахха Саха Ороспуубулукэтин иЬинэн биллэриллибит тыа сирин сылыгар, биЬиги дьиэ кэргэннэ тыа хаЬаайыстыбатын сайыннарарбыт иЬин улус баЬылыга Евгений Михайлович Слепцов анал Гранын туттарбыта.

НэЬилиэк тыатын хаЬаайыстыбата сайдарыгар мин комом уонна коруулэрим

ЫЬыллыы, уларыта тутуу кэмигэр биЬиги нэЬилиэкпит эмиэ хаарыллыбыта. Ол эрээри сатабыллаах салайааччылар, субэЬит - амаЬыт кырдьа5астар, нэЬилиэкпит бас – кос дьонноро баар буоланнар ынах, сылгы иитиитэ ыЬыллыбатаҕа. Ол эрэн суоЬу ахсаана биллэрдик аҕыйаабыта. Хаттаан барытын чолугэр туЬэрэргэ олус ыарахана биллэр.

Кэнники сылларга тыа хаЬаайыстыбата сайдарыгар Ороспуубулукэттэн улахан ойобуллэр баар буоллулар. Тыа сиригэр улэ аҕыйаҕа биллэр. Онон эдэр дьон улэтэ суох буолуулара кистэл буолбатах.

БиЬиги нэЬилиэккэ сурдээх улэЬит дьоннор бааллар. Олортон биирдэстэрэ Носов Иннокентий Афанасьевич ыЬыллан эрэр предприятияны бэйэтин илиитигэр ылан, чааЬынай урбаанньыт буолан хотон улэтин чолугэр туЬэрэн эрэр. Билинни туругунан 55 ыанар ынахха 3 ыанньыксыт улэлиир. 15 ньирэй баар.

Иллэн кэммэр фермаҕа баран ынахтары, ньирэйдэри коробун. Ыанньыксыттарга комолоЬобун. Хас сайын аайы ынахтарын уурэн аҕалтыыбын. Туптэ оттобун, ыанньыксыттар ууттэрин таЬабын. Ынах, ньирэй суттэҕинэ кордоон булан аҕалабын. Быйыл бостуугунан улэлээбитим.

Оскуолабын бутэрэн ветеринар идэтин баЬылаан торообут нэЬилиэкпэр кэлэр баҕалаахпын. Ол иЬин прививка кэмигэр, ветеринар Тарасов Валерий Ивановичтыын сылдьан кэтэх, ферма ынахтарын укуоллууругар комолоЬобун. Валерий Иванович кэпсиир, уорэтэр.

НэЬилиэк дьонун ынахтарын, сылгыларын билэттиибин. Ким эмит суоЬутун сутэриннэҕинэ, эбэтэр тороон баран сыттаҕына, кимиэнэ буоларын корон билэбин уонна хаЬаайыныгар этэбин.
Туорт сыллааҕыта ынахтар боЬуолэк таЬыгар уунэр итирик оту сиэннэр олуулэрэ элбээбитэ. Ону мин бырааттарбын кытта баран, ол оту ургээбииппит уонна аҕабытын кытта куруолээбиппит. ТоЬо да куруолээх буоллар сыл аайы бараммыт ургуубут.

Ити улэбинэн 5 кылааска уорэнэ сылдьан улуус Тыатын хаЬаайыстыбатын управлениятын салайааччытыттан Егор Николаевич Константиновтан Грамота уонна 1000 сууммалаах сертификат туппутум.

Сыл ахсын Носов И. А. махтал сурук, харчынан бириэмийэ туттарар.

Ханнык ба5арар киЬи, торообут торут дойдутугар туох эмит туЬалаа5ы онорон, тутан - айан хаалларар эбээЬинэстээх. Ол курдук мин эмиэ торообут сирим сайдарыгар кыЬаллабын. Эдэр ыаллар суоЬу ииттэн, бэйэлэригэр сибиэЬэй инэмтэлээх урун ас аЬаан, уут, эт туттаран дохуот киллэстэн олороллоругар баҕарабын.

Бэйэ дьыалатын тэринэргэ соруктарым

Сорук: Сайынны сынньаланна туьалаахтык атааран дьэ-кэргэммэр комолоьуу.

Сыала: Улэлээн эбии уп киллэриини; Харчыны соптоохтук туьаныы.

Биьиги нэьилиэккэ о5олор сайынны сынньаланмытын туьалаахтык атаарабыт. Алын кылаас о5олоро чэбдигирдэр лаа5ырга сылдьаллар. Улахан кылаас уолаттара улэ-сынньалан лаа5ырыгар, волонтерга улэлииллэр. Ону таьынан хас биирдии оскуола о5ото кыратыттан улахан сааьыгар диэри дьонноругар-аймахтарыгар окко, ынах суоьугэ, о5уруот аьын олордууга комолоьоллор.

Атын о5олор улэлээн ылбыт харчыларын уорэххэ баралларыгар ууруналлар, ким дьонугар комолоьор.

Хайа ба5ар киьи ханнык ба5ар салаа5а улэлиэн соп дии саныыбын. Киьи бэйэтэ ба5аран улэлиэн наада, улэни сирбэккэ. Улэ киьини киэргэтэр, аьатар, таныннарар.

Саха дьоно буоларбыт быЬыытынан обугэлэрбит утуо угэстэрин, сурун дьарыктарын суоЬу иитиитин салҕыыр эбээЬинэстээхпит.

Тыа сиригэр олохтоох дьон, аныгы уйэ ирдэбилигэр соп тубэЬиннэрэн тыа хаЬаайыстыбатын сайыннарарыгар табыгастаах кэм кэллэ дии саныыбын.

Ороспуубулукэттэн билигин элбэх ойобул, комо баар. Онон суоЬу иитиитин сана саҕалыыр киЬи ол комонон тирэҕирэн, соптоохтук толкуйдаан дьаЬаннаҕына кини олоҕо тобуллуон соп.

Тыа сирэ суоЬу эрэ иитиннэҕинэ сайдар кыахтаах. Ол иЬин мин, эдэр ыччаттары ынырам этэ, суоЬугэ чугаЬаан, таптаан, ииттин.

Мин тус бэйэм суоЬутэ суох сатаан олорбоппун чопчу билэбин.

Мин ынаҕым, сылгым миигин аЬатыа, таныннарыа, иитиэ.

Ханнык ба5арар киЬи, торообут торут дойдутугар туох эмит туЬалаа5ы онорон, тутан - айан хаалларар эбээЬинэстээх.

Ол курдук мин эмиэ торообут сирим сайдарыгар кыЬаллабын. Эдэр ыаллар суоЬу ииттэн, бэйэлэригэр сибиэЬэй инэмтэлээх урун ас аЬаан, уут, эт туттаран дохуот киллэстэн олороллоругар баҕарабын.

В докладе отражается воспитание детей в приемной семье Тарасовых.

Вложение	Размер
doklad_kholobur_buolar_die_kergen.docx	27.66 КБ

Предварительный просмотр:

Саха Республикатын Үөрэҕириитин Министерствота

Үөһээ Бүлүү улууһун Үөрэҕин Управленията

Г.Н. Чиряев аатынан Хоро орто оскуолата

Холобур буолар дьиэ кэргэн

Захарова В.А. – алын кылаас учуутала,

Максимова С.В.- төрүт культура учуутала

Ыал аҕата-дьиэ өһүөтэ,

Ыал ийэтэ-дьиэ оһоҕо,

Ыал оҕото-дьиэ кэскилэ

Аатын ааттатар ыччата.

Ыалга-дьиэ кэргэҥҥэ төрүүр

Биһиги олохпут сүдү күүһэ.

Былыр-былыргыттан күн бүгүнүгэр дылы омугуттан тутулуга суох оҕону дьиэ кэргэҥҥэ иитии ураты болҕомтоҕо ууруллар. Дьиҥ иһигэр киирдэххэ, дьиэ кэргэҥҥэ оҕону иитии, үөрэтии бүтүн омук дьылҕатын быһаарар сүдү суолталанан тахсар. Ол иһин оҕону иитиигэ болҕомто ууруллуоҕун ууруллар.

Оҕо киһи быһыытынан иитиллиитэ, бастатан туран, дьиэ кэргэҥҥэ ситиһиллэр. Төрөппүт оҕо сынньалаҥын уонна иллэҥ бириэмэтин хонтуруоллуохтаах, тэрийиэхтээх, көмөлөһүөхтээх.

Норуот сайдар кэскилэ дьиэ кэргэн олоҕуттан улахан тутулуктаах. Биллэрин курдук, дьиэ кэргэн – уопсастыба туллар тутааҕа буолар, уопсастыба олоҕун элбэх өрүттээх уустук хартыынатын хатылыыр, тэҥҥэ уларыйар. Билиҥҥи кэмҥэ олох уларыйан, дьиэ кэргэн элбэх ыарахаттары көрсөр: сыана ыарааһына, үлэтэ суох буолуу, духуобунас, сиэр- майгы өттүгэр намтааһыннар уонна да атыттар.

Санаабытын аһаҕастык этэр буоллахпытына, кэлиҥҥи кэмҥэ оҕолорун туһунан санаабакка аргыны батыһар дьиэ кэргэттэр нэһилиэк ахсын хомойуох иһин үгүстэр.

Бу барыта дьиэ кэргэн олоҕор, оҕо иитиитигэр улаханнык дьайар. Кыаммат – түгэммэт ыаллар, аргыһыт дьиэ кэргэн биллэ элбээтэ, ол түмүгэр, тулаайах, көрүүтэ – истиитэ суох хаалбыт оҕо ахсаана күнтэн күн элбээн иһэр. Маннык түгэҥҥэ оскуола уонна дьиэ кэргэн иитэр үлэтэ уустугурар, ураты суолталанар.

Оҕо дьиэ кэргэҥҥэ иитиллэн туруктаах киһи буоларын олохпут дакаастаата. Кэнники сылларга оҕо дьиэтин иитиллэччилэрин дьиэ кэргэҥҥэ олохтооһуҥҥа үлэ күүһүрдэ. Ол курдук оҕону дьиэ кэргэҥҥэ иитэ ылыы , опека, приют, патронатнай иитээччи курдук олохтооһуннар баар буоллулар.

Маннык дьиэ кэргэн биһиги улууспутгар тэриллэн үлэлээнбитэ хас да сыл буолла. Приемнай дьиэ кэргэн сүрдээх эппиэтинэстээх. Оҕо ахсаана бэйэҥ оҕоҕун киллэрэн туран, аҕыстан элбэҕэ суох буолуохтаах. Иитэр оҕолоро аймах буолуо суохтаах. Иитэр оҕолоругар ыйын аайы босуобуйа көрүллэр уонна хамнас төлөнөр. Оҕону иитэргэ дуогабар оҥоһуллар. Приемнай дьиэ кэргэҥҥэ бэриллибит оҕо бэйэтин төрөппүттэрин элэмиэнин, босуобуйатын уонна да атын социальнай өҥөлөрү сүтэрбэт. Приемнай дьиэ кэргэн төрөппүттэрэ билиҥҥи ирдэбилинэн иитээччи курсугар иккиэн үөрэнэн, оҕону иитиэхтэрин сөп диэн көҥүл ылаллар.

Эһиэхэ билиһиннэрэр дьиэ кэргэммит Үөһээ Бүлүү улууһун Хоро нэһилиэгэр биир ытыктанар, холобурга сылдьар дьиэ кэргэнинэн буолаллар. Тарасов Иван Иванович, Евдокимова Валентина Васильевна 1975 сыллаахха ыам ыйын 5 күнүгэр сүрэхтэрин холбоон ыал буолбуттара.

Төрөппүт оҕолоро: улахан уол Тарасов Вячеслав Иванович – ыам ыйын 14 күнүгэр 1976 с. күн сирин көрбүтэ, идэтинэн электрик – монтер этэ, эдэр сааһыгар, 2007 с. олохтон туораабыта, 1 уол оҕолоох.

Иккис оҕо Тарасова Айна Ивановна –бэс ыйын 23 күнүгэр 1977с. төрөөбүтэ. Идэтинэн бухгалтер- экономист, индивидуальнай предприниматель, 1 уол оҕолоох.

Үһүс оҕо Тарасов Радислав Иванович – ыам ыйын 30 күнүгэр 1978с. төрөөбүтэ. Билигин Хаҥалас улууһугар олороллор, идэтинэн инженер- механик, 2 кыыс оҕолоохтор.

Төрдүс оҕо Тарасова Вилена Ивановна – муус устар 11 күнүгэр 1988 с. төрөөбүтэ, Хоро орто оскуолатыгар география учуутала.

Иллээх-эйэлээх Тарасовтар дьиэ кэргэттэрэ 4 оҕо амарах ийэтэ, аҕата, 4 сиэн тапталлаах эбээтэ, эһээтэ буоллулар.

Ыал аҕа баһылыга Тарасов Иван Иванович – үрдүк үөрэхтээх математика учууталынан 23 сыл үлэлээбитэ, ол иһигэр МО салайааччытынан 10 сыл, 14 сыл оскуола завуһунан, директорынан ананан бэйэтин кылаатын киллэрсибит биир убаастанар салайааччыбыт. Хоро нэһилиэгэ кинини быыбардаан, 3 сыл – партком сэкэрэтээринэн, 10 сыл нэһилиэк баһылыгынан талыллан, күүстээх үлэҕэ буспута-хаппыта. Билигин үлэ ветерана, уопсайа 44 сыл үлэ стажтаах. Сынньалаҥҥа чуҥкуйан олорбокко, салайар-тэрийэр дьоҕурун туһанан быйыл тэриллибит олохтоох музей директорынан сүүрэ сылдьар, нэһилиэк депутата.

Улахан дьиэ кэргэн тапталлаах ийэтэ, эбээтэ Евдокимова Валентина Васильевна – оскуолаҕа минньигэс астаах, ыраас туттунуулаах поварынан үтүө суобастаахтык 25 сыл үлэлээбитэ. Билигин сынньалаҥҥа олорор, үлэ ветерана.

Дьиэ кэргэн олоҕун, оҕо иитиитин сүрүннээччи - ийэ.Ханна да сырыттар ийэ санаата дьиэтигэр-уотугар сытар, түмүллэр.

Кинилэр оҕолоро атахтарыгар турбуттарын кэннэ, саҥа 72 кв.м иэннээх дьиэни атыылаһан, эбии толору хаачыллыылаах оҥостон улахан дьиэҕэ бэйэбит эрэ буоллубут дии санаан приемнай дьиэ кэргэн буоларга быһаарымматтара.

Кулун тутар 31 күнүгэр 2009 сыллаахха Үөһээ Бүлүү приютуттан бииргэ төрөөбүт Иванова Саинаны, Иванов Эрсаны бэйэ-бэйэлэриттэн араарбакка иитэ ылбыттара. Үһүс оҕону Александрова Күннэйи олунньу 22 күнүгэр 2010 сыллаахха аҕалбыттар.

Бу оҕолор быйыл сааскы каникул кэмигэр бэйэлэрэ баҕа санааларыттан тэтэрээккэ урукку уонна билиҥҥи олохтоохторун тэҥнээн, сыаналаан киһи дууһатын таарыйардыы суруйбуттара сөхтөрөр. Күн аайы көрсөр үөрэнэччилэрбит бэйэлэригэр иҥэрэ сылдьыбыт кистэлэҥнэрин аһаҕастык тэтэрээттэригэр суруйарга санаммыттар.

Хаһан да көрбөтөх ыалларыгар кэлээт да бу дьиэ ырааһын, сылааһын, улаханын бары уот харахха үтүктүспүт курдук сөхпүттэрин суруйбуттар. Хайдах кинилэри аҕалара Иван Иванович ыла кэлбитин, олорор дьиэлэригэр айаннаан, кэлэн баран билсибиттэрин бу баардыы харахтарыгар көрө сылдьыбыттарын тэтэрээттэригэр тиспиттэр.

Ыал аҕа баһылыга Иван Иванович халыҥ уопсай тэтэрээккэ кэтээн көрүү днеквнигын олохтообут. Бу дневнигин саҕаланыытыгар оҕолору приюттан хайдах ылан аҕалбытыттан, адаптацияны ааспыттарын туһунан ымпыгар-чымпыгар тиийэ түмэн испит.

Бу оҕолору иитэ ылбыт дьиэ кэргэн эппиэтинэһэ, кинилэри болҕомтолоохтук көрө-истэ сылдьаллара, араҥаччылыыллара, харыстыыллара, үлэҕэ тэҥҥэ илдьэ сылдьан такайалллара, элбэххэ, үчүгэйгэ үөрэтэллэрэ оҕолор күннээҕи олохторуттан көстөр.

Саамай сүрүн сыалынан-соругунан бу оҕолору инники олохторугар бэлэмнээһин буолар.

Тарасовтар дьиэ кэргэттэрэ атын оҕолору иитэ ылар төрөппүттэргэ маннык сүбэлэри биэрэллэр:

Оҕону төрөппүт оҕоҥ курдук таптыахтааххын. Кини характерын үчүгэйдик билиэхтээххин.
Адаптацияны ааһар кэмнэригэр үчүгэйдик кэтээн көрүллүөхтээх.
Оҕо санаатын аһаҕастык этэригэр бириэмэҕин харыстаабакка элбэхтик кэпсэтиэххэ наада.
Дьиэ кэргэн оҕо сайдарын наадатыгар сааһынан көрөн араас сайыннарар оонньуулардаах буолуохтаах.
Остуол тула элбэх буолан оонньооһун оҕолорго үөрүүнү аҕалар.
Саас, сайын, күһүн дьиэ кэргэнинэн айылҕаҕа тахсан биир күнү ыларбытын олус да кэтэһэллэр.
Кыра саастарыттан араас үүнээйини үүннэрэргэ сиэмэни тылыннарыыттан саҕалаан үүнээйи аһын биэрэн түмүктүөр дылы бары тэҥҥэ сылдьан көрөбүт –харайабыт, кэтээн көрөбүт.
Оҕо эппиэтинэстээх буоларын наадатыгар күн аайы дьуһуурустуба олохтуубут.
Сайынын тиэргэммит ыраас, көстүүлээх буоларын наадатыттан сүүрбэччэ араас сибэккини, мастары, сэдэх мастары - яблоняны, акацияны, черемуханы олордобут.
Кыһыҥҥы өттүгэр уулуссаттан олбуорга киириигэ оҕолор эрдэттэн аҕаларын кытта тэҥҥэ хаары мунньан араас оҥоһуктары оҥорон астыналлар, аттыгар уоттаах харыйаны уһун кэмҥэ туруорарбытын сөбүлүүллэр.
Ас астыырга, иистэнэргэ, таҥас сууйарга көрдөрөн туран үөрэтэбин.
Оҕолорбутугар ийэ, аҕа оттүнэн 7-8 көлүөнэҕэ дылы билэрбитин үөрэппиппит.
Ийэ уонна аҕа оҕоҕо тыыннаах холобур диэн чөл олоҕу тутуһабыт, араас буолар мероприятиеларга көхтөөхтүк дьиэ кэрэгнинэн кыттабыт.
Хаһан да кыаммат, кырдьаҕас киһини атаҕастааман диэн үөрэтэбит.
Оҕолорбут сайдалларыгар араас энциклопедияны атыылаһан дьиэтээҕи библиотекабытын хаҥатабыт.
Оҕолор өйдүүр, өйгө тутар дьоҕурдара сайдарын наадатыгар уһун хоһооннору, олоҥхоттон быһа тардыыны, үгэни нойосуус үөрэтэбит.
Киэһэ сынньалаҥ кэмигэр саҥа билбит хоһооннорун дьоннорун иннигэр тахсан ааҕаллара кинилэргэ атын дьон ортотугар кыбыстыбакка ааҕаалларыгар туһалаах.
Оҕолорбут үөрэнэр кылаастарыгар төрөппүт комитетыгар киирэрбит быһыытынан оскуолаҕа, кылааска ыытыллар мероприятияларга көтүппэккэ сылдьабыт, кыттабыт. Аҕабыт оҕо иитиитигэр уһуннук үлэлээбит буолан уонна билиитин туһанан кылаас чаастарын көхтөөхтүк ыытар.
Оҕолорбутугар саха норуотун үгэстэрин, сиэрин-туомун тутуһарга үөрэтэбит-такайабыт.
Туттуллар тэрил, оонньуурдар, кинигэлэр миэстэтигэр бэрээдэктээхтик хомуллалларын үөрэтэбит, ирдиибит.
Үөрэниэххэ, үөрэниэххэ, өссө үөрэниэххэ диэн девиһы күннээҕи олохпутугар туһанабыт.
Кыыс оҕону ыраас, чэнчис, бэрээдэктээх буоларыгар иитэбит.
Улууспутугар уонна атын улууска олорор аймахтарбытын кытары сибээһи олохтуурга оҕолорбутун тэҥҥэ илдьэ сылдьабыт. Кэрэ-бэлиэ миэстэлэри көрдөрөбүт, историятын кэпсиибит.
Айылҕаттан талааннаах айар куттаах дьону кытта билсэбит, кинилэр үлэлэрин билиһиннэрэбит.
Оҕолорбутун кытта тэҥҥэ олорон сэһэргэһэбит, үлэбитин былаанныыбыт.
Чэгиэн-чэбдик буоларга, доруобуйаны харыстыырга кыһын зарядканан, сайынын сүүрүүнэн дьарыктанабыт.
Режими тутуһарга үөрэтэбит.
Уруогу күн аайы 4 чаастан 6 чааска дылы ааҕалларыгар усулуобуйа олохтуубут.
Оҕолорго аналлаах хаһыаттары, журналлары суруйтарабыт, аахтарабыт, кэпсэттэрэбит.
Чинчийэр дьоҕуру сайыннарарга оҕолорбутугар күүс-көмө буолабыт.

Валентина Васильевна, Иван Иванович Тарасовтар оҕолору үс-түөрт сыл анараа өттүгэр ылан ииппит түмүктэринэн оҕолор күннээҕи олоҕунан астыналларын, үөрэ-көтө үөрэнэллэрин, дьонноругар махталларын бырааһынньыктарга бэйэлэрэ оҥорбут сувенирдарыгар кичэйэн суруйбуттара дакаастыыр.

Иллээх-эйэлээх дьиэ кэргэн бэйэ-бэйэлэригэр убансан кыра түгэҥҥэ биир киһи атын сиргэ барда да кинини ахталлар, хаһан кэлэрин күүтэллэр.

Иллээх дьиэ кэргэҥҥэ улахан дьон икки ардыгар ытыктабыл, убаастаһыы, истиҥ, эйэҕэс сыһыан бэйэтэ үөскүүр. Оҕолорго сыһыаннара биир оннук. Ол иһин оҕолор бэйэ-бэйэлэрин икки ардыларыгар куруук аһара истиҥ, сылаас сыһыан баар. Иллээх дьиэ кэргэҥҥэ оҕолор төрөппүттэрин тылын истэллэр, иитиилэрин ылыналлар.

Дьиэтигэр табыллар киһи үлэтигэр да санаата кэлэн үлэлиэ, үөрэххэ да умсугуйуо, кырдьаҕаска, кыраҕа болҕомтолоохтук сыһыаннаһыа. Дьиэ кэргэн киһи-аймах көмүс ньээкэ уйата, иитиллэн тахсар эйгэтэ буолар.

Ирдэбилэ суох иитии суох. Төрөппүт тылыттан тахсыбакка, кинилэр тылларын истэ улаатан эрэллэр.

Вы можете изучить и скачать доклад-презентацию на тему Мин дьиэ кэргэним Кыайыыга кылаата. Презентация на заданную тему содержит 10 слайдов. Для просмотра воспользуйтесь проигрывателем, если материал оказался полезным для Вас - поделитесь им с друзьями с помощью социальных кнопок и добавьте наш сайт презентаций в закладки!

Дьиэ кэргэн саамай кунду кинигэтинэн Валериан Куйбышев буолар. 1940 с. тахсыбыт кинигэ. Бу кинигэни тапталлаах ийэбит, эбээбит Павлова Евдокия Федоровна соҕотох убайа Васильев Николай Федорович сэриигэ барыан иннинэ аахпыт кинигэтэ. Кини Хорула нэһилиэгэр” Өктөөп төлөнө” холхуоска биригэдьиирдии сылдьан сэриигэ ыҥырыллан 1942 с. барбыта. 1943 сылга сэрии толоонугар өлбутэ. Псковскай уобалас Усвятскай оройуон, Алексеевкаҕа көмуллэ сытар. Дьиэ кэргэн саамай кунду кинигэтинэн Валериан Куйбышев буолар. 1940 с. тахсыбыт кинигэ. Бу кинигэни тапталлаах ийэбит, эбээбит Павлова Евдокия Федоровна соҕотох убайа Васильев Николай Федорович сэриигэ барыан иннинэ аахпыт кинигэтэ. Кини Хорула нэһилиэгэр” Өктөөп төлөнө” холхуоска биригэдьиирдии сылдьан сэриигэ ыҥырыллан 1942 с. барбыта. 1943 сылга сэрии толоонугар өлбутэ. Псковскай уобалас Усвятскай оройуон, Алексеевкаҕа көмуллэ сытар.

Читайте также: